نقد تندیس های نازیبای شهری و یادآوری یک قانون

به گزارش واحد ارتباطات و رسانه اداره کل هنرهای تجسمی، مظفری ضمن تاکید بر ضرورت پاسداشت مقام بزرگان از طریق ساخت یادمان و آثار هنری، در عین حال گفت: آثار یادمانی هنری برای بزرگان، می‌تواند ترجیع بند محتشم کاشانی برای حماسه کربلا، اثری موسیقایی و حماسی همانند سمفونی خرمشهر و مجسمه‌ای همانند اثر ابوالحسن‌خان صدیقی برای ادای احترام به فردوسی و یا آثار معماری و مجسمه‌ها و دیوارنگارها باشد که همگی از مهمترین گونه‌های آثار فرهنگی و هنری هستند.

وی افزود: این یادمان‌ها به عنوان مدرک و شاهدی برای قدرشناسی و بزرگداشت خاطره مفاخر و بزرگان یک کشور است که با قرار گرفتن در معرض دید شهروندان، هم خاطره ذهنی و ادای احترام آنها را در نزد مردم نشان می‌دهد و هم باعث افتخار و بالیدن آن ملت به ارزش‌ها، گذشته و بزرگان خویش می‌شود.

مظفری در ادامه با بیان اینکه ضرورت دارد تمامی ارگان‌های سفارش دهنده آثار هنری و مجسمه‌های شهری از مشورت یک شورای متخصص بهره‌مند شوند، گفت: از حدود ۶۰ سال پیش تا کنون ۴ آیین نامه مبنی بر نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه‌ها و یادمان‌ها در میدان‌ها و اماکن عمومی داشته‌ایم که همگی به عنوان قانون الزام‌آور است.

مظفری گفت: بر اساس نخستین «تصویب نامه هیات وزیران وقت مورخ ۲۹/۳/۱۳۳۸» طبق پیشنهاد وزارت فرهنگ (هنرهای زیبای کشور) تصویب شد که سازمان‌های دولتی و ملی که درصدد تهیه مجسمه مشاهیر تاریخی، ادبی و هنری برای نصب در میادین و ... است، باید قبلا طرح و نام سازنده مجسمه را به هنرهای زیبای کشور ارسال کنند تا در کمیسیون مربوطه مورد مطالعه و پس از تصویب اقدام به تهیه آن شود. در تعیین محل نصب مجسمه، کمیسیون مربوطه، نظر اداره کل باستان شناسی را رعایت خواهد کرد. اداره‌های وزارتخانه‌ فرهنگ کشور، مامور اجرای این تصویب نامه هستند. بر طبق دومین قانون که عبارت است از، «آیین نامه نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه‌ها و یادمان‌ها در میادین و اماکن عمومی و درجلسه ۴۴۲ مورخ ۴ خرداد ۱۳۷۸ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است»، کلیه وزارتخانه‌ها، مراکز و سازمان‌ها و نهادهای دولتی و شهرداری‌ها موظف به اجرای سیاست‌های مصوب شورای نظارت در موضوع این آیین نامه هستند. همچنین بر اساس «دستورالعمل اجرایی نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میادین و اماکن عمومی مصوب جلسه ۳۴۱ مورخ ۱۸/۸/۱۳۷۹شورای فرهنگی عمومی»، اماکن عمومی شامل میادین، مبادی ورودی شهرها، بوستان‌ها، معابر، محوطه و فضاهای عمومی تعریف شده است.

وی خاطرنشان کرد: انتخاب دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است، اما طراحی نامناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه‌های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. طبق این امر، ساخت، اجرا و نصب هرگونه مجسمه، دیوارنگاره و نقش برجسته در فضای شهری باید با مجوز شورای نظارت بر نصب مجسمه‌ها صورت بگیرد. بنابراین ما تمامی ظرفیت‌های قانونی مبتنی بر رعایت دستگاه‌ها از این آیین نامه را دارا هستیم. هدف اصلی از تدوین این سه آیین نامه، حمایت از ایده ساخت و نصب مجسمه‌های شهری و پاسداشت مشاهیر و بزرگان است و در این روند، مشورت گرفتن و سپردن کار به خبرگان مجسمه سازی و هنرمندان صاحب نام و صاحب امضاء مهمترین بخش کار است.

وی با اشاره به ماده ۲ این آیین نامه که اعضای شورای نظارت بر ساخت و نصب مجسمه های شهری را معرفی می د، گفت: شورای نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه‌های شهری متشکل از معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل هنرهای تجسمی، نماینده وزارت کشور، نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نماینده انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نماینده فرهنگستان هنر، یک نفر از استادان برجسته هنرهای تجسمی با معرفی وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، شهردار شهری که نصب مجسمه در آن پیشنهاد شده، دو نفر از صاحبنظران عرصه فرهنگ، نماینده بنیاد شهید و نماینده وزارت مسکن و شهرسازی است. احکام این اعضا براساس دستورالعمل اجرایی توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شود.

