تعزیه تمامی معیارهای یک اثر نمایشی را دارد

به گزارش پانا-مازندران، همایش ملی «ملاعلی و شیخ آقا حسن فاخری» با محورهای مدیحه، مرثیه و سوگ سرایی در اشعار فاخر، زمینه‌های فقهی، عرفان و کلام، جنبه‌های بلاغی و صنایع ادبی در اشعار فاخر، تعزیه و مجالس شبیه خوانی فاخر، دوم آذرماه در چالوس برگزار می‌شود.

ملا علی فاخر (متخلص به فاخر) در سال ١١٨٨ هجری شمسی در روستای سنار چالوس متولد شد. او به تحصيل علوم دينی در نجف اشرف پرداخت و پس از به اتمام تحصيلات با حكمی از ميرزا مهدی آل‌كاشف‌الغطاء به مازندران بازگشت. او معاصر و مصاحب آیت‌الله میرزا محمدمجتهد تنکابنی از علمای صدر مشروطیت بود. او در شريعت مرجع زمان خود بود و علاوه بر رسيدگی به امور شرعيه در منطقه كلارستاق( چالوس ، مرزن آباد و كلاردشت) با بهره‌گيری از نبوغ خدادادی به سرود ن اشعار آئينی پرداخت.
شيخ آقا حسن فاخری ( متخلص به زاده فاخر) در سال ١٢٤٩ هجری شمسی در علوی كلای چالوس چشم به دنيا گشود و در دامن پدر نامدار خويش علامه فاخر به كسب علوم پرداخت. او دوره های تكميلی تحصیلات را در مدرسه سپهسالار تهران و حوزه علميه قم گذراند و طی حكمی از سوی آيت‌الله حائری يزدی، بنيانگذار حوزه علميه قم و آيت ا...شيخ ابوالحسن اصفهانی بعنوان حاكم شرع كلارستاق منصوب شد. او نيز اهل عرفان و بهره مند از استعداد خدادادی شاعری بود و علاوه بر رسيدگی به امور محوله، فرصت را غنيمت شمرده، عمر خود را صرف سرودن اشعار وزين آئينی کرد.

داود فتحعلی بیگی متولد 1329در زنجان ،کارگردان، نویسنده، بازیگر، پژوهشگر، مدرس و فارغ ‌التحصیل هنرهای نمایشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. او در زمینه‌های کارگردانی، بازیگری، نویسندگی و پژوهشگری فعالیت داشته و مدرس دانشگاه نیز هست.

فتحعلی بیگی در یاداشتی پیرامون کتاب "تعزیه فاخر" نوشته است:

«هنر شبیه خوانی به شکل امروزین بیش از سه قرن سابقه دارد. وسعت جغرافیای ایران پایگاه اجتماعی و اعتقادی را به تعزیه می دهد که از بدو پیدایش و شکل گیری علاوه بر اینکه موجب دوام و قوام این هنر گشته، زمینه های تنوع و تکثر آثار را نیز فراهم نموده است.

اول: شاید بسیاری از دست اندرکان، در مقام مقایسه، تعزیه را تئاتر ندانند ولی به این نکته توجه ندارند که تعزیه، تمامی معیارهای یک اثر نمایشی از انواع خود را دارد و قرار نبود و نیست که همه ی پدید های نمایشی جهان مطابق معیار های ارسطو و تئاتر یونان شکل گرفته باشد. تعزیه نمایشی است آیینی که در بستر فرهنگ ایران زمین پدیدار گشته و تا به امروز دوام و حیات داشته است. این‌گونه از نمایش روائی اگر چه دردل آیینها و سوگواری و دسته روی به منظور یاد و خاطره ی شهدای کربلا نمودار گشته لیکن به مرور زمان تکامل یافته و به شکل مستقل از دسته های عزاداری برای امام حسین (ع ) در قالب یک نمایش تام و تمام ادامه ی حیات یافته است. لذا باید گفت که شبیه خوانی جمع ترین شکل پدید آمده در بطن فرهنگ ملی ، مذهبی ایرانیان است.

دوم: یکی از ویژگی‌های این هنر آنست که بدون متن نمایشی یا شبیه نامهها هیچ اثری شکل نمی گیرد، لذا جایگاه نسخه و متن در تعزیه بسیار حائز اهمیت است. در دوره های مختلف تاریخی در مناطق متعدد از سرزمین ایران، هنرمندانی پا به عرصه شبیه خوانی گذاشته‌اند که هریک به سهم خود پیش برده‌اند و دوام این هنر نقش به سزایی داشته اند که در آن میان باید از تعزیه‌های مناطق و نواحی مختلف یاد کرد .

سوم: ملاعلی فاخری یکی از نسخه‌نویسان و پدیدآورندگان تعدادی از مجالس تعزیه در اواخر دوره قاجار است. تعداد 13 شبیه‌نامه سروده فاخر متخلص به فاخر است که به هنگام خوانش از روی ضرب و آهنگ کلمات و ابیات، به گونه‌ای حس و حال صحنه به خواننده منتقل می‌شود از این رو چاپ آثاری از این دست به چند جهت حائز اهمیت است:

یکی اینکه مجالس سروده‌ی شعر و تعزیه نویس بی کم و کاست در اختیار علاقمندان به هنر شبیه خوانی قرار می گیرد. دو اینکه به غنا و وسعت ادبیات نمایشی و آینی و تعزیه می‌افزاید و دیگر آنست که فرصت مطالعه و پژوهش برای محققین هنر شبیه خوانی فراهم می‌شود بویژه از منظر تحولات ادبی و شیوه ی گفتگو نویسی در تعزیه خاصه آنکه از برخی گفتگو ها چنین برمی‌آید باید تحت تاثیر مقام‌های موسیقی محلی به نظر آمده است و چهارمین نکته قابل توجه آشنایی با یکی از دیگر از تعزیه نویسان دوره ی قاجار است. چنانچه رایج و مرسوم بوده اغلب سرایندگان مجالس تعزیه از بردن نام و تخلص خود به قصد قربت ابا داشتتند لذا در بسیاری از موارد سروده یک شاعر به دیگری نسبت داده می شود. اهمیت پنجم دسترسی به اصل سروده ی شاعر و مرثیه پرداز و تعزیه نامه نویس است.
کتاب "جُنگ تعزیه فاخر" که به همت موسسه فرهنگی و هنری ملاعلی و شیخ آقا حسن فاخری انتشار یافته است می تواند این ویژگی ها را داشته باشد و اطلاعات درستی را در مورد این شیوه نمایشی و آیینی بدهد.»