تاراج سهم آیندگان

چندی قبل وقتی خبر دریافت مجوز حفر دو چاه ژرف به عنوان یکی از افتخارات مسئولان استان در روزنامه تیتر یک شده بود، این پیام نظرم را جلب کرد؛ «این خبر را با افتخار تیتر یک کرده‌اید؟ آنچه قرار است از این چاه‌ها برداشت شود و به خورد امروز برود، سهم آیندگان است.»

هرچند از قدیم گفته‌اند که سواره چه خبر از حال پیاده دارد، اما راهکارهای دیگری برای تأمین آب مناطق تشنه، روی میز کارشناسان است که بسیار منطقی‌تر از افتادن به جان سفره‌های آب زیرزمینی و پرت‌کردن زمین در عمق خود است. از آن جمله می‌توان به اصلاح شبکه فرسوده آبرسانی با هدررفت بالا در استان اشاره کرد. به گفته مسئولان متولی حوزه آب، عامل فرونشست‌ها همین تصمیمات است. چه در گذشته و چه حال. تصمیمات نهایی و بی‌توجهی به هشدارها در مورد حفر بی‌رویه چاه‌ها باعث سقوط زمین در جای جای خراسان جنوبی شده است.

شیوع فرونشست در استان

کارشناسان حوزه آب در خراسان جنوبی اعلام کرده‌اند که پدیده فرونشست زمین در بیشتر دشت‌های استان رخ خواهد داد، چرا که کسری مخزن زیادی در محدوده‌های مطالعاتی این استان هر سال ایجاد می‌شود و کماکان سطح آب زیرزمینی در حال افت است. چون بیش از 5/99 درصد مصارف آب در خراسان جنوبی به منابع آب زیرزمینی وابسته است و افزایش برداشت بیش از حد توان آب‌خوان‌ها موجب شده دشت‌های استان در وضع نامطلوبی قرار گیرند.

چندی قبل مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان جنوبی گفت: برداشت بیشتر از مقدار تعیین شده در استان و کاهش بارش مؤثر سبب بروز پدیده فرونشست در ۱۷ محدوده مطالعاتی از جمله سرایان، سده، چاهک موسویه، طبس، مختاران، سهل آباد و خضری شده است به علاوه ۷۴ درصد دشت و محدوده‌های مطالعاتی استان از نظر آب قابل برنامه‌ریزی ممنوعه و ممنوعه بحرانی است.

سارانی افزود: در حال حاضر برداشت آب از ۲۶ دشت از مجموع ۳۵ دشت استان ممنوع است.

31 مرداد پارسال، مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای استان تأکید کرده بود که با توجه به مواجه بودن منابع آب‌های زیرزمینی استان با کسری مخزن، مجوز جدید حفر چاه آب کشاورزی صادر نمی‌شود.

سعید سروری با اشاره به خشکسالی‌های چندین ساله در استان افزود: در حال حاضر میزان برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر از میزان ورودی آب به آن است، به طوری که هم اکنون در استان با کسری مخزن 101 میلیون مترمکعبی در سال مواجه هستیم.

وی گفت: با توجه به اینکه اکثر دشت‌های استان ممنوعه و ممنوعه بحرانی هستند، امکان صدور حفر چاه آب کشاورزی جدید وجود ندارد و به جز شرب و بهداشت که یک ضرورت است، فقط برای حفر چاه صنعتی مجوز صادر می‌شود.

هر چند با توجه به وخامت اوضاع، صدور مجوز برای حفر چاه‌های کشاورزی به گفته مسئولان انجام نمی‌شود، اما همچنان خبرهایی درباره حفر چاه‌های جدید برای مقابله با تنش آبی در برخی نقاط و آزمایشات حفر دو چاه ژرف به قوت خود باقی است.

استان بی‌آب، پایلوت طرح آب ژرف

در شهریور 1399، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای به سؤالی درباره درستی یا نادرستی دستیابی به آب‌های ژرف در استان این طور پاسخ داد: «بحث آب‌های ژرف از سال‌های گذشته در کشور مطرح شده و نگاه‌های کارشناسی زیادی وجود دارد. برخی تنها راه نجات استان را استفاده از آب‌های ژرف می‌دانند اما برخی این نظریه را رد می‌کنند و از آنجا که خراسان جنوبی یکی از پایلوت‌ها برای رسیدن به آب‌های ژرف است باید منتظر بود تا مطالعات از سوی وزارت نیرو به اتمام برسد و نتایج تفسیر مطالعات استحصال انجام شود.

احمد قندهاری در آن زمان تعداد چاه‌های کشاورزی استان را دو هزار و 50 حلقه اعلام کرد که از این تعداد 55 چاه دیزلی و یک هزار و 995 چاه برقی است.

حدود یک ماه قبل معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار از سه منبع تأمین آب برای استان گفت: «انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس و آب‌های ژرف زیرزمینی سه منبع تأمین آب استان است که در دستور کار قرار دارد و تاکنون اقدامات مهمی به خصوص در حوزه انتقال آب از دریای عمان و آب‌های رژف صورت گرفته است.»

عباس‌زاده درباره آب‌های ژرف زیرزمینی این خبر را اعلام کرد که مطالعات آب‌های زیرزمینی در ۲ فاز و با یک چاه آزمایشی در حال انجام است و مجوز چاه دوم را هم گرفته‌ایم.

دیروز هم خبری دیگر رسید. «حفر و احیای بیش از ۱۰ حلقه چاه آب شرب برای گذر از پیک تابستان»

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گفت: ۵ شهر بیرجند، طبس، قائن، آرین شهر و نهبندان با تنش آبی مواجه هستند و اقدامات شرکت برای مقابله با تنش آبی در بیرجند شامل حفر یک حلقه چاه و برنامه‌ریزی برای حفر ۳ حلقه چاه دیگر، اصلاح ۶ کیلومتر خط انتقال و مهندسی مجدد ۵ حلقه چاه بوده که با این اقدامات به میزان ۲۵ لیتر بر ثانیه به توان تولید شهر اضافه شد.

دوستی افزود: در شهر نهبندان با جابه‌جایی چاه شماره ۳ شهری و احیای چاه شماره ۱ شهری، ۱۸لیتر بر ثانیه به توان تولید شهر اضافه شد و در حال حاضر کمبود آب مرتفع شده است.

در شهر قائن نیز دو حلقه چاه حفر شده که از آبدهی بالایی برخوردار است. همچنین در شهر طبس ۷ حلقه چاه حفر شده و ۵ حلقه تجهیز و در مدار بهره‌برداری قرار گرفته و قرارداد حفر یک حلقه چاه هم منعقد شده و به‌زودی حفر آن انجام خواهد شد.

وی ادامه داد: در شهر ماژان حفر یک حلقه چاه انجام و عملیات اجرایی خط انتقال به طول ۱۲ کیلومتر آغاز شده و در شهر درح هم یک حلقه چاه حفر و پیمانکار ساخت مخزن و تجهیز چاه آغاز به‌کار کرده است.

این پایان داستان حفر چاه‌های جدید پس از درک بحران آب در خراسان جنوبی نیست. باید بشماریم در 1403، 1404 و... چند چاه دیگر حفر و چه سهمی از آبی که متعلق به آیندگان است امروز بلعیده می‌شود.