دستگاه‌های شتاب‌نگاری اطراف قله دماوند قدیمی است

اسماعیل فرزانگان، مدیر شبکه شتاب‌نگاری ایران در ادامه نشست ویژه ریسک آتش‌نشان دماوند گفت: بیشترین ایستگاه‌های شتاب‌نگاری کشور در استان‌های تهران، فارس، کرمان و خراسان متمرکز شده است و برنامه توسعه کوتاه‌مدت ما خرید 262 دستگاه شبکه شتاب‌نگاری بوده است که تاکنون 200 دستگاه آن وارد کشور شد و افزوده شدن 62 دستگاه شتاب‌نگاری جدید منوط به تامین اعتبارات لازم است.

وی افزود: با خرید این دستگاه‌ها تحولاتی در ذخیره‌سازی داده‌های شتاب نگاری و سیستم بانکی و ارتباطی رخ داد که معلوم نیست قراردادهای آتی ما برای خرید این دستگاه‌ها به چه سرنوشتی دچار می‌شود.

فرزانگان با بیان اینکه در سال گذشته بیشترین سطح زلزله‌ها مربوط به جنوب دماوند در ایستگاه مشاء بوده است، گفت: این محدوده عمدتا در امتداد گسل مشاء است و در ایستگاه گزنک نیز زلزله‌های متاثر از زمین لرزه‌های مشا به ثبت رسیده است. اگر 700 دستگاه آنلاین شتاب‌نگاری در کشور داشته باشیم، می‌توانیم به یکی از شبکه‌های ثبت آنلاین کشور دسترسی پیدا کنیم و این سیستم‌ها به محققان کمک می‌کند، حتی زلزله کوچک که احساس نمی‌شود نیز ثبت شوند.

مدیر شبکه شتاب‌نگاری ایران در ادامه گفت: شبکه شتاب‌نگاری استان تهران پیرامون قله دماوند در گزنک و وانا قرار دارد که این دستگاه از جمله دستگاه‌های قدیمی است که احتمالا یکی از دستگاه‌های شتاب‌نگاری جدید که به کشور وارد شده است در این منطقه نصب می‌شود. در غرب دماوند و پارک لار نیز هیچ دستگاه شتاب‌نگاری نصب نشده است و نصب این دستگاه‌ها در این مناطق ضرورت دارد.

به گفته وی، نزدیک‌ترین ایستگاه شتاب‌نگاری در مازندران در منطقه شاه‌زید و بلده است و تقریبا بیشترین زلزله سال قبل مربوط به جنوب قله دماوند می‌شود.

مهدی زارع: تامین برق منطقه «دشت هراز» از مخزن گدازه‌های دماوند

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه حدود ۲۲ میلیون نفر نزدیک و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری این قله زندگی می‌کنند، گفت: استان تهران و البرز بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۶ میلیون نفر و استان مازندران حدود ۵ میلیون نفر جمعیت دارد و می‌توان برآورد کرد حدود ۲۲ میلیون نفر در نزدیکی یا شعاع ۱۰۰ کیلومتری این آتشفشان به عنوان مهمترین آتشفشان کشور زندگی می‌کنند.

وی با بیان اینکه از نظر استراتژیکی هر مخاطره‌ای در این منطقه روی دهد، مشکل زیادی از نظر امداد و نجات وجود دارد، گفت: امکانات و تجهیزات در همه این منطقه مناسب نیست. مسدود شدن راه‌ها از دیگر چالش‌های این منطقه در صورت فوران آتشفشان است و که باید بررسی کنیم چطور می‌توان این مشکلات را رفع کرد.

زارع در ادامه با بیان اینکه امکان خروج گدازه از قله دماوند وجود دارد، گفت: سن دماوند بر اساس برآوردها یک میلیون و ۷۸۰ هزار سال برآورد می‌شود و پایش زلزله‌شناختی آتشفشان برای اینکه بدانیم از نظر تغییراتی در لرزه‌خیزی گسل های پیرامون دماوند روی می دهد، لازم است.

استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی افزود: اگر سن لغزش‌های بزرگ در منطقه درست تعیین شود، می‌توان اطلاعات بیشتری در مورد فعالیت‌های دماوند نیز به دست آورد. فعالیت دماوند روی گسل مشاء هم موثر است و مطالعات یکی از دانشجویان پژوهشگاه زلزله‌شناسی نشان می‌دهد توان لرزه‌زایی آن به وقوع زلزله‌هایی با بزرگای ۷.۹ یا ۷.۷ می‌رسد.

