سیدعباس مجابی: سریال«آقازاده» اشکالات اساسی دارد که ناشی از افکار پشت پرده این فیلم است

سیدعباس مجابی جانباز 70درصد تهیه کننده و ازفعالان فرهنگی حوزه جنگ است که ریاست بزرگترین انجمن شاعران ایران را در اختیار دارد. وی همچنین مدیریت همایش سالانه «شاعران همسرا» را نیز بر عهده دارد و در این زمینه موفقیت‌های چشمگیری داشته است. با این فعال فرهنگی گفت‌وگویی در زمینه آسیب های اجتماعی دربستر فیلم و سریال و بخصوص سریال «آقازاده» داشته ایم که می خوانید:

به عنوان یک فعال فرهنگی چه نقدی بر سریال‌های امروزی مثلا سریال در دست پخش آقازاده دارید؟

این اواخر مردم ما شاهد تماشای سریالی در پخش خانگی به نام «آقازاده» بودیم که توسط موسسه اوج ساخته شده است. تامین کننده بودجه موسسه «اوج» است و این مساله یک نکته بسیار مهم دارد،یک هشدار!

هشدار به مردم؟

مردم نه! یک هشدار برای مدیران موسسه اوج و آن این است که در طول این چهل سال آنها توانسته اند در تک تک عرصه ها عرض اندام کند و موفقیت هایی کسب کند. اگر مردم ما توانستند باوری نسبت به آنها داشته باشند به دلیل ارزش هایی است که تاکنون توسط این ارگان دیده‌اند. وقتی ما به ساختن فیلم خوب باور داریم و می خواهیم فیلم خوبی بسازیم باید سناریوی خوبی داشته باشیم. اگر سناریوی خوبی می خواهیم قصه خوبی باید داشته باشیم و اگر قصه خوبی می خواهیم، این قصه را باید پرورش داده باشیم و روی آن کار کرده باشیم. اما متاسفانه شاهد هستیم که این سریال در همه بخش‌ها ضعیف است. هیچ کسی نیامده است روی این قصه ها کار کند وهرکس هر قصه ای را که میخواسته نوشته و هرکس هر قصه ای را که دوست داشته تایید کرده و هرچیزی را که خوشش نیامده رد کرده است. قصه ها و داستان ها و سناریوها هم دستخوش سلیقه اند و کاملا سلیقه ای با آنها برخورد شده است. درحالی که درکشورمان باید کارخانه تولید سناریو ساخته می شد. یعنی برای اندیشه بها قائل شد. امروز کسانی به صحنه آمده و می خواهد با مفاسد مبارزه کند اما باید دید به چه شکل و صورت ظاهر شده است و چه موفقیتی می خواهد کسب کند و چه خروجی ای داشته باشد! کسانی که برای ساخت این فیلم قدم برداشته اند افرادی بکر نبوده اند کاملا سطحی عمل کرده اندِ البته هرکسی در هر جایی برای مبارزه با فساد قدمی برداشته، باید از او تشکر به عمل آورد. اگر ما انتقاد می کنیم نشان از این دارد که این فیلم دیده شده وچه بخواهیم چه نخواهیم داریم این فیلم را تبلیغ می کنیم و مبارزه نمی‌کنیم .این نشان می‌دهد نقد و انتقاد ما سازنده است .

چه مشکلاتی در روندساختار این سریال دیده اید؟

این سریال اشکالات اساسی دارد که ناشی از افکار پشت این فیلم است. دریچه دوربین یک چیز را نشان می دهد که مثلا از آنچه شما در واقعیت می بینید بهتر است. شما آن چیزی را که می بینید با تصویر برای اهل فن که نگاه از پشت دوربین دارد متفاوت است که من از آن می ترسم وبه آن نقد دارم. اولین مورد اشاره من خانواده است ودر تمام مبحث جامعه شناسی می‌بینید که مهم ترین جایی که حکم دانشگاه دارد و یک فرد باید درآن رشد و تعلیم وتربیت پیدا کند خانواده است. این جامعه کوچک، مهم ترین خاصیتش این است که یک فرد مثلا اطلاعاتی می تواند برود در خانواده اش ریکاوری شود و به بیرون بیاید. ولی شما با این فیلم می خواهید این خانواده را هم از اینها بگیرید. اگر یک فرد اطلاعاتی خانواده اش بشود سیستم امنیتی، دیگر چه چیزی برای زندگی دارد؟ کجا را دارد که درآن زندگی کند ودر آن ریکاوری شود و حب و بغض هایش را بیان کند؟ من با اساس این قضیه مشکل دارم حتی اگر این داستان حقیقت داشته باشد.

شاید درجاهایی از قدرت تخیل استفاده شده و به آن شاخ و برگ داده شده است.

