ورود آموزش و پرورش به هوش مصنوعی

پیشرفت روزافزون بشر و استفاده از علوم و فناوری‌های جدید سبب تسهیل و تسریع در امور شده و باعث می‌شود که روش‌های نوینی برای انجام فعالیت‌ها به‌کارگیری شود. زمانی نه چندان دور، تلفن همراه وجود نداشت و فقط تلفن‌های ثابت خانگی بودند که مردم می‌توانستند با یکدیگر ارتباط بگیرند اما رفته‌رفته نه تنها تلفن همراه که بلکه شبکه‌های اجتماعی نیز ایجاد شدند تا از طریق آن بتوان با جای‌جای دنیا ارتباط لحظه‌ای برقرار کرد و تبادل اطلاعات صورت گرفت. امروز اما پیشرفت علم، پا را فراتر گذاشته و به فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی دست یافته که بشر، ناگزیر به استفاده از آن‌ها در بخش‌های مختلف است چرا که در غیر این صورت از قافله حرکت و پیشرفت جهانی عقب می‌ماند. کشورمان نیز مستثنی از این قاعده نیست و باید به سمت استفاده از هوش مصنوعی برود. استفاده از فناوری‌های روز دنیا به اندازه‌ای اهمیت دارد که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز با صراحت به آن اشاره کرده و فرمودند در دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و اینترنت و اَمثال این پیشرفت‌های علمی نمی‌شود با همان شیوه‌های 40 سال قبل، دوران تلفن‌ها و ضبط‌صوت‌های کذایی و با آن ابزارها امروز کار کرد. امروز برای پیشرفت هدف، ابزارها بایستی متناسب با زمان انتخاب بشود؛ تردیدی در این نیست.

بی‌تردید آموزش و پرورش با توجه به اینکه نسل آینده کشور را تربیت و همچنین وضعیت شغلی آینده نوجوانان را ترسیم می‌کند، یکی از مهمترین جاهایی است که هوش مصنوعی باید وارد آن شود و این علم در مدارس و کتاب‌های درسی مورد توجه قرار گیرد. ابتدا باید ببینیم در حوزه هوش مصنوعی در دنیا چه وضعیتی داریم.

ایران در رتبه هفدهم تولید علم هوش مصنوعی در دنیا

روح‌الله دهقانی، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری از رتبه ۱۷ کشورمان در زمینه تولید هوش مصنوعی در جهان خبر داد و گفت هوش مصنوعی برای جامعه ایرانی منبعی از تحول است. هوش مصنوعی، ارتباط انسان با جهان را بازتعریف و حیات بشر را دچار دگرگونی کرده و انقلاب صنعتی چهارم در الگوی رشد مجموعه‌ای از فناوری‌ها شکل گرفته و این الگو زمانی جدیت پیدا کرد که هوش مصنوعی توسعه یافت.

وی با بیان این که هوش مصنوعی در کمتر از یک دهه آینده، تمام طراحی‌های صنعتی را انجام خواهد داد، تصریح کرد هوش مصنوعی در حال گرفتن توان فکر انسان یعنی همان چیزی است که وجه تمایز انسان با دیگر مخلوقات به شمار می‌آید. هوش مصنوعی با توجه به قابلیت آن در ارتقای بهره‌وری، عامل تحول برای جامعه ایرانی است و در صورتی که جامعه‌ای از این فناوری غافل بماند در آینده نزدیک، محکوم به شکست است.

دهقان با بیان اینکه هوش مصنوعی بین انسان‌ها اختلاف ایجاد می‌کند و این اختلاف از نوع شکاف است، افزود آن‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی فعال نباشند، بردگان دنیای آینده خواهند بود و کسانی که بر آن توفق یابند، اربابان آینده هستند. هوش مصنوعی، مشاغل افراد تحصیلکرده را هدف قرار داده و جای آن‌ها را اشغال می‌کند؛ زیرا به جای انسان فکر می‌کند. بنابراین اگر به آن نپردازیم شکست خواهیم خورد. کشوری مانند ایران که باید بهره‌وری را افزایش دهد، می‌تواند از طریق هوش مصنوعی به این مهم دست یابد.

تدوین برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز اواخر مهرماه بود که از تدوین برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی خبر داد و گفت در صحن علنی مجلس، وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی مکلف شدند در جهت بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای تحول در بخش‌های مختلف کشور، ظرف 6 ماه «برنامه ملی توسعه هوش مصنوعی» را تدوین و به تصویب شورای عالی فضای مجازی برسانند.

وی اظهار کرد که هوشمندسازی، یکی از محورهای مهم برنامه هفتم توسعه است.

