داستان ایران: میراث کهن، نگاهی نو / قسمت چهارم: سایه‌ی اسکندر؛ از شکوه تا سقوط
مشهد(پانا)-در حالی که شکوه هخامنشیان را تجربه کردیم، این قسمت از تاریخ، ما را به مواجهه با یکی از بزرگ‌ترین فاتحان جهان، اسکندر مقدونی، می‌برد؛ رویدادی که سرآغاز پایان یک امپراتوری و آغاز دورانی جدید با تأثیرات فرهنگی عمیق هلنیسم بر ایران کهن است.
در قسمت پیشین، از اوج شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی گفتیم، از کوروش بزرگ و منشور حقوق بشرش، و از داریوش و سازماندهی بی‌بدیلش که تخم یک امپراتوری جهانی را کاشت. اما تاریخ، همچون رودخانه‌ای جاری، مدام در حال تغییر و تحول است و هیچ قدرتی را ابدی نمی‌سازد. در اواخر قرن چهارم پیش از میلاد، سایه تهدیدی بزرگ از غرب، از سرزمینی دور به نام مقدونیه، بر سر این امپراتوری گسترده و به ظاهر شکست‌ناپذیر افتاد: اسکندر مقدونی.
اسکندر، فرمانده‌ای جوان، بی‌باک و نابغه‌ی نظامی، رویای پدرش، فیلیپ دوم، را برای فتح ایران در سر داشت. او با ارتشی کوچک اما بسیار آموزش‌دیده و تاکتیک‌های نظامی نوین، وارد آسیا شد. در سه نبرد سرنوشت‌ساز – گرانیک، ایسوس و گوگمل – سپاهیان هخامنشی، به فرماندهی داریوش سوم، نتوانستند در برابر یورش‌های اسکندر مقاومت کنند. دلایل این شکست را می‌توان در عوامل متعددی جستجو کرد: از اختلافات داخلی در دربار هخامنشی و ضعف فرماندهی داریوش سوم گرفته تا برتری نظامی و انگیزه‌ی بالای سپاه اسکندر.
با سقوط شوش، تخت جمشید و پاسارگاد، این نمادهای باشکوه تمدن ایرانی، دوران هخامنشیان به پایان رسید. اسکندر، با فتح این پایتخت‌ها و نابود کردن تخت جمشید، انتقام حملات گذشته‌ی ایرانیان به یونان را گرفت و نقطه‌ی پایانی بر بیش از دو قرن فرمانروایی هخامنشیان گذاشت. این واقعه، نه تنها یک تغییر سلسله‌ای بود، بلکه آغاز فصلی جدید در تاریخ ایران و منطقه به شمار می‌رفت؛ فصلی که با تأثیرات عمیق فرهنگی و سیاسی هلنیسم همراه شد.
سقوط هخامنشیان، هرچند تلخ و ناگوار بود، اما تماماً به معنای پایان تمدن ایرانی نبود. ایرانیان، که ریشه‌های عمیقی در فرهنگ و تمدن داشتند، در برابر فرهنگ هلنی مقاومت کردند و به مرور زمان، عناصر یونانی را با ویژگی‌های بومی خود درآمیختند. این دوران، اگرچه دورانی از سلطه‌ی خارجی بود، اما زمینه‌ساز ظهور سلسله‌های جدیدی شد که بار دیگر پرچم استقلال و هویت ایرانی را برافراشتند. در قسمت‌های بعدی خواهیم دید که چگونه این مقاومت فرهنگی، به تولد امپراتوری‌های جدید ایرانی منجر شد.
ارسال دیدگاه