اگر این تخیل که از آن می گویید و یا شبه تخیل درمیان باشد که وامصیبتا! چرا یک تهیه کننده بخواهد برود در رختخواب کسی بخواهد فیلم بگیرد که بعد مجبور باشد در رختخواب زن را با مقنعه نشان دهد؟ کدام زنی حاضر می شود با مقنعه برود داخل رختخواب و بعد اساس رختخواب نشان دادن اینقدر مهم است که تو بخواهی یک زن را در آن محجبه نشان دهی؟! که باعث شوی هر بیننده ای به تو بخندد؟ یا کمی مترقی تر بشویم و قسمت بیرونی مقنعه را موی مصنوعی بگذاریم که بعد بگوییم اصلا دیگر حجاب را هم برداشتیم! اصلا چه ضرورتی دارد داستان اطلاعاتی را به خانواده بکشیم؟ این همه ما سفارش داریم که اگر می خواهید برای خودتان خانواده انتخاب کنید باید به چه صورت باشد. در زمان حکومت گذشته مردم ما خواستگاری کردن بلد نبودند ؟! و همان جور که در این فیلم نشان می دهد ساده و سرسری برگزار می کردند؟! و یک نفر را می گرفتند حالا یا خوب در می آمد یا بد؟! شما اگر دنبال ساده ترین آدم قدیمی بروید از روشهایی برای تحقیق صحبت می کند که واقعا می مانی و تعجب می کنی.
یک عنصر اطلاعاتی که نتواند برای خودش همسر انتخاب کند چه جور می تواند مسائل پیچیده اطلاعاتی را کشف کند ؟! یک جا آنقدر احق و هالو نشانشان می دهید که معظل اجتماعی خودش را نمی تواند حل کند و سیستم امنیتی را انقدر ساده لوحانه نشان می دهید که می گوید من رفتم بررسی کردم که پرونده سفید بوده است. اما درجایی دیگر او را به گونه ای نشان می دهید که سیستم اطلاعاتی آنقدر باهوش است که متهم اصلی با اعلام خطر از ایران فرار می کند و شرایط را طوری آماده می کنید که متهم به راحتی برمی گرد و دستگیر می شود. چه طور کسی که نتوانسته خانواده خودش را نگه دارد می تواند یک متهم درجه یک و ماهر را بگیرد؟!

شما قرار است دردهای اجتماعی را بیان کنی یا فقط قرار است یک فیلم تبلیغاتی را بسازی و ازآن پول در بیاوری؟!

اگرحضرت اقا گفت مبارزه با فساد را سرلوحه قرار دهید، این معنایش آن نیست که ما بدون زمینه سازی قصه ای را برداریم و داخل کادر قرار دهیم که هزاران انتقاد از آن شود. آن هالو بودن تیمی که این دختر را خواستگاری می کند برای همه، جا افتاده است و همه به آن اعتراض دارند. یعنی اگر رزمنده هایی که زمانی رفتند جبهه و جنگیدند، فقط از خانواده های آنها باید آقازاده تحویل جامعه داده شود؟ و آقازاده ها مال جبهه رفته هاست؟ اینجا اشکال اساسی وجود دارد. این فیلم حرف ها و البته نقدهای زیادی دارد. اگر شما به طیف آقازاده پرداخت کردید سوال من بالاتر از اینها است. چرا نباید آقازاده را نگذاریم به این مرحله برسد؟ بسیار نامردی است اگر بگوییم همه آقازاده ها مرتبط با بچه های جبهه و جنگ هستند. این بسیار بی معرفتی است. ما چقدر افرادی داریم که به جبهه رفته اند اما هیچ کاری با نظام ندارند از هر قشری؟ می دانید که حتی بعضی هایشان شغل دولتی هم ندارند.
آقازاده مربوط به اقشار خاصی است. اساس داستانی که شما به تصویر کشیدید، هراسی است که من دارم! همان هراسی است که ما درآژانس شیشه ای هم دیدیم که دوتا بچه بسیجی را مقابل هم قرار دادند تا فردی که در نیروی انتظامی کارمی کرد برگردد بگوید دوران شما تمام شده است! بروید کسی که دستور داده را بیاورید که به شما دستور دهد! که به شمابگوید برگردید بروید به جبهه! همه اینها در "آژانس شیشه ای" یک طرف ببینید فلسفه اینکه "آژانس شیشه ای" ساخته شد چیست؟
چرا باید در فیلم بادیگارد کسی که نقش اول فیلم را خلع سلاح می کند، یک جانباز ویلچری باشد؟ همه ما می دانیم مردم ما با کسی که نقش اول فیلم را بازی می کند، همزاد اندیشی دارند پس چرا باید زمانی که نقش اول فیلم می میرد ویا اصطلاحا شهید می شود مردم ذهنشان برگردد به سمت کسی که او را از کار بی کار کرد؟ و او یک جانباز قطع نخاع باید باشد.

