سید امیرحسین فاطمی: آموزش هنر در مدرسه باید دانش‌آموز را به سمت زندگی بهتر سوق دهد

سید امیرحسین فاطمی، کارگردان و بازیگر نمایش «کمدی مزخرفات» که در پلاتوی استاد «صادق عاشورپور» مجتمع فرهنگی و هنری «شهید آوینی» همدان به روی صحنه رفته است، در گفت‌وگو با پانا، با بیان این که از ابتدای راه ورودش به بازیگری، عشق به روی صحنه رفتن، بازیگری و دیده شدن داشته است، گفت: «این عشق همیشگی است و در وجود کسی که همیشه عاشق تئاتر است، می‌ماند و حسی فوق‌العاده خوب است.»

وی که آموزش‌های تئاتر خویش از سال 1390 از کلاس‌های بازیگری آغاز کرده و در سال 1391 مشغول به فعالیت در گروه‌های تئاتری شده است، با بیان این که در سال‌های میانۀ 1390 تا 1394 در حال تمرین برای ورود به صحنه به عنوان بازیگر بوده است و در این سال‌ها، در حال آمادگی برای «سلام کردن به مخاطب» بوده است، افزود: «اعتقاد دارم که حضور در روی صحنه بسیار سخت است و خداوند متعال را شاکرم در مدتی که در عرصۀ نمایش در استان همدان حضور داشتم، توانسته‌ام جوایز متعددی را از جمله دو دوره جایزۀ بازیگری استان همدان را به خود اختصاص دهم.»

در کنار یک تیم حرفه‌ای فعالیت می‌کنم

فاطمی که در بیش از 50 نمایش به عنوان کارگردان، بازیگر و یا عوامل اثر نمایشی حضور داشته است، با اشاره به این نکته که این اثر، نخستین اثر اوست که در سن 25 سالگی توانسته است به صورت رسمی پروانۀ نمایش دریافت کند، ادامه داد: «خداوند متعال را شاکرم که در کنار یک تیم حرفه‌ای بسیار جذاب مشغول به فعالیت هستم.»

این کارگردان تئاتر که درسال 1395 توانسته است عنوان کارگردان برتر تئاتر در غرب کشور در حوزۀ نمایشنامه‌خوانی را به خود اختصاص دهد، پیرامون این اثر نمایش «کمدی مزخرفات» را ترکیبی متعادل از سه بازیگر صحنه‌دیده و با تجربه و دو بازیگر کار اولی دانست و با اشاره به این نکته که دو بازیگر از این اثر، تجربۀ اجرای عموم و روی صحنه رفتن نداشته‌اند، اضافه کرد: «این ترکیب، که ترکیبی هم‌سن و سال را تشکل می‌دهد، همه و همه از جوانانی با انگیزه و پرتلاش هستند و ترکیب با تجربه‌ها و کم‌تجربه‌ها در این اثر، موجب شده است تیمی یک‌ دست و بدون حاشیه تشکیل شود و به دور از مباحثی که ممکن است در گروه‌ها بر اثر تجربۀ افرراد به وقوع بپیوندد، در این گروه صمیمیت، رفاقت و حال خوب، از مهم‌ترین مسائلی بوده است که انتشار پیدا کرده است.»

مزخرفاتمان را بر پایۀ اصول مزخرفات چیده‌ایم

وی که سابقۀ دو دوره حضور در جشنوارۀ تئاتر فجر و سه دوره حضور در جشنوارۀ کودک و نوجوان همدان را به خود اختصاص داده است، با تأکید بر این مفهوم که در کارگردانی این اثر کوشیده است که متن و کارگردانی در کنار هم جلو بیایند و در کنار هم قدم بردارند و یا حداقل به به هم نزدیک شوند، اظهار داشت: «از اسم این اثر، این گونه بر می‌آید که مخاطب انتظار داشته باشد تا به دیدن نمایشی شاد بنشیند و 70 دقیقه بخندد، اما ما مزخرفاتمان را بر پایۀ اصول مزخرفات چیده‌ایم و این بدان معناست که هر آن‌چه که بر روی صحنه دیده‌ می‌شود، حاصل فکر یک تیم بوده است و تنها من پشت آن نبوده‌ام.»

فاطمی، ضمن تقدیر از عوامل گروه در حوزۀ ایده‌پردازی و اجرا، با تأکید بر این امر که بیش از 90 درصد تمرینات با حسی صمیمیت پیش می‌رود، تصریح کرد: «در این اثر. دکور، نور و لباس مینی‌مال طراحی شده است و ما در طراحی‌های این اثر، به دنبال المان‌هایی‌ بوده‌ایم که بتوانیم تماشاگر را تا بخشی از این نمایش با خود همراه کنیم و از نقطه‌ای به بعد به او اجازه دهیم که خودش پیرامون این اثر تصمیم بگیرد که حالا می‌تواند در این راهی که ما به او نشان داده‌ایم قدم بگذارد، برود و در آن کندوکاو کند، که امیدوارم در این زمینه موفق بوده باشیم.»

