جایگاه سینمای کودک و نوجوان در جشنواره فجر

در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر برای نخستین بار شاهد آن هستیم که چهار اثر انیمیشن (پویانمایی) در این رویداد حضور دارند که این امر برای نخستین بار درجشنواره فجر اتفاق افتاده است.

در سال‌های گذشته شاهد این موضوع بودیم که زمانی که یک اثر انیمیشن در جشنواره فجر حضور داشت ترکیب داوران اعلام می‌کردند که این اثر را می توان داوری کرد زیرا مبنای داوری آن با آثار رئال متفاوت است اما حال شاهد حضور چهار فیلم انیمیشن در این دوره از جشنواره فجر هستیم که نوید اتفاقات خوبی را می‌دهد.

البته اگر همین امروز به سینماهای کشور برویم می بینیم که دو انیمیشن در حال اکران هستند و از قضا یکی از آنها توانسته نزدیک به 60 میلیارد تومان فروش داشته باشد و این موضوع بارها از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شده است که «بچه‌زرنگ» تواتنسته حال و هوای جدیدی را در سینمای کودک و نوجوان پدید آورد.

وزیر ارشاد بارها در مقابل انتقادات نسبت به فروش قابل‌توجه کمدی‌ها، بر فروش بچه زرنگ در سینماها صحه گذاشته است البته این مسیری نیست که با «بچه زنگ» آغاز شده باشد و قبل تر با «پسر دلفینی»، «لوپتو»، «فیلشاه»، «شاهزاده روم» و… رقم زده شده است.

امروز انیمیشن‌ها رقیبی جدی برای سینمای جدی کشور به حساب می‌آیند که می‌توانند همزمان با آنکه کودکان را با خود همراه کنند، پای بزرگسالان را هم به سینما باز کنند.

البته بسیار از خانواده‌ها معتقد هستند که انیمیشن تنها به سینمای کودک ارتباط ندارد و در بسیاری از کشورهای دنیا در سبد فرهنگی خانواده‌ها قرار دارد و درایران نیز اینگونه بود و انیمیشن‌ها گرچه پیش از این در اذهان عمومی به‌عنوان آثاری برای گروه سنی کودکان تعریف می‌شدند و هنوز هم بارقه‌های همین تصور را می‌توان در صحبت‌های سینمادوستان درباره این آثار دید، اما این گونه‌ای است که به واسطه حضور گروه‌های سنی متفاوت در سینماها و مشخصا جذب «خانواده‌ها» توانسته جایگاهی در میان سینماداران هم پیدا کند.

کافی است یک دهه گذشته را مرور کنید تا با انبوهی از اظهارنظرها از فعالان انیمیشن‌سازی مواجه شوید، هنرمندانی که نسبت به اقبال کم مسئولان سینمایی به این محصولات گلایه و گاه این گزاره را مطرح می‌کردند که دیر و دور نیست تا برای برخورداری از شرایط بهتر، کشور را به مقصد دیگری ترک کنند. همه این مسائل دست به دست هم داد تا برای اولین‌بار بنیاد ملی پویانمایی تاسیس شود و حالا شاهد حضور ۴ فیلم انیمیشن در جشنواره فیلم فجر باشیم و این صنعت نوپا یک بخش از این رویداد ملی را به خود اختصاص دهند.

«ببعی» به کارگردانی حسین صفارزادگان و میثم حسینی، «رویاشهر» به کارگردانی محسن عنایتی، «ساعت جادویی (سفربه تاریکی)» به کارگردانی محمدعلی بصیری‌نیک و «شمشیر و اندوه» به کارگردانی عماد رحمانی و مهرداد محرابی، چهار انیمیشن سینمایی هستند که در چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر حضور دارند و قرار است برای کسب سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن با یکدیگر به رقابت بپردازند.

در کنار این چهار انیمیشن ، سه فیلم رئال نیز در ژانرسینمای کودک و نوجوان در جشنواره فیلم فجر حضور دارند که فیلم‌های «ظاهر»، «ملکه آلیشون» و «باغ کیانوش» هستند که از قضا دو فیلم توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخته شده است.

حال نگاه اجمالی به 7 اثری که در غالب سینمای کودک و نوجوان قرار گرفته‌اند می‌اندازیم.

ببعی/ حسین صفارزادگان و میثم حسینی

اگر از آن دسته از مخاطبانی که باشید کودکی در خانه دارید، احتمالا تا حالا چند قسمت از آن را از شبکه پویا دیده باشید، انیمیشنی که موفقیتش در نسخه سریالی، سازندگانش را بر آن داشت تا نسخه سینمایی از آن را هم تولید کنند.

اگر از آن دسته از مخاطبانی که باشید کودکی در خانه دارید، احتمالا تا حالا چند قسمت از آن را از شبکه پویا دیده باشید، انیمیشنی که موفقیتش در نسخه سریالی، سازندگانش را بر آن داشت تا نسخه سینمایی از آن را هم تولید کنند. «ببعی» را حسین صفارزادگان و میثم حسینی در مقام کارگردان و محمدمهدی مشکوری در مقام تهیه‌کننده به پشتیبانی سازمان اوج ساخته و روانه فجر کرده‌اند، نکته جالب درباره «ببعی» اما این است که سازندگانش در دوره پیشین این رویداد، فرم حضور در جشنواره را پر کرده بود و با نزدیک شدن به ایام جشنواره حتی خبر از آماده شدن این فیلم مخابره می‌شد، اما حالا در دوره پیش روی این رویداد حضور دارد.

