اشباع بازار داخلی یا به صرفه نبودن صادرات؛ متهم اصلی صف بی‌انتهای هنداونه‌ها کیست

این وضع باعث شده تا این سوال مطرح شود که آیا کشور نمی‌تواند از ارزان بودن این کالای آب‌بر که برای هر کیلوگرم آن به طور میانگین 20 لیتر آب مصرف شده است، استفاده کند و با بهره‌مندی از ظرفیت صادرات از اتلاف این تولیدات جلوگیری کند. پرسشی که سیدرضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، پاسخی منفی به آن دارد. به گفته او بازار صادراتی یک شبه و یک روزه به دست نمی‌آید و در کنار آن هزینه‌های بالای حمل کانتینری با کشتی که اکنون به 2 هزار و 500 دلار رسیده است صادرات هندوانه را در وضع کنونی توجیه‌ناپذیر کرده است.

نورانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی پانا گفت:‌ «کاهش یا افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی و باغی یا دامی در کشور به دلیل نبود اطلاع کشاورزان از میزان تولید است و متولی تولید که وزارت جهاد کشاورزی است نتوانسته است راهنمایی لازم را به تولیدکننده ارایه دهد.»

وی ادامه داد: «اگر نگاه ویژه به برنامه‌ریزی تولید به وجود نیاید این اتفا‌ق‌های ناگوار در آینده نیز تکرار خواهد شد. در سال‌های گذشته مشکلی که اکنون در هنداونه وجود دارد در سیب‌زمینی، پیاز،‌ خیار و گوجه و برخی دیگر از محصولات وجود داشته است.»

رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه‌و تره‌بار عنوان کرد:‌ «وقتی در یک فصل اتفاق‌هایی به وجود آمده است که با کاهش تولید همراه شده‌ایم قیمت در آن فصل به حدی بالا رفته است که هر تولیدکننده دیگری را نیز ترغیب کرده است که در فصل بعد به تولید آن محصول اقدام کند. در نتیجه اتفاق‌هایی که امروز در هندوانه به وجود آمده است، محصول بی‌برنامگی است.»

وی با بیان اینکه بازار هنداونه افزایش قیمت‌های بالا را نیز تجربه کرده است، گفت:‌ «در دوره‌ای قیمت هندوانه در میادین میوه و تره‌‌بار به 3 هزار و 500 تومان نیز رسید و حضور برخی از تجار و بازرگانان ترکیه در میادین به بی‌برنامگی و افزایش قیمت‌ها در این بازار دامن می‌زد.»

نورانی عنوان کرد:‌ «سال گذشته از بین رفتن نظم بازار و حضور تجاری از سایر کشورها موجب بالارفتن قیمت‌ها در بازار محصولات کشاورزی از جمله هندوانه شد و این درحالی است که در هیچ کجای دنیا کسی حق ندارد در بازار داخلی بازار صادراتی ایجاد کند.»

رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره‌بار با بیان اینکه پربارشی در تولید انبوه هندوانه موثر بوده است، اظهار کرد:‌ «اکنون حجم انبوهی از هندوانه در کشور تولید شده است و به دلیل بالابودن هزینه‌های حمل و نقل، امکان صادرات آن وجود ندارد. هزینه‌های حمل و نقل کالا و بار به حدی افزایش یافته است که صادرات محصولی مانند هندوانه برای هر کیلوگرم 2 هزار تومان هزینه دارد به همین دلیل خریداری در بازار خارجی ندارد. این حجم از تولید در بازار داخلی دپو شده است و به دلیل محدود بودن مصرف، قیمت کاهش یافته است.»

وی با اشاره به زیان بالای تولید محصول هندوانه در سال جاری گفت: «حتی برای برخی از تولیدکنندگان این صرفه اقتصادی وجود ندارد که هندوانه از روی بوته چیده شود.»

کشتیرانی هزینه حمل را 5 برابر کرده است

نورانی با اشاره به مشکلات تحریم‌های جدید گفت: «در سال 92 تا 96 هزینه کرایه کانتینرهای یخچالی از بندرعباس تا سواحل هند 450 تا 500 دلار بوده است. اما امروز کشتیرانی جمهوری اسلامی حدود 2500 دلار برای هر کانتینر هزینه حمل دریافت می‌کند این وضع ربطی به تحریم ندارد و حتی بخش کشتیرانی داخلی نیز هزینه حمل را 5 برابر کرده است.»

وی با اشاره به هزینه‌های بالای بسته‌بندی گفت:‌ «حمل و نقل کالای جاده‌ای به ازای هر کانتینر 15 تا 20 میلیون تومان است و این هزینه به استثنای حمل دریایی است که موجب شده است تا صادرات مقرون به صرفه نباشد ضمن آنکه بازار صادراتی نه یک شبه به دست می‌آید و نه یک شبه از دست می‌رود.»

رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره بار عنوان کرد:‌ «صادرات نیازمند برنامه‌ریزی مرتب است و اینکه ما دائم بخواهیم مازاد تولید داخلی را صادر کنیم باید برای آن برنامه داشته باشیم.»