تلاش کردم تا مخاطبم را به فکر فرو ببرم

کارگردان نمایش «کمدی مزخرفات» در بخشی دیگر از این گفتگو، به فکر فرو بردن تئاتر را بخشی مهم از ماهیت یک اثر نمایشی دانسته و با بیان این که در برخی از نمایش‌های روی صحنه، مخاطب تنها به دنبال خندیدن است تا حال خویش را بهبود ببخشد، خاطر نشان کرد: «باید به گونه‌های تئاتر احترام گذاشت که هر یک در جای خویش قابل احترام و دوست‌داشتنی هستند، اما از نظر من، که همیشه تلاش کرده‌ام در کارگردانی و بازی‌های خویش مخاطب را به فکر فرو ببرم، تئاتر درگیر کردن مخاطب، بیرون آوردن او از مشغله‌های بیرونی و وارد کردن دغدغه‌ای جدید به ذهن اوست که نگاه کردن به این دنیا و هم‌ذات پنداری کردن با شخصیت‌های موجود در آن، نتیجه‌ای است که اجرای یک نمایش موفق برای مخاطب می‌تواند داشته باشد.»

وی، در ادامه، با تأکید بر این مفهوم که در دکور و لباس از طراحی مینی‌مال استفاده شده است و بر همین اساس، تلاش بر این بوده است که بازی‌های این اثر با کمی اغراق در مقابل چشمان مخاطب رقم بخورد، تأکید کرد: «با وجود این که دکور، نور، لباس و دیگر اجزای این نمایش به صورتی المانی و کوچک طراحی شده بود، اما تلاش کردیم تا در بازی‌ها، این ویژگی‌های کوچک را پوشش بدهیم و امیدوارم که این امر به درستی اتفاق افتاده باشد و زمانی که به عنوان تجربه به این اثر نمایشی نگاه می‌کنم، حس می کنم که اتفاقت بدی در آن نیفتاده است.»

فاطمی با اشاره به این نکته که همواره در کارگردانی این اثر سعی داشته است که هر دفعه از میزانسن بر روی صحنه شکلی خاص داشته باشد و این امر، از علاقه‌های او در حوزۀ کارگردانی تئاتر است، یادآور شد: «تلاش کردم که هر میزانسنی در این اثر نمایشی، شکلی خاص داشته باشد و نظمی در اتصال میزانسن‌ها وجود داشته باشد، و در نهایت حرکت‌های بازیگر و تغییر حس او بتواند به جذابیت‌های این اثر نمایشی بیافزاید.»

این کارگردان تئاتر، وجود ریتم در این اثر نمایشی را از دیگر ویژگی‌های آن برشمرده و با اذعان به این امر که در صحنۀ نخست، ریتم این نمایش، ریتمی بسیار ضرب‌آهنگ‌دار و پینگ‌پنگی است، گفت: «سعی بر این شده است که ریتم خوبی در این نمایش وجود داشته باشد و در عین حال، اتفاقاتی که در متن این اثر می‌افتد، اتفاقاتی است که به هیچ وجه تماشاچی منتظر آن نیست و به همین خاطر است که می‌گویم این نمایش دارای ریتمی بسیار خوب است و اگر مثلاً ما چند ثانیه سکوت در نمایش داریم، اندکی بعد با اکت، صدا و دست زدن و یا هر چیزی که به ما کمک کند، آن سکوت را می‌شکنیم، که در جزئیات با بازی بازیگران و در کلیات با ریتم نمایش سازگار و هماهنگ است.»

سالن تئاتر باید مخاطب را از فضای ذهنی بیرونی خویش خارج کند

وی، اجرای یک اثر نمایشی در فضای کرونا را کاری بسیار سخت برشمرده و با بیان این که در تئاتر شهر‌هایی مانند همدان، قبل از دوران شیوع کرونا نیز استقبال خوبی از سوی مخاطبان وجود نداشته است، افزود: «ما همیشه با نبود مخاطب و نیامدن او در سالن همواره مشکل داشتیم و به این نکته غبطه می‌خوردیم که چگونه می‌توانیم مخاطبان را به سالن‌های نمایش بکشانیم که شاید برای یک ساعت بتواند از فضای ذهنی بیرونی خویش خارج شود و به نظر من، جذاب‌ترین کاری که تئاتر می‌تواند انجام دهد همین است و این امر یکی از ماهیت‌های وجودی تئاتر است.»

