سرانه مصرف فرآورده‌های لبنی در ایران چقدر است ؟

آخرین چهارشنبه ماه سپتامبر هر سال از سوی سازمان جهانی غذا (فائو ) روز جهانی شیر مدرسه نامگذاری شده است. در بعضی کشورها برنامه شیر مدارس به بیش از ۱۲۰ سال می‌رسد و هدف اصلی آن نیز تغذیه کودکان و نوجوانان با شیر بعنوان کامل‌ترین غذا که تمامی نیازهای تغذیه‌ای یک فرد را تامین می‌کند است.

در برنامه شیر مدارس تلاش بر این بوده است که در مدرسه و سر کلاس همه بچه‌ها به همراه معلم خود شیر بنوشند. این یک وعده کامل نیست زیرا یک کودک یا نوجوان حداقل به سه یا چهار بار مصرف شیر و لبنیات نیاز دارد اما مصرف آن در مدرسه از حیث آموزشی و ایجاد یک عادت غذایی صحیح است موثر است.

متاسفانه اجرای پروژه ملی شیر مدارس طی دو سال گذشته بدلیل عدم تامین منابع مالی از سوی دولت متوقف شده است و حتی برنامه‌ای برای توزیع آن در مناطق محروم نیز در دستور کار نیست.

ثریا نواب‌پور، کارشناس صنعت شیر در گفت‌وگو با پانا در پاسخ به این سوال که به دلایل کمبودهای بودجه‌ای که وجود دارد توزیع شیر مدارس متوقف شده است، آیا نیاز است که به صورت هدفمند توزیع شیر در کشور وجود داشته باشد، گفت:«متاسفانه به بحث ضرورت افزایش مصرف شیر در کشور توجهی نشده است.در سال 80 یکسری از مطالعات را در مورد سرانه مصرف شیر شروع کردیم که چه میزان شیر باید مصرف شود و حد مصرف این محصول چقدر باید باشد. سازمان بهداشت جهانی مصرف مستمر شیر را توصیه می‌کند و اگر مصرف شیر به صورت دائم و کافی باشد افزایش قد، ‌افزایش هوش و غیره را به دنبال خواهد داشت.»

وی افزود:«امروزه دنیا در حال بررسی این موضوع است که مصرف شیر چقدر می‌تواند در درمان بیماری‌ها نقش داشته باشد.»

کارشناس صنعت شیر افزود:« در برخی از کشورها از هفت سالگی تا 19 سالگی بچه‌ها در مدرسه مشمول شیرمدرسه می‌شدند. فدراسیون بین‌المللی شیر اطلاعات جامعی در مورد میانگین مصرف شیر در کشورهای مختلف دارد.در کشور تایلند مصرف شیر از سال 1984 ،کانادا از سال 1973 ، چین از 2002 ژاپن 1960 سرانه مصرف شیر را شروع کردند. اگر در ژاپن تاثیر مصرف شیر را روی میانگین قد در ژاپنی‌ها بخواهیم در نظر بگیریم، کاملا مشهود است که قبل از مصرف شیر تا زمان حاضر چقدر میانگین قد در افراد افزایش پیدا کرده است.»

نواب‌پور افزود: «اگر لبنیات به شکل مستمر و کافی یعنی روزی دو لیوان شیر، به اندازه یک لیوان یا کمتر ماست و پنیر مصرف شود افزایش قد،‌هوش،سلامت لثه و دندان و .. ثابت شده است و تاثیر مصرف شیر در بیماری‌های مختلف هم گفته شده است.»

وی گفت:« ایران در مصرف لبنیات، شیرگریز است. از سال 1981 که روی این موضوع کار کردیم،بحث این نبود که افزایش مصرف به نفع صنعت باشد بلکه به یک باور کلی تبدیل شد که بایستی به جامعه می‌رسید، بنابراین برنامه‌ای برای مدارس و معلمان و آموزش و پرورش تدوین شد و مدیر روابط عمومی با آموزش و پرورش ارتباط برقرار کرد و بحث شیرمدرسه را ایجاد کرد.»