انیمیشن «ببعی» پس از دو تجربه «فهرست مقدس» و «پسر دلفینی» سومین انیمیشن سینمایی است که با تکنیک سه بُعدی در سازمان اوج تولید شده است.
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «ببعی که همیشه مجلات جغد قهرمان درباره پرواز را می‌خواند در سر رویای پرواز دارد و می‌خواهد مانند یک پرنده پرواز کند ولی چون پرنده محسوب نمی‌شود با مشکلاتی مواجه است…»

رویاشهر/ محسن عنایتی

محسن عنایتی و مصطفی حسن‌آبادی به‌عنوان کارگردان و تهیه‌کننده «رویاشهر» پیش از این و در سال ۹۷ انیمیشن «بنیامین» را در ویترین جشنواره فیلم فجر داشتند. دو سینماگری که این فیلم را در کاشان ساخته بودند و قبلترش آن را در جشنواره فیلم کودک و نوجوان رونمایی کرده بودند. «بنیامین» در دوره سی و هفتم جشنواره فیلم فجر قدر دید و نامزد دریافت جایزه بهترین انیمیشن شد، فیلمی که بعدها هم به لطف پخش چندین و چندباره تیزرهای تبلیغاتی‌اش از تلویزیون، در گیشه روزهای پراقبالی به خود دید و توانست بر صدر گیشه فروش فیلم‌های کودک بنشیند.

این تیم حالا بعد از ۵ سال سراغ «رویاشهر» رفته‌اند فیلمی که محصولی از سازمان سینمایی سوره و اداره کل فرهنگی شهرداری تهران است و داستان ماجراجویانه پسربچه‌ای به نام آرات را روایت می‌کند که تصمیم دارد قهرمان «رویاشهر» شود. این اثر نگاهی به آینده دارد و امیر هوشنگ زند سرپرست گویندگان آن است.

ساعت جادویی (سفربه تاریکی)/ محمدعلی بصیری‌نیک

محمدعلی بصیری‌نیک و محمدمهدی نخعی‌راد انیمیشن سینمایی «ساعت جادویی (سفربه تاریکی)» را پیش از این در جشنواره فیلم کودک و نوجوان رونمایی کرده بودند و معتقدند این فیلمی است که می‌تواند با مخاطبان ۹ تا ۱۵ سال ارتباط برقرار کند. انیمیشنی که در سال ۹۸ تولید و فرآیند فنی آن از سال ۹۹ پیگیری شد. با آنکه سازندگانش «ساعت جادویی (سفربه تاریکی)» را اثری مستقل توصیف می‌کنند اما کارگردانش یک بار عنوان کرده کار ساخت این اثر ابتدا به صورت مستقل آغاز شده اما بعدها حسینیه هنر در مسیر تولید از آن حمایت کرده است.

داستان این فیلم از جایی آغاز می‌شود که یک پسربچه به واسطه هدیه‌ای که از پدربزرگ خود دریافت می‌کند، موفق به سفر در زمان می‌شود و به دوران کودکی مادربزرگ خود می‌رود. در این سفر، این پسربچه شغل خانوادگی خودشان یعنی نمدمالی را از نزدیک می‌بیند که در گذشته رونق بسیاری داشته است. این سفر در زمان مصادف با قیام گوهرشاد می‌شود و اشاره‌هایی به فرهنگ پوشش در آن زمان هم می‌شود. این پسربچه‌ بخشی از حوادث تاریخی را به چشم خود می‌بیند.

شمشیر و اندوه/ عماد رحمانی و مهرداد محرابی

تاریخ اسلام مملو است از قصه‌هایی که ظرفیت‌های زیادی برای تصویر شدن دارند، این قصه‌ها گاه در قالب فیلم‌های رئال منعکس شده‌اند اما انیمیشن‌سازان گروهی هستند که از این فرصت به‌صورت جدی‌تر استفاده کرده‌اند و تولیدات زیای با همین مضامین به سرانجام رسیده‌اند

همین چند ماه پیش بود که سازمان سینمایی خبر از دریافت مجوز یک انیمیشن داد، «شمشیر و اندوه» به کارگردانی عماد رحمانی و مهرداد محرابی و تهیه‌کنندگی مهدی جعفری عنوان انیمیشنی بود که مجوز ساخت گرفت و حالا در این دوره از جشنواره قرار است رونمایی شود. ساخت این اثر نزدیک به دو سال به طول کشیده و نزدیک به ۲۰۰ نفر در این پروژه درگیر کار بوده‌اند.

