اتحاد خطرناک «میکرون» و «اُمیکرون»!

مهدی جابری / این روزها شدت آلودگی هوا در تهران و تعدادی از شهرهای بزرگ آزاردهنده است. انتشار اخباری از وضعیت قرمز هوای پایتخت در برخی روزها و همزمانی آن با شیوع آنفلوآنزا و همچنین تغییر رنگ نقشه کرونایی کشور، تبدیل به یک زنگ خطر برای گروه‌های حساس از جمله سالمندان، کودکان و افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای و تنفسی شده است.

PM 2.5 یک نوع مخفف برای Particulate Matter است و به دسته‌بندی خاصی از ذرات اشاره دارد که قطر آن‌ها 2.5 میکرون(میکرومتر) یا کوچکتر از آن باشد. زمانی می‌توانیم تصور بهتری از این تعریف داشته باشیم که بدانیم ضخامت تار موی انسان به طور متوسط حدود 50 میکرون است و این بدان معنا است که ذره PM2.5 حدود 20 برابر کوچک‌تر است.

آلاینده‌های گرد و غبار موجود در هوا در ریه‌ها با اندازه ذرات 100 میکرون قابل استنشاق هستند اما به دلیل مکانیسم‌های خودتمیزشوندگی ذرات معلق در هوا، ذرات نگران کننده برای سلامت انسان، PM10 و PM 2.5 هستند. این ذرات در ناحیه قفسه سینه دستگاه تنفسی جمع می‌شوند و ذرات با اندازه کمتر از 4 میکرون به عمق ریه‌ها حرکت می‌کنند. محل تجمع PM 2.5 در ناحیه آلوئولی ریه‌ها (کیسه‌های هوایی در شش‌ها) است. این گرد و غبارها و ذرات معلق ظرفیت تنفسی ریه‌ها را کاهش می‌دهند. ذرات گرد و غبار کمتر از 2٫5 میکرون برای سلامتی خطرناک‌تر هستند، زیرا تمایل به ته‌نشین شدن در عمق کیسه‌های ریوی دارند و باعث ایجاد عوارض مختلف قلبی و ریوی می‌شوند.

ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون، مونوکسید کربن، اوزون، اکسیدهای نیتروژن و گوگرد عواملی است که برای میزان آلودگی هوا سنجیده می‌شوند و در نهایت آلودگی را براساس یکی از این شاخص‌ها که بیشترین اندازه را در آلایندگی داشته اعلام می‌کنند. در تهران و کلانشهرهای کشور آلایندگی‌های هوا مربوط به ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون است.

مراقبت از افراد دارای بیماری‌های تنفسی و زمینه‌ای، پرهیز از انجام حرکات ورزشی و استفاده از تغذیه سالم و مناسب، از جمله راهکارها برای مقابله شخصی با آلودگی هوا است.

در کنار موضوع آلودگی هوا، این روزها اخبار مرتبط با افزایش موج آنفلوآنزا در کشور و ورود زیرسویه جدید اُمیکرون موجب نگرانی مردم و نظام سلامت کشور شده است. از دو هفته قبل تاکنون آمار مبتلایان کرونا در ایران رروند افزایشی به خود گرفته و نقشه کرونایی کشور آرام آرام تغییر رنگ می‌دهد تا از تعداد شهرهای آبی کاسته شده و تعداد شهرهای زرد و نارنجی بیشتر شود. از سوی دیگر هشدارهایی درباره احتمال وقوع پیک جدید مطرح شده است.

در همین باره چندی قبل پدرام پاک‌آیین سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از مشاهده نخستین موارد ابتلا به زیر سویه‌های جدید امیکرون با نام‌های BQ۱ و XBB در کشور خبر داده و گفته بود: با توجه به سرعت انتقال بالای این زیر سویه‌ها در روزهای آینده شاهد افزایش آمار ابتلا به این زیر سویه های جدید خواهیم بود.

مطابق اعلام وی شرایط ایران کرونایی ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها بهتر است و در حالی که در یکماه گذشته، 13 روز آمار مرگ و‌ میر ناشی از کرونا در کشورمان به صفر رسید، آمریکا، فرانسه و آلمان فوتی های سه رقمی را تجربه کردند؛ به طوری که در فاصله ۱۴ تا ۲۰ آذر ، آمار مبتلایان به سویه ‌های جدید کرونا با سهم متفاوت از هرسویه در آمریکا مجموعا ۵۰ درصد، در ژاپن ۱۳ درصد، در کره جنوبی ۱۳ درصد، در فرانسه ۵ درصد و در برزیل ۳ درصد نسبت به هفته پیش‌تر از آن افزایش داشت.

زیرسویه‌های جدید اُمیکرون دارای علایم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و دل درد است و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف در معرض شدید ابتلا به آن قرار دارند. فرد مبتلا یکی از علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، دل درد، آبریزش بینی، گلودرد و بدن درد را خواهد داشت، دوره نقاهت این بیماری نیز سه روز است اما توصیه به استراحت تا یک هفته شده است.

در چنین شرایطی که سه عامل ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون، آنفلوآنزا و زیرسویه‌های جدید اُمیکرون به صورت همزمان سلامتی و جان انسان‌ها را تهدید می‌کند، باید بیش از پیش برای مراقبت از خود، اعضای خانواده و اطرافیان‌مان تلاش کنیم تا احیانا این همزمانی موجب بروز مشکلات حاد و جبران ناپذیر برای خودمان و جامعه نشود.

تزریق واکسن کرونا می‌تواند در این وضعیت برای همه افراد جامعه بویژه افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و سالمندان موثر باشد. آنچه باعث موفقیت ایران در کنترل کرونا شده، انجام واکسیناسیون با برنامه‌ریزی دقیق بوده است؛ به طوری که آمار موجود حکایت از تزریق حدود 156 میلیون دُز واکسن کرونا در کشور دارد.

سخنگوی وزارت بهداشت در این باره گفته است: وزارت بهداشت از مردم تقاضا دارد سالانه یک بار واکسن کرونا را تزریق کنند و اگر فردی امسال، واکسن کرونا را تزریق نکرده است حتما به این کار اقدام کند همچنین مطابق آخرین مصوبه کمیته ملی واکسیناسیون کرونا، به همه افراد بالای ۱۸ سال که دارای بیماری زمینه‌ای بوده و ۶ ماه از آخرین واکسن آنها گذشته، توصیه اکید می‌شود هر چه سریعتر نسبت به تزریق دُز یادآور اقدام کنند.

تزریق واکسن و استفاده از ماسک، به عنوان مهمترین راهکارها در شرایط کرونایی عنوان شده است.