«شاملو؛ صد پرتره» رونمایی شد

آئین رونمایی از کتاب «شاملو؛ صد پرتره» یکشنبه هفتم دی‌ماه ۱۴۰۴ با حضور محمود دولت‌آبادی، جواد مجابی، بهزاد شیشه‌گران، آلبرت کوچویی، حافظ موسوی، سعید باباوند و فرشید پارسی‌کیا در بوکلند ماکینز برگزار شد. این اثر شامل مجموعه‌ای از پرتره‌های احمد شاملو است که توسط بهزاد شیشه‌گران به تصویر کشیده شده است.

در ابتدای نشست پوریا سوری مدیر انتشارات وزن دنیا با یادی از بهرام بیضایی، این نویسنده و کارگردان سینما و تئاتر را به عنوان یکی از لنگرهای فرهنگ این سرزمین معرفی کرد و گفت: رفتن بیضایی در غربت موجی از ناامیدی را در جامعه پراکند. یادگارهای او در میان ما بسیار و یادش روشن است.

او در ادامه قسمتی از کتاب «سه بَرخوانی» نمایش اژدهاک بند پنجم را به یاد بهرام بیضایی خواند. 

سوری با بیان اینکه کتاب «شاملو؛ صد پرتره» دارای ظرفیت‌های ویژه‌ای است ادامه داد: بهزاد شیشه‌گران بیش از ۳۰ سال از عمر خود را صرف آفریدن چهره یکی از مهم‌ترین هنرمندان و شاعران این سرزمین کرد، شاید بتوان گفت این کار کم‌نظیر است؛ اگر بی‌نظیر نباشد. این کتاب قصه‌های مختلفی دارد.

او درباره چگونگی شکل‌گیری کتاب «شاملو؛ صد پرتره» توضیح داد: چند ماه پیش به پیشنهاد بهزاد شیشه‌گران از مجموعه این آثار به همراه فرشید پارسی‌کیا نقاش و مدیر هنری نشر وزن دنیا بازدید کردیم و پیشنهاد دادیم که این مجموعه به شکل کتابی تجمیع و در بیست‌ویکم آذر و صدسالگی شاملو منتشر شود. زمان کم و تنگ بود و گردآوری کتاب از میان آن همه طرح نیاز به تلاش شبانه‌روزی داشت.

از مقاله شاملو آموختم

محمود دولت‌آبادی نویسنده ابتدا شعر بوتیمار از مدایح بی‌صله شاملو را خواند و بعد خاطره‌ای از او گفت: من جوان و کنجکاو بودم و مقاله‌ای از شاملو خواندم که در آن به اینکه مخزن واژگان نویسنده و شاعر باید انباشته باشد، پرداخته بود. من جوان بودم و شاملو را نمی‌شناختم. به دفتر مجله خوشه رفتم و به شاملو گفتم که مقاله شما را خواندم و از آن آموختم، آمدم بگویم که ممنونم که چنین مقاله‌ای نوشتید که بتوانم بخوانم و از آن یاد بگیرم.

این طرح‌ها بیشتر بعد از مرگ شاملو فراهم شده است

جواد مجابی نویسنده و منتقد در ابتدای سخنانش دو پیشنهاد ارائه داد و گفت: نخست اینکه «پرتره» یک معادل خوب در زبان فارسی به نام «چهره‌گشایی» دارد. در دوره صفویه به افرادی که نقاشی می‌کردند «چهره‌گشا» می‌گفتند اما پرتره چون صورت است، «چهره‌گشایی» یکی از دقیق‌ترین معادل‌ها برای آن است. «مجموعه نقاشی» هم دو کلمه عربی است، سعدی اصطلاحی با عنوان «دفتر صورتگری» دارد. پس کتاب «شاملو؛ صد پرتره» دفتر صورتگری است که چهره‌گشای ایرانی به نام بهزاد شیشه‌گران آن را عرضه کرده‌اند.

مجابی با طرح این مساله که درباره شاملو عنصر زمان هم مطرح و در کتاب مخفی مانده است، ادامه داد: اگر بهزاد در زمان حیات شاملو با او آشنا شده و زندگی کرده بود کتاب دیگری فراهم می‌شد. این طرح‌ها بیشتر بعد از مرگ شاملو فراهم شده و لذا مساله مرگ شاملو در پرداخت این آثار خیلی مهم بوده است. مسأله مرگ بر طراحی‌های این کتاب سلطه دارد، اما اگر کتاب در زمان حیات شاملو طراحی می‌شد، زندگی شاد و پرامید شاملو هم در آن منعکس می‌شد.

تا زمانی که زنده هستم باید مشق کنم

بهزاد شیشه‌گران نقاش و گرافیست با بیان اینکه طرح‌های کتاب «شاملو؛ صد پرتره» مشق‌های او هستند، گفت: تا زمانی که زنده هستم باید مشق کنم و این را از شاملو آموختم. شاملو جایی اشاره می‌کند «در طول زندگی‌ام آن کاری را که می‌خواستم انجام بدهد اتفاق نیافتاده است.» من دست و پا زدم تا فرو نروم. فکر می‌کنم تا زمانی که هستم این تلاش با من خواهد بود.

این گرافیست ادامه داد: در کارهایم تلاش می‌کنم از واقعیت دور شوم، اما ارتباطم با آن قطع نشود، این مسیر پرچالشی برای من است زیرا روی شخصیتی دست می‌گذارم و این شخصیت هویتی دارد، باید او را بشناسم و همچنین خودم را به طرح اضافه می‌کنم. این دو هویت چقدر قادرند برای درک مخاطب به هم کمک کنند. همواره این چالش را با خودم داشتم.

کتاب «شاملو؛ صد پرتره» پروژه سختی بود

فرشید پارسی‌کیا نقاش، گرافیست و مدیر هنری نشر وزن دنیا با تاکید بر اینکه شیشه‌گران وارث تصویری است که از هزاران سال پیش به ارث رسیده است، ادامه داد: از این منظر حافظه تصویری ایرانیان وامدار شیشه‌گران و شیشه‌گران‌ها است. این کتاب پروژه سختی بود، زمان کوتاه بود و در این دو ماه اگر هر روز یکدیگر را ندیده باشیم، حداقل تلفنی صحبت کردیم و روزهایی بود که من چهار بار به استودیو او می‌رفتم، تا این کتاب در زمان مقرر منتشر شود.

آلبرت کوچویی پیشکسوت رسانه و منتقد با اشاره به اینکه از شاگردان احمد شاملو بوده است، گفت: در حقیقت شاملو خط و نشانی است از آنچه بهزاد شیشه‌گران و ما در آن زندگی می‌کنیم. اگر خطی از سر بی‌حوصلگی کشیده شود برای بی‌حوصله بودن شیشه‌گران نیست، اینجا جامعه ما بی‌حوصله، خفته و خموده است و جایی که هیاهو و اسطوره‌سازی مطرح است می‌بینم که شیشه‌گران حضور دارد.

تاریخ ایران اوراق پراکنده است

سعید باباوند نقاش و منتقد درباره کتاب «شاملو؛ صد پرتره» با تاکید بر اینکه تاریخ ایران اوراق پراکنده است، ادامه داد: ما جامعه‌ای با ذهن پراکنده هستیم، بسیاری از کتاب‌های کهن ما از کتابخانه‌های مغرب‌زمین جمع‌آوری شده است. سرگذشت تلخ درباره آرشیو به دست عده‌ای جبران می‌شود. شیشه‌گران اوراق تنهاییِ شاملو را مدون کرده است و در این روزگار این کار حماسه است.