کارشناس صنعت شیر افزود:«شیر غذای فطری بشر است در بازدید از مدارس از دانش آموزان می‌پرسیدم که چه کسی شیر دوست ندارد و دانش آموزان توضیح می‌دادند که شیر را به خاطر بوی آن دوست ندارند و در واقع این پاسخ انعکاسی از جو خانواده بوده است.»

وی گفت:«90 درصد جامعه عدم تحمل لاکتوز دارند، لاکتوز قند انحصاری شیر است و در هیچ ماده دیگری وجود ندارد و در ماست و پنیر هم بخش عمده آن تبدیل به ماست و پنیر می‌شود. بدن ما یک بدن هوشمند است. بعد از تولد بچه شیر به او داده می شود و بعد از مدتی که از شیر گرفته شد دیگر شیر نمی‌‌خورد و والدین هم تمایلی به مصرف شیر ندارند در نتیجه بچه فکر می‌کند که شیر مخصوص بچه‌ها است و نباید شیر بخورد و بعد از مدتی که شروع به خوردن شیر می‌کند حالت عدم تحمل لاکتوز پیدا می کند و دچار نفخ و اسهال و ... می‌شود.»

کارشناس صنعت شیر افزود:«باید بدانیم که مدتی که شیر مصرف نمی‌کنیم این حالت ایجاد شده و بعد از مدتی بدن قدرت تولید لاکتوز را پیدا می‌کند و مشکل حل می‌شود.به هر حال در بحث ضرورت مصرف شیر وقتی ما برای مدارس این برنامه را بگذاریم عدم تحمل لاکتوز از بین می‌رود و ذهن بچه‌ها به مصرف شیر عادت می‌کند.»

وی به فرهنگسازی مصرف شیر در کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت:«در سال‌های گذشته در کشورهای پیشرفته دنیا کسی برای تهیه شیر به مغازه نمی‌رود دولت شیر را درب خانه‌ها توزیع می‌کرد و به عنوان یک غذای اصلی زندگی استفاده می شد ولی در کشور ما متاسفانه بحث قیمت شیر را مطرح می‌کنند که مورد قبول نیست.»

نواب‌پور با بیان این مطلب که در فرهنگ‌سازی استفاده از شیر ضعیف عمل شده است، افزود:«باید فرهنگسازی در مصرف شیر از سنین پایین شروع شود. شیر به عنوان یک غذای فطری بشر و موجودات زنده باید به طور مستمر مصرف شود و باید در سنین رشد حتما مورد استفاده قرار گیرد.»

وی افزود:«از سن 6 تا 7 سالگی تا 16 سالگی که سن رشد است باید بر استفاده و مصرف شیر تاکید شود. هر چقدر شیر بیشتری مصرف شود قدرت جذب کلسیم از طریق استخوان در بالاترین حد قرار دارد. مصرف شیر باید جزئی از برنامه تغذیه روزانه ما باشد.»

کارشناس صنعت شیر گفت:‌«هم کوکان و هم خانم‌ها به طور ژنتیک تراکم استخوانشان از مردان به خاطر شرایط شیردهی و زایمان کمتر است و ممکن است مشکلات پوکی استخوان در زنان بیشتر اتفاق بیفتد بنابراین شیر یکی از اصلی‌ترین غذاها محسوب می‌شود.»

وی افزود: «شیر پرچرب،‌کره و خامه معمولا برای سنین رشد قابل استفاده است و سنین بالاتر نباید از لبنیات چرب استفاده کنند ولی شیر در هر حال یک غذای اصلی است.»