صادرات برخی محصولات بی‌برنامه و بی‌رویه است

وی اضافه کرد:‌ «اکنون سبزیجاتی مانند کاهو،‌ گل کلم و غیره به صورت بی‌رویه درحال صادرات است. صادرات کشور بی برنامه و بی‌رویه است به همین دلیل نرخ این اقلام در بازارهای صادراتی از داخل کشور کمتر است در نتیجه صادرکننده باز هم متضرر می‌شود.»

نورانی تاکید کرد:‌ «تولید، صادرات و کسب بازارهای جدید صادراتی نیازمند برنامه‌ریزی است و اینگونه نیست که بدون برنامه صادرکنیم. در سال 96 یارانه صادراتی سیب درختی 500 تومان تعیین شد که به صورت کامل پرداخت نشد و در وضع کنونی صادرات این حجم از هندوانه که محصولی آب بر است نیازمند برنامه‌ریزی است.»

کسی پاسخگوی تعطیلی بندر بوشهر نیست

وی تصریح کرد:‌ «کشتیرانی جمهوری اسلامی از سال 92 بندربوشهر را برای صادرات تعطیل کرده است و کسی هم پاسخگو نیست که چرا این وضع به وجود آمده است و بندری با حجم عظیمی از قابلیت صادراتی متوقف شده است.»

نورانی گفت:‌ «از سال 92 و به دنبال تشدید تحریم‌ها، کشتیرانی ما را تحریم‌ کردند اما با تعطیل شدن این بندر نوعی خودتحریمی هم حاصل شده است. مسیرهایی بین بندر بوشهر به کویت ، قطر، بحرین و عربستان وجود داشت و بازارهایی که در این کشورها وجود داشت درحال از دست رفتن است.»

وی ادامه داد: «مسیرهای دریایی که در گذشته بین 7 تا 8 ساعت زمان می‌برد اکنون به 15 روز افزایش یافته و در نتیجه هزینه‌های حمل بالا رفته است و تخلیه و بارگیری در زمان طولانی آن هم در دمای 50 درجه خسارت جدی به میوه می‌زند.»

تولید و صادرات بدون متولی است

رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره بار گفت:‌ «تولید و صادرات در کشور با وجود وزارتخانه‌ها و سازمان‌های عریض و طویل بدون متولی است و برنامه‌ریزی برای تولید ندارد به همین دلیل در کشوری کم‌اب و دارای بحران آبی محصولی آب بر مانند هندوانه در حجمی وسیع تولید می‌شود بنابراین کشور باید به سمت مدیریت برنامه‌ریزی شده حرکت کند.»

تصمیم‌ها پشت درهای بسته گرفته می‌شود

وی تاکید کرد: «تا زمانی که تصمیم‌ها در پشت درهای بسته اتخاذ می‌شود یک روز صادرات متوقف دوباره آزاد می‌شود و تعرفه‌های صادراتی دائم دستخوش تغییر می‌شود.»

وی با اشاره به واگذاری صادرات به گمرکات استانی اظهار کرد:‌ «درحالی که زیرساخت‌های مهم صادراتی در گمرکات تهران وجود ندارد چگونه کار صادرات به گمرک‌های استانی سپرده می‌شود. تصمیم‌های اشتباه و ناصحیح به طور دائم با تصمیم‌های دیگر تکمیل می‌شودکه به معنای ایست‌های صادراتی است.»

نورانی با اشاره به شرایط سهل و آسان واردات در کشور اظهار کرد: «در زمان افزایش نزولات باید تولید محصولات استراتژیک در کشور افزایش یابد نه اینکه هندوانه تولید شود.»

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران تاکید کرد:‌ «تا وقتی پول نفت در این کشور هست نگاه مخصوص به صادرات در کشور وجود ندارد و امیدواریم این درآمد نفتی از بین برود تا وقتی قرار شد میلیاردی واردات به کشور صورت گیرد دلیل و توجیه منطقی برای آن وجود داشته باشد.»

پیش‌بینی افزایش دو برابری سیب درختی در سال جاری

نورانی گفت:‌ «وضع نزولات کشور مناسب است و از امروز اعلام می‌کنیم تولید سیب درختی در نیمه دوم سال بسیار بالا است و بیش از 4 و نیم تن سیب درختی تولید می‌شود و این درحالی است که در سال گذشته کل تولید این محصول حدود 2 و نیم تن بوده است.»

سرنوشت هندوانه در انتظار سیب درختی است

وی تاکید کرد:‌ «اگر از اکنون برنامه‌ریزی نکنیم اتفاقی که اکنون برای هندوانه به وجود آمده است برای سیب درختی در نیمه دوم سال تکرار خواهد شد و از اکنون باید برای توسعه صادرات محصولات اقدام کرد. قطعا دی زمان برنامه ریزی نیست و باید از اکنون برای آن برنامه‌ریزی کرد.»

وی درپاسخ به این پرسش که چه میزان از صادرات محصولات کشاورزی توسط بخش‌های دولتی انجام می‌شود، گفت: «به طور معمول کارهای سختی مانند صادرات توسط بخش خصوصی انجام میشود و کارهای سهل مانند واردات توسط دولتی‌ها انجام می‌شود.»