هنرمندان تئاتر شهرستان ایثارگر هستند

فاطمی، با اشاره به این که در شرایط کنونی شیوع بیماری کرونا نمی‌توان به درآمد تئاتر در شهرستان به گونه‌ای نگاه کرد که بتواند به عنوان منبع درآمد برای اعضای یک گروه محاسبه شود، ادامه داد: «کسانی که امروز در حوزۀ تئاتر در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند، ایثارگر هستند و با این که می‌دانند که تئاتر، زمینه‌ای برای به دست آوردن پول و مادیات نیست، از منبع اصلی در آمد خود می‌زنند تا بتوانند در این زمینه فعالیت کنند و امروز دست بچه‌های تئاتر شهرستان خالی است و نمی‌توانند آن‌چه را که در ذهن دارند، با تمام جزئیات به دلیل همین کمبودها به روی صحنه بیاورند.»

وی با تأکید بر این مفهوم که تئاترهای خیابانی می‌توانند یکی ازمهم‌ترین دلایل گرایش مردم به تئاتر و به ویژه در شهرستان‌ها باشد، اضافه کرد: «زمانی که یک مخاطبف حتی برای چند لحظه شاهد یک نمایش خیابانی باشد، این امکان بسیار بیشتر وجود دارد که جذب تئاتر شود و با احترام گذاشتن به تئاتر، هنرمند، جامعه و فکر خویش در مسیری قدم بگذارد که برود بلیط بخرد و تئاتر ببیند واین چیزی است که امروز در حوزۀ سینمای ما در حال وقوع است، اما این در حالی است که مثلاً در سیینما یک پلان چندین بار گرفته می‌شود و در نهایت به صحنه‌ای خوب مبدل می‌شود و در تئاتر، یک صحنه باید چندین بار تمرین شود و در روز اجرا، به درستی اجرا شود و تمام شود و شما اجازه ندارید، نباید و نمی‌شود آن را دوباره تکرار کرد.»

فاطمی، بر همین اساس با تدکید بر این مفهوم که تئاتر خیابانی امروز، از جملۀ مهم‌ترین مسائلی است که می‌توان روی آن تمرکز کرد، هنرمندان آن را مورد حمایت قرار داد تا مشکلاتشان کمتر شود و بیشتر فعالیت کنند و نمایش‌های بیشتری تولید کنند، اظهار داشت: «با تئاتر خیابانی می‌توان مخاطب را جذب تئاتر کرد و زمانی که چشم مخاطب با مقولۀ تئاتر در خیابان آشنا باشد، همین نکته می‌تواند او را به سالن‌های نمایش بکشاند.»

آموزش هنر در مدرسه باید دانش‌آموز را به سمت زندگی بهتر سوق دهد

این کارگردان تئاتر، با بیان این که در مواجهه با دانش‌آموزان زمانی که از فضای آموزش‌ هنرهایی مانند تئاتر سؤال می‌شود، به این نتیجه می‌رسد که گویی استقبال چندانی از سوی آموزش‌وپرورش در جهت پرداختن به هنر تئاتر در مدارس صورت نمی‌گیرد، تصریح کرد: «اگر قرار است که دانش‌آموز به سمت فضایی برود که در آینده بر اساس آن فضای ایجاد شده، راحت‌تر بتواند زندگی اجتماعی خویش را شکل دهد، آموزش‌های مدارس می‌بایست به سمت‌وسوی فرهنگ و هنر جهت پیدا کند و باید آموزش‌های ارائه‌شده جهت و هدفمندی داشته باشد که فرد بتواند در کنار جامعه، درست زندگی کند، پس باید به او آموزش داد و این اتفاق از مدرسه باید صورت بپذیرد.»

وی با تأکید بر این امر که امروز پرداخت به هنر در مدرسه، می‌تواند به صورت ریشه‌ای تری اتفاق بیفتد و در زمان تحصیل او، چنین امکانی در جهت ترغیب او به هنر در مدرسه وجود نداشته است، خاطر نشان کرد: «با توجه و تمرکز آموزش‌وپرورش بر روی فرهنگ در دانش‌آموزان، می‌توان در مسیری قدم برداشت که در پلۀ نخست آیندۀ فردی و به تبع آن آیندۀ اجتماعی در مسیر فرهنگ حرکت کند تا جامعه‌ای سالم در همین گذرگاه به وجود بیاید.»