این موضوعات مرتبط با کارشناسی سریال است. کارشناسانی که باید در این زمینه مشاوره می داده اند قطعا کوتاهی کرده اند. منطورتان این است؟

بله همینطور است. شما سیستم های امنیتی را فیلم می کنید تحویل می دهید و توقع دارید مردم تبریک بگویند؟ در حالی که شما سیستم امنیتی را کاملا ابله و هالو نشان می دهید و می خواهید در آینده و در قسمت های بعدی بگویید این پدر و پسر درجریان بودند و می خواهند با تدبیر و اندیشه بگویند که ما خبر داشتیم و این جریان را به وجود آوردیم . اگر یک عنصر اطلاعاتی زنش جاسوس باشد این نیرو به درد اطلاعات و امنیت می خورد؟ ایا دختری که جذب خانه فساد شده و افراد را طعمه می کند و می گیرد و به خانه می برد تا دوربین از زوایای مختلف فیلم او را بگیرد واقعا بعد چند جلسه انقدر حالش عوض می شود که توبه می کند؟

یعنی معتقدید کلیت مجموعه بدآموزی دارد؟

به نظر شما بد اموزی ندارد؟ آیا شما به بچه من یاد نمی دهید که پسر جان شاید این دختر پاک شده و امام رضا توبه اش را پذیرفته و تو هم برو سر زندگی ات و بگو باشه؟
شما می توانید این را برای بچه خودتان تجویز کنید؟ من منکر نیستم زمان قدیم رسم بود خیلی از خانوم هارو می بردند مشهد و آب توبه می ریختند سرشان، اما با اینکه یک خانواده مذهبی گول یک خانواده را بخورد و حتی نفهمد که کاراکتر مونث دختر است یا نه، یکی است؟
می خواهم ببینم زنی که هفت قلم خودش را آرایش می کند و در مراسم مختلف شرکت می کند، وضع ظاهرش همان طوری است که یک دختر چشم و گوش بسته رفتار می کند؟ شما اینها را چه تعریف می کنید؟ جایی که موفق می شود دختر را با خودش به داخل اتاق ببرد و صیغه بخواند و در اتاق را هم ببندد! آن وقت شب زفافش جا میماند رخت خوابش را ببرد یک گوشه جابیندازد؟ می خواهید این پسر را یک عابد و زاهد معرفی کنید؟ بچه های ما همه عابدو زاهدند؟ چرا به افراد قداست می بخشید که بعد نتوانید به او اجازه خطا بدهید؟ یک جا یک تاییدیه به او می دهید و یک جا هم اورا بی حیثیت می کنید.
یک جا این بچه انقدر چشم و گوش بسته است که حتی کسی که دختر را طعمه کرده، طوری تصویر می کنید که تاکنون دختر به خودش ندیده هشدار می دهد و آدمی با این سلامت را شما می برید با یک دختر گرگ باران دیده که حتی از لحاظ شرعی خطبه اش را هم خوانده است. ولی در یک شب زفاف صرف گفتن یک حرف کاملا دختر و پسر را جدا می کنید؟ اگر عقل شما وهر بیننده ای پذیرفت که اگر جوانی چنین شرایطی را دارد، بتواند چندین روز در سفر مشهد جلسه اول و درب اتاقش هم باز ، در تخت خواب همسرش نخوابد؟رویایی تعریف می کنید عزیزان رویایی.... به این ترتیب زوایای دیگری را نیز مورد انتقاد قرار داده اید! بله انتقاد دارم. به نکات دیگری اشاره می کنم. مثلا این سریال توجه مردم را به نکته ای جلب کرده و آن استفاده از زن است.
مگر ما دادمان از استفاده ابزاری از زنان درنیامده است؟ یکی از مهمترین ارکان انقلاب این بوده که زن جایگاه خودش را پیدا کند آیا استفاده از زن به این شکل و در این قالب استفاده ابزاری از زن نیست؟
اساسی ترین نکته ای که فیلمنامه به آن فکر نکرده همین جهت دادن افکار و اندیشه است. اگر قرار است شما با مفاسد مبارزه کنید این نیست که شما بروید مفسده ها را نشان دهید. اینکه طرفدار پیدا کند ماشین آنچنانی، زنان آنچنانی، نمایش های آنچنانی داده می شود و مردم اشتیاق پیدا کنند برای دیدن . شما همه قوانین را زیر سوال برده اید، همین طور همه اندیشه هارا! شما درباره یک سیستم اطلاعاتی هم نتوانستید محصول خوبی ارائه دهید که بتواند جوابگوی خوبی باشد و با استفاده از فلاش بک بهترین کارخودتان را کردید. کدام استاندارد بین المللی به شما اجازه می دهد این همه از فلاش بک استفاده کنید و برگردید به عقب؟ حالا که استفاده کردید به طور صحیح استفاده کنید. خیلی بد است که استفاده ابزاری از جانباز و رزمنده و این گونه مباحث از زبان متولیش بیان شود .

