آسیب شناسی عدم شناخت نوجوانی

از آنجایی که کشور ما یکی از جوان ترین جوامع دنیاست که بخش عظیمی از این جمعیت کشور در مدارس راهنمایی و دبیرستان، تحصیل می کنند، لذا می توان گفت که بهترین موقعیتی که می شود با نوجوانان ارتباط منسجم و منظمی برقرار کرد از طریق دستگاه تعلیم و تربیت است. به ویژه اینکه بهترین سالهای عمرشان را در مدارس می گذرانند. اگر این واقعیت را بپذیریم که غالب خانواده ها برنامه ای برای تربیت و پرورش فرزندان خود ندارند و به طور تصادفی و بی نقشه با فرزندان خود برخورد می کنند، اهمیت دستگاه تعلیم و تربیت و مدرسه در این دوران آشکار می شود.
شناخت نیازهای نوجوانان و پاسخگویی به آنها از مهمترین وظایف والدین و مربیان می باشد. این نیازها را می توان به دو دسته نیازهای زیستی و روانی تقسیم نمود. نیازهای زیستی شامل نوع تغذیه، خواب، استراحت و غیره است و نیاز های روانی که از نیازهای زیستی مهمتر است و عدم تامین آن موجب اختلالات شخصیتی در نوجوان می شود، عبارتند از:
1)نیاز به محبت: هر نوجوانی محبت را دوست دارد به همین دلیل نوجوان در جست و جوی محبت به هر سویی می رود. او از والدین خود انتظار دارد اورا بدون قید وشرط دوست داشته باشند. بر پایه این نیازهاست که برخی نوجوانان بدنبال عدم ارضای این حس به کانون های منحرف در خارج از خانواده و محیط های نامطلوب جذب می شوند.
2)نیاز به معنویت: با فرارسیدن بلوغ، در کنار تمایلات نفسانی، تمایلات روحانی نیز بیدار می شود. پس بر والدین ضروری است که بستری برای شکوفایی این نیاز فرزندان شان فراهم کنند و برای هدایت آن بکوشند و از کنار آن بی تفاوت رد نشوند.
3)نیاز به پذیرش و توجه دیگران: در این دوره هر نوجوانی شدیدا نیاز به این دارد که توجه همه را به خود جلب کند و می کوشند تلاش همگان را در امور مثبت و فضایل اخلاقی به خود جلب کند و گرنه در راه خلاف و فساد توجه مردم را جلب می کند. پس بر والدین و مربیان ضروری است که کارهای مثبت و اخلاقیات و فضایل او را ببینند و اورا در این امور تشویق کنند تا جوان احساس کند که کاملا توجه والدین را به خود جلب کرده است. در این حالت دیگر نیازی به جلب توجه در امور منفی نخواهد داشت.
4)نیاز به اکرام و شخصیت: از جمله نیاز های اساسی نوجوانان نیاز به احترام و اکرام آنهاست. همانگونه که تضعیف شخصیت نوجوانان، آنها را در مواردی به عقب نشینی و منزوی شدن وادار می کند. درمقابل تکریم و منزلت شخصیت، ایشان را به میدان گسترده روابط اجتماعی و حضور موثر و فعالانه در صحنه های جامعه هدایت می کند.
5)نیاز به عدالت: اسلام بر رعایت مساوات و عدالت در میان فرزندان تاکید فراوانی نموده و آن را عنصری مهم از عناصر تربیت موفق دانسته است؛ بنابراین والدین نباید برخی از فرزندان خود را بر برخی دیگر ترجیح و امتیاز دهند.
6)نیاز به مقبولیت اجتماعی: هر نوجوانی با ورود به جمع همسالان خود تلاش می کند با بروز استعدادهایش، مورد توجه آنان واقع گردد و در هرجمعی که وارد می شود به مقبولیت آن جمع برسد. اگر وی از راهنمایی های به جای والدین و مربیان برخوردار باشد، می توان از او نقشی فعال و تاحدودی هماهنگ و ارزش مدار انتظار داشت و در غیر این صورت ممکن است این حس به انحرافات اجتماعی منجر شود.
7)نیاز به تشویق: هر نوجوانی احترام خواه و تکریم پذیر است. او در برابر همراهی با ارزش های موجود، توقع تشویق و احترام دارد از سوی دیگر علاقه مند است تنها رفتارهای مسؤولانه اش مورد توجه قرار گیرد و از خطاهایش چشم پوشی شود.
8)نیاز به استقلال: افراد تا به دوره نوجوانی می رسند به استقلال و وابسته نبودن علاقه بسیار پیدا می کنند. نوجوان در این دوره میل شدیدی به استقلال طلبی پیدا می کند و دوست دارد استقلال خود را به خود و دیگران ثابت کند. نوجوان دوست دارد همانند بزرگسالان با او رفتار شود.
آنچه اقتدار و استقلال نوجوانان را می شکند و باید از آن حذر داشت عبارت است از: دستور دادن و تحقیر کردن نوجوانان، در جمع او را خراب کردن، دستورات پی در پی دادن، اعتماد نکردن به آنها و سؤظن داشتن به نوجوان، مراقبت بیش از حد و زیاد سوال پیچ کردن و به نظرات او بها ندادن یا اورا بد خطاب کردن.
9)نیاز به امنیت: بر خلاف ادعاهای استقلال طلبانه دوران نوجوانی وی نیازمند به احساس امنیت خاطر و آرامش بوده و در مواقع اضطراب و هراس در پی یافتن پناهگاه و یارانی است که از او در برابر ناملایمات دفاع نماید. به همین دلیل وی به گروه های حمایت گر جذب می شود هر چند این گروه ها از دیدگاه اجتماع ناپسند جلوه کند.
همانطور که میدانیم، سیره پیامبر اکرم(ص) نیز به این گونه بوده که نوجوان را بیش از حد تحویل می گرفتند و به آنها میدان می دادند؛ برای مثال پیامبر فرماندهی مسلمانان برای جنگ با روم را به نوجوانی ۱۸ ساله سپرد و یا پس از فتح مکه که جنگ حنین پیش آمد، برای اداره این شهر پیامبر خدا، جوان ۲۱ ساله ای را برای این مسئولیت برگزید.
امید است مسئولین نیز طبق سیره پیامبر اکرم(ص) به نوجوانان و جوانان فرصت عمل بیشتری بدهند و از پویایی و انرژی سرشار آنها در جهت پیشرفت و آبادانی کشور بهره بیشتر و بهتری ببرند.

*نماینده دانش آموزان شهر تهران در مجلس دانش آموزی