تاریخ اسلام مملو است از قصه‌هایی که ظرفیت‌های زیادی برای تصویر شدن دارند، این قصه‌ها گاه در قالب فیلم‌های رئال منعکس شده‌اند اما انیمیشن‌سازان گروهی هستند که از این فرصت به‌صورت جدی‌تر استفاده کرده‌اند و تولیدات زیای با همین مضامین به سرانجام رسیده‌اند. همین چند سال پیش هم بود که انیمیشن «ناسور» در نسخه‌ای سینمایی با محوریت واقعه کربلا تولید و در جشنواره فیلم فجر دیده شد حالا چند سال بعد از آن قرار است بار دیگر ویترین فجر شاهد انیمیشنی با همین محوریت باشد.

«شمشیر و اندوه» اثری ۹۲ دقیقه‌ای است که برهه‌ تاریخی بعد از شهادت امام حسن مجتبی(ع) تا ورود امام حسین(ع) به کربلا را روایت می‌کند. روایت این اثر از زاویه‌ دید یک ایرانی است که در شهر مداین زندگی می‌کند و منجر به پیوستنش به قافله‌ امام حسین (ع) خواهد شد. مخاطب این انیمیشن نوجوان و جوان در نظر گرفته شده و در خلاصه داستان آن آمده است: «کارن کودکی ۶ ساله که برای تحقق آزادی مبارزه می‌کند…»

سه فیلم کودک و نوجوانان «باغ کیانوش» و «ظاهر» و «ملکه آلیشون» در جشنواره فیلم فجر

«باغ کیانوش»

فیلم‌های «باغ کیانوش» که اثری ماجراجویانه و با محوریت نوجوانان است و «ظاهر» برای رقابت در چهل‌ و دومین جشنواره فیلم فجر معرفی شدند.
فیلم «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورز حداد و تهیه‌کنندگی محمدجواد موحد تولید شده است.

این فیلم محصول مشترک باشگاه فیلم سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اثری ماجراجویانه و با محوریت نوجوانان است.

«باغ کیانوش» روایتی از واقعه‌ای در دهه ۶۰ دارد که داستان آن اقتباسی از کتابی با همین نام از تولیدات کانون پرورش فکری است و شهرهای همدان، تهران و شهرقدس لوکیشن‌های اصلی این فیلم بوده‌اند.

رضا کشاورز حداد که نخستین تجربه کارگردانی سینمایی خود را پشت سر می‌گذارد، پیش از این چندین فیلم کوتاه ساخته که در جشنواره‌های مختلف هم حضور داشته است.

«ظاهر» به کارگردانی حسین عامری و تهیه‌کنندگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای رقابت در بخش نگاه نو چهل‌ و دومین جشنوراه فیلم فجر انتخاب شده است.

در خلاصه داستان این فیلم آمده است: ظاهر ۱۸ سال دارد و در شمال کشور سرباز است. او با اکبر و زیبا پیرمرد و پیرزنی که در کلبه‌ای نزدیک پادگان زندگی می‌کنند، آشنا می‌شود و در ادامه اتفاق‌هایی برایش رقم می‌خورد.

بازیگران و عوامل فیلم
به غیر از روح‌الله زمانی بازیگر فیلم خورشید که با این فیلم به شهرت دست پیدا کرد و حالا تبدیل به یکی از بازیگران نوجوان پرکار سینما شده است از دیگر بازیگرانی که می‌توانیم در این فیلم به آن اشاره کنیم یدالله شادمانی و حامد محمودی است.

حسین عامری کارگردان فیلم اولین تجربه سینمایی‌اش را پشت سر می‌گذارد اما سال ۹۵ سریال بازگشت را برای تلویزیون ساخته است و حالا با حمایت کانون پرورش فکری که در مقام تهیه‌کننده حضور دارد فیلم اولش را تولید کرده است.

«ملکه آلیشون»

فیلم سینمایی «ملکه آلیشون» که تهیه‌کنندگی آن نیز برعهده ابراهیم نورآورمحمد است، اثری در ژانر کودک و نوجوان به حساب می‌آید. این فیلم که برای نخستین بار در سی وپنجمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان رونمایی شد و پروانه زرین بهترین فیلم را از آن خود کرد، یک اثر فانتزی و تخیلی برای مخاطب کودک به شمار می‌آید.

داستان «ملکه آلیشون» از ماجرای خراب شدن یک درخت سه هزار ساله در کشور تایوان وام گرفته شده است. موضوع این فیلم درباره طبیعت است تا کودکان و نوجوانان به این نتیجه برسند که از طبیعت مراقبت کنند. نسترن سیفی، نسیم ادبی و امیررضا اسماعیلی ازجمله بازیگران «ملکه آلیشون» هستند.

حال باید منتظر ماند و دید که آیا حضور 7 فیلم از سینمای کودک‌و نوجوان در جشنواره فیلم فجر می‌تواند نوید آینده‌ای خوب برای سینمای کودک و نوجوان دهد.

آیا سینمای ایران وارد فاز جدیدی از جریان فیلمسازی شده است که توجه بیشتری به آثار کودک و نوجوان دارد. جواب تمام این سوالها را می‌توان در سال 1403 پاسخ داد و منتظر روزهای پرفروغ سینمای کودک و نوجوان بود.