زارع همچنین با اشاره به تحلیل داده‌های دستگاه‌های جی پی‌ اس گفت: بر اساس این مطالعات نرخ کوتاه‌شدگی در این منطقه ۲ تا ۵ میلی‌متر است و نبودهای لرزه‌ای در البرز مرکزی در دهه‌های اخیر موجب سوالاتی شده است. زیرا در این منطقه با گسل فعال، لغزش بزرگ زمین در گذشته را داشته‌ایم، ولی زلزله جدید نداشته‌ایم. زلزله‌های ۱۸۳۵ و ۱۸۳۰ بزرگ‌ترین و مهم‌ترین زلزله‌های تاریخی این منطقه است. یک زلزله با بزرگای ۷ ریشتر در سال ۱۹۵۷ در سنگ چال آمل داشته‌ایم، با وجود این بیشتر در این منطقه خردلرزه ثبت شده است و خردلرزه‌ها در منطقه شرق تهران و شرق البرز بیشتر بوده‌اند.

وی تصریح کرد: آخرین داده‌های لرزه‌خیزی در ۱۰ سال اخیر نشان می‌دهد، ۱۳۷ زلزله با بزرگای ۲.۵ تا ۳ ریشتر در ۱۴۰ سال اخیر، ۴۰ زلزله بین ۳ تا ۳.۵ ریشتر در ۴۰ سال اخیر و ۱۰ زلزله ۳.۵ تا ۴ در ۲۰ سال و ۵ زلزله ۴ تا ۴.۵ و یک زلزله ۴.۵ تا ۵ ریشتر در ۵ سال اخیر روی داده است.

زارع همچنین گفت: انرژی زمین گرمایی یکی از منابع مهم انرژی‌های تجدیدپذیر است و یک درصد کل انرژی دنیا را تامین می‌کند. با توجه به وجود مخزن ۴۰۰ کیلومتر مربعی گدازه در دماوند اگر حفاری صورت بگیرد، می‌تواند برق منطقه دشت هراز را با ۱۰۰ هزار نفر جمعیت تامین کند. این کار در کشورهای دیگر انجام شده و به عنوان مثال در استرالیا و مرز آلمان و فرانسه نیروگاه‌های زمین گرمایی به همین شکل زده شده است.

مرتضی طالبیان: سیستم پیوسته‌ای از گسل‌های فعال و نیمه‌فعال در اطراف آتشفشان دماوند کشیده شده است

مرتضی طالبیان، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم زمین با اشاره به گسل‌های اطراف آتشفشان دماوند گفت: بخش زیادی از فشار صفحه عربی که به ایران وارد می‌شود در منطقه البرز است.‌ از این رو منطقه دماوند از نظر زمین شناسی، سیاسی و جمعیتی از اهمیت زیادی برخوردار است. در سمت شرق قله دماوند گسل «شاهرود» و در غرب آن نیز گسل‌های «کپه داغ» قرار دارد که از جمله گسل‌های فعال به شمار می‌رود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم زمین با بیان اینکه آتشفشان‌های فعال در جاهایی قرار دارند که فرودگاه‌های بزرگ در نزدیکی آنها احداث شده‌اند، گفت: از این رو در صورت فعال شدن آنها بخش مهمی از ارتباطات تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه آتش‌فشان دماوند از نوع انفجاری همراه با فوران خاکستر است، گفت: بررسی‌های تاریخچه این آتشفشان نشان می‌دهد که فعالیت اول این آتشفشان از 1800 تا 800 سال قبل و فعالیت دوم آن از 600 تا 7000 سال گذشته بوده است.

طالبیان افزود: بر این اساس سیستم پیوسته‌ای از گسل‌های فعال و نیمه فعال از شمال غرب و تا شمال شرق کشیده شده است. سوال مطرح در این زمینه آن است که‌ آیا حرکت صفحه کاسین باعث گرد و منحنی شدن البرز شده است یا خیر که این موضوع در حال مطالعه است. از سوی دیگر اگر بگوییم خم شدن البرز باعث ایجاد دماوند شده است این موضوع از نظر علمی قابل دفاع نیست.