برخی به نوعی داعیه‌دار این عرصه معنوی هستند واگر نهادی بیاید استفاده ابزاری کند چه باید گفت؟

شما همه را تبدیل به این کردید که هرکه جبهه رفت فرزندش آقازاده شد و یا مثبت و یا منفی و بین اینها هم قرارندادید! حدوسط ندارد یا خوب است یا بد! این آقازاده ها همه جبهه رفته اند؟ آن چیزی که باید به آن پرداخته شود، این نیست شما عرصه سینما را هم اشتباه گرفته اید. سینما از زمان انقلاب غلط شروع کرد غلط ادامه داد و غلط دارد ادامه می دهد. بیایید نگاهی به وضعیتی که روی نگاه مردم نسبت به جانبازها می کند توجه کنیم شما فیلمی ساخته اید بانام آژانس شیشه ای . آیا همه مشکلات جانبازان مانده بود با گروگان گیری حل شود؟ کدام جانباز گروگان گیری کرد؟ حتی اگر برحق هم بوده باشد. آیا شما مشکلات جانبازان را گفتید و فقط گروگان گیری اش ماند؟ این سیر دارد کجا میرود!استفاده ابزاری از رزمنده ها و جانبازان تا کجا؟ تا فقط معروف شدن یک فیلمساز؟ و تا موقعی که مردم کف و سوت بزنند برایشان فیلم می سازید؟ تا اینکه از نیروی انتظامی یک نفر بگوید دهه شما تمام شده بروید یقه کسی که به شما دستور داده را بگیرید؟ادامه این روند را شما دنبال کنید در "بادیگارد"! جانباز قطع نخاع می آید نقش اول فیلم را مواخذه می کند ، بیکارش می کند که نقش اول یک صحنه اجرای ماموریت به شهادت برسد و طرف مقابل برای بیننده که همزاد اندیشی می کند از کی متنفر می شود؟ ازآن کسی که بیکارش کرد که جانباز ویلچری باشد که مسند قدرت دارد و ویلچری مدرن دارد !؟ به ما بگویید ما کدام جانباز اینچنینی داریم؟ پولش را از کجا آورده ؟ خودش داده یا دولت؟ چرا این همه دروغ؟ چرا جانباز و رزمنده را مقابل هم قرار می دهید؟ و امروز شما در سریال آقازاده دو همرزم و جبهه ای را مقابل هم قرارمی دهید؟ واقعا به دنبال چه می گردید؟ اگر شما رزمنده ها و جانبازان را مقابل هم قرار دهید همه مشکلات حل می شود؟ و فقط مشکلات را رزمنده ها درست کردند؟ شما یک سوت بزنید و جانبازان و رزمنده ها را یک جا جمع کنید و ببینید چند درصد ازآنان پست و مقام دارند؟ و آقازاده دارند؟ استدعا می کنم کمی نگاه هارا عوض کنید و به جایی نگاه کنید که تا به حال نگاه نکردید. راجع به کسانی صحبت کنید که نه در انقلاب بودند نه در بدبختی ، و چشم که باز کردند تنها در رفاه بودند و نازو نعمت.
چرا از کسانی که زخم جنگ برپیشانیشان وجود ندارد نمی گویید؟ چند درصد مسئولین کسانی هستند که رنگ جبهه ها را ندیدند؟ چند درصدشان حتی یک درصد هم جانبازی ندارند؟ حداقل اگر نهاد خاصی آمده بیرون و می‌خواهد کار فرهنگی کند با استفاده ابزاری از جانبازو زن و اینها نخواهدشد. کار مبارزه با فساد اینکه مشتی جبهه ای را به تصویر بکشی و آقازاده ها را ماله کشی کنی نمی شود و در دامن بچه های جبهه نمیگنجد. شما با دامن فساد در جامعه مبارزه کنید اما بسیار کسانی هستند که هیچ گرایش چپ و راستی ندارند و حرفی برای گفتن دارند که مردم باور کنند. امروز مردم ما از باورهایشان برگشته اند .
من انتظار و خواهشم این است که از اندیشمندان دعوت کنید برای مبارزه . برای فیلمسازی هم برنامه ام این است اگر نهادی آمد امکانی را ایجاد کرد تا تولید سناریو حاصل بشود می گوییم کار زیربنایی است. اگر آمد صرف اعتماد با من فیلمی را بسازد که حالا ارائه دهد و بعدا دوباره یک فیلم دیگر بسازد این صرفا دوباره تجاری نگاه کردن است.