مظفری بیان کرد که طبیعی است نمایندگان و کارشناسان این شورا باید به حوزه مجسمه سازی آشنایی داشته باشند؛ چراکه درباره مجسمه‌های شهری از ایده، تا طراحی و اجرا، مواد اولیه و همچنین مکان نصب اثر بسیار حائز اهمیت است.

وی افزود: در همین راستا و بر اساس آسیب شناسی صورت گرفته، به این باور رسیدیم که نباید یک شورای واحد برای تمامی مجسمه‌های شهری در همه استان‌های کشور تصمیم گیری کنند. هر شهر ایران اقلیم، آب و هوای خاص، خرده فرهنگ‌های بومی و محلی، ساختار شهرسازی و معماری خود را دارا است که این خصوصیات برای خلق و نصب یک اثر هنری شهری بسیار حائز اهمیت و در عین حال متفاوت است.

مدیرکل هنرهای تجسمی اعلام کرد که «چهارمین و آخرین مصوبه قانونی مربوط است به «دستورالعمل صدور مجوز ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان ها و اماکن عمومی مصوب ۱۳۹۹» که علاوه بر آیین نامه‌های مصوب گذشته، طی پیگیری و جلسات متمادی ۸ ماهه گذشته در شورای ساماندهی مجوزهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این دستورالعمل تنظیم شده و در آن امکان تفویض اختیار این امر را به استان‌های توانمند سپرده است.در این دستورالعمل با توجه به قوانین بالا دستی موجود به این نتیجه رسیدیم که شهرسازها، استادان دانشگاه، جامعه شناسان و هنرمندان هر شهر و استان بهتر می‌توانند با توجه به شرایط هر بوم و منطقه در مورد زیباسازی شهری و ساخت مجسمه بزرگان و مشاهیر و اینکه چه اثری در چه فضا و جایگاهی باید نصب شود، تصمیم بگیرند و این دستورالعمل طی روزهای آتی به تمامی استان‌های کشور ابلاغ خواهد شد».

وی ادامه داد: متاسفانه آثاری را که در این چند وقت در فضای برخی شهرهای ایران شاهدش بودیم از منظر هنری، آثار درخور و شایسته‌ای نبوده‌اند و تنها تعداد اندکی از آثار قابل دفاع بودند و الباقی از ساختار تکنیکی، جذابیت بصری و توانمندی سازنده برای خلق و اجرای یک اثر هنری برخودار نبودند.

وی خاطرنشان کرد: بهتر است، تمامی نهادها که برای پاسداشت نام و یاد قهرمانان و بزرگان این سرزمین قدم بر می‌دارند، از ظرفیت صحیح هنر و هنرمندان در این راه بهره گیرند. در بسیاری از اوقات، سفارش دهندگان نیت خیری دارند و بناست مجسمه یکی از مفاخر، مشاهیر، و سربازان و قهرمان کشور، خلق و در فضای شهری نصب شود اما چون به هنرمند صاحب امضا و دارای تجربه کافی مراجعه نمی‌شود و از نهادهای مرتبط و دارای صلاحیت کسب مشورت نمی‌گردد، نتیجه آن چیزی است که ما امروز در فضای شهری با آن مواجهیم.

وی ادامه داد: داشتن دغدغه فرهنگی و ایده مناسب بسیار حائز اهمیت است، اما عدم طراحی مناسب و اجرای غلط توسط افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه‌های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت. البته نباید از ذهن دور داشت که طی سال‌های گذشته آثار باارزش هنری و درخور توجه نیز در کشور خلق و در فضای شهری نصب شده‌اند. شهرداری تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز و برخی دیگر از شهرها از جمله شهرداری‌هایی هستند که با برگزاری سمپوزیوم مجسمه و دوسالانه‌های تخصصی در حوزه مجسمه سازی، توانستند آثار هنری ارزشمندی خلق، نمایش داده و در سطح شهرهای ایران نصب کنند. مشکل ما دقیقاً در جایی است که متولیان از مشورت‌های لازم بهره مند نمی‌شوند و از هنرمندان صاحب نام در این حوزه اعم از دانشگاه‌های هنر، انجمن مجسمه سازان، انجمن‌های هنرهای تجسمی کشور و از ظرفیت و مشورت شوراهای قانونی استفاده نمی‌کنند و نتیجه‌ای که با آن مواجهیم، خارج از توقع و انتظار همه است.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با تفویض اختیار به شوراهای نظارت بر نصب مجسمه‌های شهری در استان‌ها و استفاده نهادهای سفارش دهنده از ظرفیت هنرمندان مجسمه سازی و فارغ التحصیلان دانشگاه و اساتید این رشته در آینده شاهد خلق و نصب آثار هنری بی کیفیت در سطح شهرهای ایران نباشیم.