اقدامات پیشگیرانه معاونت پرورشی و فرهنگی از آسیب‌های فضای مجازی

تهران (پانا) - معاونت پرورشی و فرهنگی پس از ایجاد فضای آموزشی در فضای مجازی آسیب‌های این فضا را مورد رصد و برای پیشگیری از آسیب‌های موجود راهکارهایی را ارائه کرده است.

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل معاونت پرورشی و فرهنگی، با توجه به سیر تحولات ایجاد شده در کشور به‌دلیل بروز و همه‌گیری بیماری نوپدید کرونا (کووید-19) و تعطیلی طولانی‌مدت فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مدارس، سبب شد که میزان بهره‌برداری دانش آموزان از بستر فضای مجازی برای جبران فرصتهای ازدست‌رفته فرایند آموزشی و پرورشی و کاهش دغدغههای اجتماعی افزایش یابد. و بدین‌جهت دانش آموزان بیش از گذشته مجبور به استفاده از فضای مجازی برای یادگیری دروس و دریافت‌های آموزش‌های ارائه‌شده توسط معلمان شدند. این روش علی‌رغم مزیت‌های فراوانی از جمله فراهم کردن فرصت برابر برای دریافت خدمات آموزشی و تربیتی برای دانش آموزان دارای پیامدهای آسیب‌زای فراوانی نیز است.

باید اذعان داشت بروز این‌گونه آسیب‌ها، معمولاً علت واحدی نداشته و علل متعددی باعث بروز و تشدید آن می‌شوند. از مهم‌ترین این عوامل سبب‌ساز می‌توان به عوامل اجتماعی و فرهنگی به‌عنوان مؤلفه‌ای بسیار مهم در ترغیب و اشتیاق کاربران فضای مجازی به‌خصوص نوجوانان برای استفاده از این دست از بازی‌های اینترنتی اشاره نمود و از سویی عدم نظارت مناسب والدین در خانواده به دلایل متعدد (تشنج در خانواده، ازهم‌گسیختگی خانواده طلاق و ...)، خصوصیات روان‌شناختی دانش آموزان (صفات شخصیتی، بحران هویت، اختلالات روانی، میزان هوش و...)، دسترسی ناکافی به تفریحات سالم و دلخواه و کمبود امکانات لازم جهت غنی‌سازی اوقات فراغت اشاره کرد.

لذا نباید نقش و تأثیر سایر بخش‌های فرهنگی و مرتبط در جامعه را در خصوص زمینه‌های ایجاد و گسترش آسیب‌های اجتماعی ناشی از فضای مجازی نادیده گرفت، بنابراین حل مشکلات مورد بحث تنها در حیطه کار نهاد تعلیم و تربیت نیست و برای اجرا و مدیریت برنامه‌های پیشگیرانه در این خصوص نیاز به همکاری و هماهنگی نهادهای متعددی است و در این میان آموزش و پرورش یکی از چند نهاد دخیل است که می‌تواند دانش آموزان را جهت مواجهه صحیح و آگاهانه با بحران‌های ناشی از فضای مجازی و آشناسازی آنان با نهادهای حمایتی و قضایی مرتبط با موضع فضای مجازی آماده و توانمند سازد.

در این راستا وزارت آموزش و پرورش و به‌طور خاص معاونت پرورشی و فرهنگی در راستای مأموریت ذاتی خود همواره با رصد و ارزیابی از وضعیت بروز و شیوع آسیب‌های روانی – اجتماعی ناشی از فضای مجازی در دانش آموزان تلاش کرده است با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی، پیشگیرانه و تخصصی و حمایتی در کشور به‌موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا کند.