نواب‌پور در پاسخ به این سوال که به دلیل مسائل بودجه‌ای مصرف شیر در مدارس قطع شده و فقط در مناطق محروم توزیع می‌شود و با توجه به شیوع کرونا و تعطیلی مدارس این مصرف به حداقل رسیده است توصیه شما برای دولتمردان چیست گفت:«مشکلات اقتصادی که وجود دارد به همه کالاها تسری دارد وقتی میانگین قیمت‌ها را مشاهده می‌کنیم افزایش قیمت شیر بیشتر از سایر کالاها نیست حتی ممکن است کمتر باشد.»

وی افزود:«کارخانه‌دارها، آموزش و پرورش و دولت باید در فرهنگسازی و استفاده از شیر با هم همکاری‌های لازم را داشته باشند. اگر بخواهیم یک جامعه سالم داشته باشیم باید هزینه‌هایی کنیم و توجه کنیم. به طور کلی بین گروه‌های غذایی مهمترین گروه شیر است و تنها ماده‌ای که بتواند نیاز زندگی را تعیین کند شیر است.»

نواب‌پور ادامه داد:«بحث مسائل اقتصادی و بحث بیماری کرونا که امروزه دنیا را درگیر کرده است ممکن است مشکلاتی سر راه خیلی از برنامه‌ریزی‌ها ایجاد کرده باشد اما توسعه دامپروی و کشاورزی چیزی نیست که به تحریم‌ها بستگی داشته باشد، جدای از دستگاه‌های بسته‌بندی در کارخانجات که به کشورهای دیگر وابسته است مشکلی در تولید شیر و فرآورده‌های لبنی وجود ندارد.»

مصرف شیر در آمریکا دو برابر شده است

وی به فرهنگ‌سازی مصرف شیر در کشورهای اروپایی اشاره کرد و افزود:‌«در کشورهای اروپایی کسی نمی‌تواند بگوید من شیر دوست ندارم. در سال 1990 اگر میانگین مصرف شیر در امریکا 100 کیلو بوده با برنامه‌ریزی‌ها و تبلیغاتی که کرده به 200 کیلو رسانده است.»

کارشناس صنعت شیر گفت:‌«در سال 1381 دانمارک، ‌فنلاند و نروژ و سوئد و به طور کلی کشورهای اسکاندیناوی بیشترین مصرف شیر و لبنیات را داشتند که در آن زمان 500 کیلو در سال بود. که هم از نظر اقتصادی و فرهنگی‌ ‌از همه جوامع بهتر هستند،‌سالمترین، بلندقدترین، خوشحال‌ترین افراد در کشورهای دنیا هستند و جزو متمدین‌ترین کشورها هستند و از هر نظر از بین کشورهای دیگر بهترین‌ها هستند چون میانگین مصرف لبنیات بیشتر از جاهای دیگر است.»

نواب‌پور افزود:«میانگین مصرف لبنات در ایران در هر سال 100 کیلو است و افزایش آن نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. افزایش مصرف شیر و لبنیات یک کار ملی و ضروری است و مهمترین کاری است که می‌توانیم برای نسل آینده کنیم.مصرف شیر گسترش صنعت دامپروری و کشاورزی را به دنبال دارد.»

گفتنی است در انگلستان در سال ۱۹۴۶ شیر رایگان به همه دانش آموزان از دبستان تا دبیرستان تا سن 18سالگی داده شد. در سال ۱۹۶۸ این برنامه تنها به دبستان‌ها اختصاص یافت و در سال ۱۹۷۱ مارگارت تاچر این برنامه را تنها برای کودکان تا هفت سال کاهش داد.

در سال ۲۰۰۰ اتحادیه اروپا برنامه شیر در مدرسه را به اجرا درآورد. برای هر دانش آموز در هر روز مدرسه‌ای، اتحادیه اروپا ۴، ۵ سنت برای یک پاکت شیر ۰، ۲۵ یارانه می‌دهد.

سازمان ملل در چهار چوب برنامه جهانی غذا به 250 هزار دانش آموز در سراسر جهان یک وعده غذای رایگان در روز می‌دهد.