فاطمی، با بیان این امر که امروز آموزش تئاتر در مدرسه می‌تواند یکی از زمینه‌های ساختن زندگی بهتر باشد، یادآور شد: «دانش‌آموزان برای ساختن زندگی بهتر خویش در آینده به هنر نیاز دارند و اگر دانش‌آموزی بتواند هنر خویش را از کودکی بشناسد، تغییراتی شگرف در شخصیت او ایجاد خواهد شد و تأثیراتی مثبت را بر روی جامعه خواهد گذاشت و همین امر موجب می‌شود که آموزش‌وپروش، نهادی مهم در تربیت استعدادهای هنری باشد.»

هنر لحظه‌ای است که انسان از دیدن یک اثر به وجد می‌آید

کارگردان نمایش «کمدی مزخرفات»، با تأکید بر این که امروز کارشناسان بسیار زیادی می‌بایست در این حوزه نظر بدهند تا اتفاقاتی در جامعه بیفتد که روزبه‌روز انسان‌تر باشیم، گفت: «هنر لحظه‌ای است که انسان از دیدن یک اثر به وجد می‌آید و باید گفت که هر چیزی که یک لحظه، مخاطب را درگیر خود کند و شاید تنها در ذهن خویش به این نکته فکر کند که می‌تواند در لحظه متوقف شود، می‌تواند تعریفی از هنر باشد و باید گفت هنر عاملی است که مخاطب را در لحظه به وجد می‌آورد.»

وی با تأکید بر این امر که اگر هنرمندی بتواند کاری کند که چنین تأثیری را روی مخاطب بگذارد، افزود: «به نظر من هنرمند آمده است که بر روی مخاطب خویش تأثیر بگذارد و در پلۀ نخست، می‌بایست این تأثیر بر روی خود او دیده شود، چرا که هنرمند آمده است بر جامعۀ خویش تأثیر بگذارد و همین امر موجب می‌شود او، تلاش کند تا جزئیات اثر خویش را به گونه‌ای بچیند که مردم جامعۀ او از اثر او لذت ببرند.»

فاطمی، عشق و علاقه به هر کار را مهم‌ترین عامل ماندگاری فرد در هنر دانسته و با اذعان به این امر که در مسیر هنر، رخدادها و سنگ‌اندازی‌های بسیاری وجود دارد و با این حال، فرد به خاطر حال خوش خویش مسیر را ادامه می‌دهد، ادامه داد: «عشق به تئاتر مرا در این مسیر نگاه داشته است و گویی این عشق همواره در گوش من زمزمه می‌کند که شروع کن و دست به کاری بزن که نو و جدید باشد و از همین مسیر، روی مخاطب خویش تأثیر بگذار تا دغدغه‌های ذهنی و فکری خویش را در نمایش‌هایت به مخاطب عرضه کنی تا او را به فکر فرو ببری که مثلاً زباله‌های خشک و تر را تفکیک کند.»

اهالی تئاتر شهرستان باید خود را با وضعیت موجود سازگار کنند

وی، با تأکید بر این امر که هنر می‌بایست در وجود یک فرد با او کاری کند که دست به اصلاح خویش بزند، اضافه کرد: «امروز محدودیت‌های بسیار زیادی در تئاتر شهرستان وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عدم دسترسی به سالن استاندارد تئاتر در شهرستان‌ها اشاره کرد و در مواجهۀ گروه‌های نمایشی با سالن‌ها، این امر به خوبی دیده می‌شود که سالن‌های مناسب تئاتر در شهرستان‌ها وجود ندارد و اهالی دست‌اندرکار در حوزۀ تئاتر، می‌بایست در شهرستان‌ها خود را با وضعیت موجود وفق دهند و کار خود را بر اساس همین سالن‌ها شکل دهند و به جمع‌بندی برسند.»

کارگردان نمایش «کمدی مزخرفات»، در پایان این گفت‌وگو، بر همین اساس عدم دسترسی به فضا و سالن‌ مناسب در شهرستان‌ها برای اجرای نمایش را یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده در اجراهای نمایش برشمرده و با بیان این نکته که امروز، همدلی و یک‌پارچگی را مهم‌ترین حلقۀ مفقودۀ تئاتر در همدان برشمرده و اظهار داشت: «کنار هم بودن و با هم کار کردن، می‌تواند فرد را به جایی برساند که سالیان سال به این نقطه نرسیده است و ممکن است اگر کارگردانی بتواند چند سال، چند بازیگر را در کنار هم نگاه دارد و با آنان کار کند، تئاتر همدان با توجه به استعدادهای موجود، می‌تواند به نقاطی برسد که در صحنۀ هنر این کشور بدرخشد و این نکته، از مشکلاتی است که هر چه زودتر با همدلی هنرمندان، می‌بایست پایان بپذیرد.»