«میانجی» در تهران

عمران خان سفر یک روزه‌ای در تهران خواهد داشت و احتمالا مقصد بعدی او، هفته آینده ریاض خواهد بود.

دفتر نخست وزیری پاکستان در بیانیه‌ای درباره سفر عمران خان به تهران اعلام کرده است که او امروز با رهبر جمهوری اسلامی ایران و همچنین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری دیدار خواهد کرد.

این بیانیه افزوده است که موضوعات دوجانبه، صلح و امنیت در منطقه و موضوعات مهم منطقه‌ای از مسائلی است که قرار است عمران خان در تهران درباره آن گفت‌و‌‌گو کند.

این دومین دیدار خان از تهران در یک سال گذشته است. ایران و عربستان جزو اولین کشورهایی بودند که خان پس از جلوس بر صندلی نخست وزیر در اسلام آباد به آنها سفر کرد.

ماجرای میانجی

اولین سفر عمران خان به ایران در اول اردیبهشت ماه 1398 انجام شد، زمانی که او تازه به مقام نخست وزیری رسیده بود و البته پیش از تهران به ریاض سفر کرده بود.

سفر عمران خان به ایران در آن زمان در حالی بود که تهران و اسلام آباد در موضوع گروه های تروریستی در مرزهای دو کشور درگیر موضوعاتی بودند با این حال در همان زمان نیز مسأله اختلاف بین تهران و ریاض و نزدیکی پاکستان به عربستان مطرح بود.

اما موضوع میانجیگری زمانی جدی‌تر مطرح شد که یک ماه پیش عمران خان قبل از سفر به نیویورک و حضور در مقر سازمان ملل متحد به ریاض رفت، سفری که بعدتر گفته شد محمد بن سلمان،‌ ولیعهد عربستان سعودی از او درخواست کرده است که در روابط میان این کشور با ایران نقش میانجی را ایفا کند. بن سلمان در همان زمان و در حالی که تلاش می‌کرد با کمک آمریکا و فشار به اروپا در حمله یمن به تأسیسات نفتی این کشور پای ایران را به ماجرا باز کند، این درخواست را از عادل عبدالمهدی، رئیس‌جمهوری عراق نیز داشت.

عمران خان چندی بعد در نیویورک با حسن روحانی و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا دیدار کرد.

نخست‌وزیر پاکستان بعد از دیدارش با ترامپ گفت که او خواسته است که بین ایران و ایالات متحده میانجی‌گری کند. او افزود که ترامپ از او خواسته تا برای کاهش تنش‌ها بین ایران و آمریکا تلاش کند.

عمران‌خان در آن زمان گفت که پس از درخواست ترامپ فورا با حسن روحانی صحبت کرده است اما اعلام کرده بود که نمی‌تواند چیزی بیشتر از این بگوید.

ردای میانجی

بالاخره هفته گذشته نور نیوز، رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای امنیت ملی ایران اعلام کرد عمران خان، نخست وزیر پاکستان به درخواست عربستان سعودی و برای پیگیری ابتکاری جدید در زمینه رفع سوء تفاهم‌های موجود میان تهران و ریاض به زودی به تهران سفر می کند.

به گزارش نورنیوز،عمران خان همچنین در تلاش است تا در جریان سفر به تهران زمینه‌هایی را برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا فراهم کند.

نخست وزیر پاکستان در جریان سفر به ایران ضمن گفت‌وگو با مقامات عالی جمهوری اسلامی، ابتکارات خود در این خصوص را مطرح خواهد کرد.

به این ترتیب مسأله دیگری مطرح شد با این مضمون که آیا اسلام آباد قادر است چنین نقشی را میان دو قدرت منطقه‌ای ایفا کند؟

در حالی که عربستان هفته گذشته خبر منتشرشده درباره درخواست این کشور از پاکستان برای ایفای نقش میانجی را رد کرده و اسلام آباد نیز اعلام کرده که به عنوان کشوری مستقل خواهان ایفای این نقش است، تحلیل‌های متفاوتی در این‌باره که آیا اسلام آباد می‌تواند این ردا را برتن کند وجود دارد.

شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، پیش از عزیمت به تهران گفته است که این کشور تلاش می‌کند سوءتفاهم‌های موجود میان ایران و عربستان را از بین ببرد. پاکستان هرکاری انجام می‌دهد تا از سطح تنش میان ایران و عربستان به عنوان دو کشور اسلامی بکاهد چرا که این منطقه دیگر توان یک جنگ دیگر را ندارد.

او گفته است که پاکستان دیگر از عهده یک تنش یا منازعه در همسایگی خود برنخواهد آمد چرا که از 19 سال پیش تاکنون با پرونده تنش و درگیری در افغانستان دست به گریبان است.

«عمران خان شخصیتی است که هم در داخل ایران محترم شناخته می‌شود و هم با عربستان رابطه خوبی دارد.»

این جمله کلیدی است که بسیاری بر همین اساس خان را گزینه مناسب آب شدن یخ روابط بین ریاض و تهران که به سمت تنش می‌رود، می‌دانند. عمران خان در طول چند سال اخیر که عربستان عمیقا درگیر جنگ یمن شده و قادر نبوده است به خواسته خود دست یابد در ائتلاف این کشور حاضر نشد و از سوی دیگر قادر بوده است که کمک‌های مالی عربستان را دریافت کند.

در همین حال خان اردیبهشت ماه اولین سفرش را به ایران از مشهد آغاز کرد و توانست در ایران با توجه به برخی مشکلات مرزی و ... جایگاه ویژه‌ای برای خود دست و پا کند.

استقبال ایران

همه اینها دلایلی است که بسیاری خان را گزینه‌ای مناسب برای کاهش تنش موجود میان دو قدرت خاورمیانه دانسته‌اند و از سوی دیگر نیز ایران به ایفای چنین نقشی از سوی اسلام‌آباد واکنشی مثبت نشان داده است.

سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران شب گذشته در آستانه سفر عمران خان می‌گوید تهران برای رفع سوءتفاهم‌ها آماده است با همسایگانش از جمله عربستان سعودی مذاکره کند. او از موضوع میانجیگری عمران خان بین تهران و ریاض اظهار بی‌اطلاعی کرد و در این حال گفت: «ما از کشورهایی که با حسن نیت خواستار ایجاد امنیت در منطقه هستند استقبال کرده‌ایم و اگر در جریان این سفر این موضوع مطرح شود، ایران این صحبت‌ها را خواهد شنید.»

سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «ایران بارها اعلام کرده که با میانجی و بدون میانجی آماده است با همسایگان خود گفت‌وگو و رایزنی کند که اگر سوءتفاهمی وجود دارد بر طرف شود و اجازه ندهیم که اشخاص ثالث و کشورهای فرامنطقه‌ای از شرایط در منطقه سوءاستفاده کنند و به این ترتیب در امور منطقه دخالت کنند.»

بحث مذاکره مستقیم ایران و عربستان در حالی مطرح می‌شود که هر دو کشور، دیگری را به دخالت در امور داخلی یمن و جنگ داخلی آن متهم می‌کنند. به دلیل حضور و نفوذ هر دو همسایه در یمن، این جنگ به جنگ نیابتی تهران و ریاض شهرت دارد. ایران جانب شورشیان حوثی را گرفته و عربستان رهبری ائتلافی نظامی را بر عهده دارد که از دولت قانونی این کشور حمایت می‌کند.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی ترکیه اعلام کرده که ایران و عربستان انتخابی جز گفت‌وگو با هم ندارند و تهران برای گفت‌وگو با سعودی چه مستقیم و چه با واسطه آماده است و به همین دلیل هیچ‌وقت میانجی‌ها را رد نکرده است.

با این همه موضوع حمله روز جمعه به نفتکش ایرانی در دریای سرخ موضوعی است که می‌تواند مسائل را به سمت‌و‌سوی دیگری هدایت کند، هر چند که عربستان اعلام کرد که تلاش کرده است به نفتکش ایرانی کمک کند اما مقام‌های کشور اعلام کرده‌اند که در حال تحقیق هستند و «راهزنی دریایی و شرارت در آبراه‌های بین‌المللی بدون پاسخ نخواهد ماند»

تا ساعاتی دیگر دیدارهای خان در تهران آغاز می‌شود و باید دید که طرحی که او با خود به میز مذاکره آورده است می‌تواند گره منطقه را حل کند یا خیر؟