در این راستا وزارت آموزش و پرورش و به‌طور خاص معاونت پرورشی و فرهنگی برای آشناسازی درست و منطقی دانش‌آموزان با نحوه زندگی صحیح و مدیریت شده در فضای مجازی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های پیش‌رو، بر تهدیدهای احتمالی و خطرات مرتبط با آن همچنین اثرات و آسیب‌های روانی – اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی در دانش آموزان ناشی از استفاده از آسیب‌های فضای مجازی تلاش کرده است با اجرای اقدامات و مداخلات ارتقایی، پیشگیرانه و تخصصی و حمایتی در کشور به‌موقع زمینه را برای کاهش پیامدهای مذکور مهیا کند و مهم‌ترین برنامه و فعالیت‌هایی که در سطح مدارس در حال اجراست به شرح زیر است:

الف) اقدامات آموزشی، ارتقایی، ترویجی و تبلیغی:
• ارتقای سواد رسانه‌ای در دانش آموزان
• جلب مشارکت و ایجاد نگرش مثبت در دانش آموزان، والدین جهت بهره‌گیری از پیام‌رسان‌های داخلی مانند شبکه شاد
• زمینه‌سازی جهت ایجاد جذابیت در بعد محتوایی و تعاملی در شبکه شاد
• اجرای طرح «پیام مشاور» در مدارس که در یک پیوستار و سیستمی از ستاد تا مدرسه و خانه استمرار دارد
• اجرای طرح همدل: در قالب این فعالیت به‌طور مستمر از طریق (تلفن) با اولیای دانش‌آموزان (هرماه یکبار)‌ ارتباط برقرار می کند.
• تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روان‌شناختی برای دانش‌آموزان کلیه دوره‌های تحصیلی جهت آشنایی و ارتقای آگاهی آنان با تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی (انواع آسیب‌های فرهنگی، اخلاقی، روانی – اجتماعی، سلامت جسمانی، تحصیلی و...) و روش‌های مقابله با تهدیداتی چون (مو مو و نهنگ آبی و...)
• توانمندسازی روانی – اجتماعی دانش آموزان مربوط به بهره‌گیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی
• انجام غربالگری دانش آموزان براساس ابزارهای روان‌شناختی برای دستیابی به نیم‌رخ روانی – اجتماعی آنان و بررسی اثرات روان‌شناختی ناشی از مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی از جمله (مو مو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و...)
• بهره‌گیری از ظرفیت تشکل‌های دانش آموزان و همسالان در آموزش‌های ارتقایی و پیشگیرانه
• اجرای فعالیت‌های ترویجی و فرهنگ‌سازی جهت ایمن‌سازی روان‌شناختی دانش آموزان (از قبیل برگزاری جشنواره نوجوان سالم، اجرای برنامه همیار مشاور)
• ارائه آموزش‌های ارتقایی به والدین در خصوص والدگری صحیح و برقراری ارتباطات مؤثر با فرزندان
• ارائه آموزش‌های ارتقایی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران به‌منظور توانمندسازی آنان
• بهره‌گیری از ظرفیت شبکه شاد جهت ارائه آموزش‌های صحیح و جذاب برای جذب حداکثری دانش آموزان به فضای آموزشی – تربیتی مجازی
• پیش‌بینی اجرای فعالیت فرهنگی و هنری و علمی و آموزشی برای پر کردن اوقات فراغت تابستانی دانش آموزان
• تشکیل کمیته آسیب‌شناسی و مدیریت فضای مجازی در حوزه ستادی

ب) اقدامات مداخله‌ای و حمایتی
• اجرای طرح صدای مشاور: در این طرح شناسایی به‌موقع، تشخیص و انجام مداخلات درمانی و حمایتی در محل هسته‌ها و مراکز مشاوره (750 هسته و مرکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی در آموزش و پرورش به دانش آموزان خدمت می‌کنند که 2300 عضو تخصصی در این هسته‌ها و مراکز، خدمات مورد نیاز را به دانش آموزان و خانواده‌ها، ارائه می‌کنند.) در شرایط کرونا به دانش‌آموزان صورت می‌گیرد. بر این اساس ارائه خدمات تخصصی روان‌شناختی و حمایتی حضوری و غیرحضوری و برخط صورت برای دانش‌آموزان آسیب‌دیده از فضای مجازی مانند (چالش مو مو و نهنگ آبی، اعتیاد اینترنتی و...) و والدین آنان در هسته‌های مشاوره مناطق و مراکز مشاوره و روان‌شناختی دانش‌آموزی و خانواده سراسر کشور صورت می‌گیرد.