لزوم انجام مطالعات میدانی در حوزه گسل مشا

بنا به داده‌های لرزه‌های تاریخی و همچنین ساختار زمین ساختی این گسل، محتمل دانستن زلزله بزرگی در این گسل دور از انتظار نیست. مطالعات لرزه خیزی هزاره گذشته حوزه گسل مشا و مقایسه آن با سایر منابع لرزه‌ای حوزه البرز حاکی از کم کاری و ...
خلأ لرزه‌ای این گسل در حدفاصل فیروزکوه تا تهران بوده و در نگاه بدبینانه می‌توان این قسمت از گسل را مستعدترین منطقه برای لرزه‌های بزرگ آتی حوزه البرز مرکزی دانست. با وجود این نمی‌توان وقوع زلزله در تاریخ مشخصی در این محدوده را پیش‌بینی کرد. گسل مشا را می‌توان یکی از مهمترین منابع لرزه‌ای منطقه البرز و تهدید کننده شهر تهران دانست و به همین دلیل شناخت بهتر از چگونگی فعالیت آن و همچنین تعیین فراوانی و بزرگی زلزله‌های محتمل می‌تواند نقش بسزایی در ارزیابی ریسک زلزله داشته باشد.

لذا می‌توان نتیجه گرفت که این گسل نیاز به انجام مطالعات بسیار بیشتری دارد. در شرایط موجود تنها راه ممکن برای در امان ماندن از چنین پدیده‌هایی ارتقای آمادگی و ایمنی در ساخت وسازها و در بعد کلان‌تر تاب‌آوری است. در این‌خصوص ارزیابی خسارات محتمل ناشی از زلزله می‌تواند نقش مهمی در اعمال اقدامات کاهش ریسک و آمادگی هنگام سانحه داشته باشد. به‌عنوان نمونه‌ای از چنین اقداماتی می‌توان به سامانه تخمین سریع خسارات و تلفات زلزله شهر تهران اشاره کرد که با حمایت و محوریت سازمان مدیریت و بحران شهر تهران و توسط متخصصان دانشکده عمران دانشگاه خواجه نصیرالیدن طوسی طراحی و طی چندین سال گذشته به صورت خودکار عمل کرده است. این سامانه در صورت بروز زلزله بسرعت وارد عمل شده و با انجام مدل‌سازی‌های مختلف از پهنه خطر و تأثیر آن بر سازه‌ها، اقدام به تخمین خسارات و تلفات احتمالی شهر کرده و به مراجع ذیربط اطلاع رسانی می‌کند. بیشتر متخصصان در مباحث مربوط به زلزله به ابعاد خود زلزله توجه می‌کنند اما بحثی که می‌تواند خطرآفرین و حادثه‌ساز باشد، ساخت وساز‌هایی است که در تهران وجود دارد. در کلانشهرهایی مانند تهران، بزرگ‌ترین سرمایه یک خانواده در بیشتر موارد مسکن و سرپناه است.

عوامل مختلفی در انتخاب مسکن مطلوب و رتبه‌بندی آن برای عموم جامعه وجود داشته از جمله ظاهر، امکانات رفاهی، فضابندی‌ها، ارزش افزوده و موقعیت مکانی، ولی متأسفانه کیفیت سازه‌ای و مقاومت و تاب آوری آن در برابر زلزله عموماً مدنظر نبوده است. طبیعی است با افزایش توجه مردم نسبت به کیفیت ساختمان‌ها و استفاده از شاخص‌های رتبه‌گذاری به عنوان معیاری در انتخاب و خرید خانه، نظام ساخت و ساز نیز ارتقا یافته و در نتیجه ساختمان‌های مستحکم‌تری ساخته خواهند شد. البته دولت هم می‌تواند با نظارت جدی در این راه کمک‌رسان باشد.
موضوع دیگر، تاب‌آوری اقتصادی جامعه در مواجهه با سوانح طبیعی نظیر زلزله است. در این خصوص ایجاد منابع غیردولتی برای بازپرداخت خسارات در زمان سانحه یکی از موضوعات مهم دیگر است که نقش صنعت بیمه را روشن می‌کند. صنعت بیمه با تهیه و ارائه پوشش‌های نظام‌مند و مبتنی بر مدیریت ریسک زلزله نه تنها می‌تواند سبب کاهش بار مالی دولت در زمان سوانح باشد بلکه در درازمدت سبب ارتقای فرهنگ مسئولیت‌پذیری و کیفیت ساختمان گردد.

*مدیر گروه زلزله‌شناسی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

منبع: ایران