ستاد هماهنگی هوش مصنوعی شکل می‌گیرد

عبدالحسین خسرو‌پناه نیز اخیرا در کرمان به موضوع سند دانش بنیان و راهبری هوش مصنوعی اشاره کرده و گفته است: این سند مهم که چندین سالی است توسط دستگاه‌های دولتی درحال انجام است، به شورای انقلاب فرهنگی واگذار شده و دو سال است که روی آن کار شده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این سند تا یک ماه دیگر نیز به مرحله رونمایی می‌رسد که بعد از رونمایی‌، ستاد هماهنگی هوش مصنوعی در کشور شکل می‌گیرد.

آموزش ۱۲ هزار معلم در حوزه هوش مصنوعی

ورود هوش مصنوعی به آموزش و پرورش از تاکیدات متولیان حوزه تعلیم و تربیت است و در این حوزه 12 هزار معلم را تحت آموزش قرار داده است.

محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش و متوسطه وزارت آموزش و پرورش از دنبال کردن برنامه مهارت‌آموزی در دوره دوم متوسطه خبر داد و گفت بر روی هوش مصنوعی تاکید داریم. دروازه ورود به هوش مصنوعی، برنامه‌نویسی و کدنویسی است که ۱۲ هزار معلم را آموزش داده‌ایم و به دنبال این هستیم که همه معلمان را در طول سال تحصیلی جاری و تابستان آینده آموزش دهیم تا بتوانیم پوشش گسترده‌ای داشته باشیم.

هوش مصنوعی، برنامه‌نویسی و کدنویسی از اولویت‌های آموزش متوسطه است

وی، هوش مصنوعی، برنامه‌نویسی و کدنویسی را از برنامه‌های آموزشی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد و افزود اولویت‌های متفاوتی در مجموعه معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش داریم که یکی از اولویت‌های مهم به دلیل اهمیت آموزش مهارت و کسب شایستگی‌های مختلف توسط دانش‌آموزان برای ورود آن‌ها به عرصه جامعه در عرصه مهارت‌آموزی است و طبیعی است که زمینه‌سازی برای این موضوع در مدارس باید اتفاق بیفتد و این را در دوره متوسطه اول با زمینه آشنایی با مهارت‌های مختلف برای یک انتخاب مناسب در زمینه هدایت تحصیلی دنبال می‌کنیم و به صورت ویژه به دنبال آموزش هوش مصنوعی، برنامه‌نویسی، کدنویسی و اقتصاد دیجیتال در این دوره هستیم.

کاظمی خاطرنشان کرد در دوره متوسطه دوم نیز کارگاه خوداتکایی را برای دبیرستان‌های شبانه‌روزی و آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در هنرستان‌ها که زمینه‌ساز اشتغال و پیشرفت اقتصادی کشور است به عنوان یک ضرورت دنبال می‌شود و امسال بیش از 104 هزار نفر به مجموع دانش‌آموزان هنرستانی اضافه شده و برنامه‌ریزی بر این است که تا پایان برنامه هفتم توسعه، میزان آموزش‌های فنی و مهارتی را به 50 درصد بتوانیم برسانیم.

برگزاری اولین رویداد ملی هوش مصنوعی

اولین رویداد ملی دانش‌آموزی «هوش مصنوعی» نیز از 7 تا 11 مهرماه امسال در اصفهان برگزار شد. 500 دانش‌آموز نخبه از مدارس استعدادهای درخشان کشور در این رویداد حضور داشتند که «هوش مصنوعی و پزشکی»، «هوش مصنوعی و شهر»، «هوش مصنوعی و هوافضا»، «هوش مصنوعی و رسانه» و «هوش مصنوعی و صنعت» از جمله محورهای این رویداد ملی دانش‌آموزی بودند.

هوش مصنوعی و کدنویسی در‌ آموزش و پرورش تقویت می‌شود

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در مراسم افتتاح این رویداد گفته بود هوش مصنوعی باعث ایجاد ارزش‌آفرینی خواهد شد و با استفاده از برنامه‌هایی که افراد می‌نویسند، می‌توانند زمینه ارزش‌آفرینی، اشتغال و کارآفرینی را به وجود بیاورند.

وی با بیان اینکه در دنیایی که زندگی می‌کنیم، دارایی‌ها دیگر فیزیکی نیستند، اظهار کرد هم دارایی‌های کشورها و هم دارایی‌های افراد، دیگر ملک و املاک نیست. این‌ها دارایی‌های نامشهود هستند و مهمترین آن شما (دانش‌آموزان) هستید و ایده‌های شما، طرح و ابتکارهای شما سرمایه‌های کشور هستند. عمده اقتصاد دنیا به سمت دارایی‌های نامشهود پیش می‌رود و روند ۲۵درصدی رشد اقتصادی در حوزه علم و مباحث دانش‌بنیان و مباحث نامشهود بوده است و گردش اقتصادی این بخش بیش از ۱۲درصد است. پس این موضوع ضرورت توجه به هوش مصنوعی را زیادتر خواهد کرد. رفع مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه و مردم مستلزم فناوری‌ها و تکنولوژی‌ها است.

کاظمی با بیان اینکه علم و تکنولوژی باید در خدمت بشریت باشد و توجه به هوش مصنوعی می‌تواند زمینه تقویت نگاه الگوریتمی، سیستماتیک و خلاقانه را در دانش‌آموزان تقویت کند، خاطرنشان کرد با همین نگاه در نظام تعلیم و تربیت کشور در صدد تقویت موضوع هوش مصنوعی و کد نویسی هستیم و این را جزو اولویت‌های مجموعه نظام تعلیم و تربیت می‌دانیم. به‌ویژه در معاونت ‌آموزش متوسطه که دوره تعیین مسیر شغلی دانش‌آموزان است این فرصت را ایجاد کنیم که بتوانیم زمینه تربیت چندساحتی دانش‌آموزان را که ارزشمندترین گنجینه‌های کشور هستند را فراهم بیاوریم.

‌وی ادامه داد با این نگاه که هوش مصنوعی می‌تواند فرصت‌های شغلی جدید را هم برای شما و هم برای کشور ایجاد کند به دنبال‌ آن هستیم و تلاش می‌کنیم که زمینه تقویت این موضوع را در آموزش و پرورش فراهم آوریم. امیدواریم با تقویت و توسعه این برنامه‌ها بتوانیم زمینه رشد و پیشرفتی که رهبر معظم انقلاب فرمودند را فراهم بیاوریم.

هوش مصنوعی و تحولات در کتاب‌های درسی

علی خورسندی، دانشیار مطالعات سیاست آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی چندی پیش در نشست هوش مصنوعی و تحولات در کتاب‌های درسی که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد، گفت: اصولا 3 سطح از هوش مصنوعی وجود دارد. سطح اول به هوش مصنوعی محدود (ANI) شناخته می‌شود و هنوز با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان فاصله دارد. سطح دوم، هوش مصنوعی عمومی (AGI) بوده که تا حدودی هوشمندی آن شبیه انسان است و سطح سوم هوش مصنوعی، سوپرهوش یا فراهوش (ASI) نام دارد که ظرفیت‌های هوشمندی آن از آدمی بالاتر و برتر است. در واقع این سطح از هوش مصنوعی آن چیزی است که قدرت خودساماندهی و خودسازی دارد و می‌تواند برای انسان دردسرهای حیاتی فراهم کند.

وی افزود بخشی از کارکرد هوش مصنوعی، متوجه آموزش است و بخش قابل توجهی از آورده‌های هوش مصنوعی در پژوهش و مدیریت گردش کار است. امروزه ابزارهای کارآمدی از هوش مصنوعی برای تسریع فرآیند انجام پژوهش و در مدیریت گردش کار و زیست اداری و رسمی ما معلمان و مدرسان اثرگذار است.

هوش مصنوعی کتاب‌های درسی را منسوخ می‌کند

مصطفی قادری، دانشیار مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست به بحث در مورد کتاب درسی و نقش هوش مصنوعی بر آن پرداخت و گفت هوش مصنوعی، حوزه کتاب درسی را منسوخ می‌کند. تصوری که شخصاً دارم، زمانی که دستگاه چاپ در قرن ۱۵ اختراع شد، تحولاتی در حوزه فکر و اندیشه اتفاق افتاد و در حقیقت هوش مصنوعی نیز تغییراتی را ایجاد می‌کند. باید این را هم گفت که ما تصور غلطی در مورد هوش مصنوعی داریم. فرآیندی که از تبدیل کتب سنتی به دیجیتال رخ داده در تبدیل کتب دیجیتالی به کتب هوش مصنوعی هم رخ خواهد داد به این منظور که تکنولوژی متفاوتی در هوش مصنوعی ظاهر خواهد شد.

وی با بیان اینکه تفاوت‌هایی بین کتاب دیجیتال با کتاب هوش مصنوعی وجود دارد، افزود به طور مثال؛ کتاب هوشمند درسی قابلیت خط‌کشی و برجسته کردن خط مانند کتاب دیجیتال را دارد اما فعالیت آن فراگیر می‌شود یعنی موجودی تعاملی و تغییریابنده است و با خواننده در حال تبادل اطلاعات خواهد بود. سبک دانش‌آموزان را تشخیص می‌دهد، داده‌های حاصل از فرآیند استفاده از کتاب درسی را استخراج می‌کند و در نتیجه مثال‌ها و تمرین‌ها را طبقه‌بندی می‌کند.

قادری ادامه داد در این نوع کتب، وضعیت عاطفی دانش‌آموز مثل سختکوشی و احساساتش مشخص می‌شود. منطق کتاب هوشمند با دیجیتال فرق می‌کند؛ خدمات یادگیری که شخصی می‌شود بر اساس الگوریتم انجام می‌گیرد و کتاب هوشمند همزمان با خوانده شدن بر اساس هر دانش‌آموز الگوریتمی طراحی می‌کند و این توانایی را دارد که یادآوری می‌کند چه سوالی دارید و پاسخ می‌دهد و این کتب به هر زبان زنده دنیا اسلاید درست می‌کند.