فردوسی؛ احیاگر زبان و هویت ملی ایران، شاهنامه پاسدار فرهنگ و تاریخ ایرانی

آیین افتتاحیه همایش بین‌المللی حکیم ابوالقاسم فردوسی با عنوان «بازشناسی نقش شاهنامه فردوسی در جهان معاصر» به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد و دیگر نهادهای فرهنگی و هنری کشور در تالار فردوسی هتل پردیسان مشهد برگزار شد. این همایش که با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران برجسته در زمینه ادبیات فارسی برگزار شد، به بررسی ابعاد مختلف زندگی و آثار حکیم فردوسی و تأثیرات عمیق آن بر هویت ملی و فرهنگی ایرانیان پرداخته است.

علیرضا حبیبی، پژوهشگر و مدرس زبان و ادب فارسی، در سخنانی جامع و تحلیلی، به پنج محور اساسی از شاهنامه پرداخت. او نخستین و محوری‌ترین بُعد شاهنامه را جایگاه ایران و هویت ملی ایرانیان دانست و اظهار داشت: شاهنامه نه تنها روایتگر تاریخ ایران، بلکه پاسدار هویت ملی این سرزمین است. فردوسی در شاهنامه، هویت ایرانیان را در قالبی حماسی و معنوی به ثبت رسانده است که همچنان برای نسل‌های امروز و فردا قابل استفاده است.

وی افزود: شاهنامه منبعی بی‌بدیل برای ثبت تاریخ ایران از دوران اسطوره‌ای تا تاریخی است و فردوسی با این اثر عظیم، تاریخ ایران را در قالب شعر ثبت کرده است که تا به امروز پابرجاست.

سومین محور سخنان حبیبی به زبان فارسی اختصاص داشت. او فردوسی را «احیاگر بزرگ زبان فارسی» توصیف کرد و گفت: شاهنامه باعث گسترش و انسجام زبان فارسی در سراسر ایران شد و با تقویت زبان‌های محلی، همبستگی اقوام ایرانی را تحکیم بخشید. شاهنامه نه تنها یک اثر ادبی، بلکه یک حرکت فرهنگی در جهت همبستگی ملی است.

حبیبی همچنین بر نقش شاهنامه در ایجاد روحیه حماسی و دلاوری در میان ایرانیان تأکید کرد و گفت: شاهنامه بازتابی از روح ملی ایرانیان است که در زمان‌های تلخ تاریخ ایران به‌عنوان یک واکنش به این دوران‌ها، باعث تقویت روحیه حماسی و شجاعت در میان ایرانیان شد.

پنجمین بُعد مورد اشاره این پژوهشگر، دین‌مداری و خداشناسی فردوسی بود. او بیان کرد: فردوسی شاعری است که با اتکا به خرد، اخلاق، نیایش و ایمان، بن‌مایه‌های دینی و اخلاقی را در شاهنامه گنجانده است. این اثر نه تنها اثری حماسی است، بلکه آموزه‌های اخلاقی و دینی مهمی را نیز به نسل‌های مختلف منتقل می‌کند.

در ادامه، حبیبی از ضرورت بازخوانی شاهنامه در دنیای امروز صحبت کرد و افزود: امروز به همان اندازه که شاهنامه در گذشته به‌عنوان یک اثر حماسی و ملی مطرح بود، باید در شرایط معاصر نیز با دیدی نو و مسئله‌محور به آن نگاه کنیم. ادبیات امروز باید همانند شعر فردوسی، راه‌حل‌گرا و پاسخ‌گوی نیازهای پیچیده انسان معاصر باشد.

در بخش دیگری از این مراسم، سید حسن حسینی، فرماندار مشهد، نیز به‌عنوان سخنران، با گرامی‌داشت مقام فردوسی از پژوهشگران برجسته همچون استادان فریدون جنیدی، علی رواقی و جعفر یاحقی قدردانی کرد و گفت: شخصیت‌هایی چون استادان جنیدی و یاحقی با تلاش‌های خود در تصحیح و شناساندن شاهنامه نقش مؤثری در بسط و گسترش اندیشه فردوسی ایفا کرده‌اند.

حسینی ادامه داد: برگزاری این همایش حاصل همکاری نهادهای مختلف است و چنین هم‌افزایی فرهنگی نشان‌دهنده اهمیت جایگاه فردوسی در حافظه‌ تاریخی و فرهنگی ایران‌زمین است.

فرماندار مشهد همچنین ابراز امیدواری کرد که برگزاری این‌گونه همایش‌ها بتواند گامی مؤثر در جهت گسترش شناخت نسل‌های امروز و آینده نسبت به گنجینه‌های ادب حماسی فارسی و پیام‌های جاودانه فردوسی باشد.

در پایان، فرزاد قائمی دبیر علمی همایش، گزارشی از روند فعالیت‌های علمی این همایش ارائه کرد و ضمن معرفی نشست‌های علمی که در روزهای ۲۴ و ۲۵ اردیبهشت برگزار خواهد شد، گفت: این همایش فضایی را برای گفت‌وگو و بررسی آثار فردوسی در سطح ملی و بین‌المللی فراهم کرده است.

اجرای آئین‌های هنری، موسیقائی و نقالی، رونمایی از مجموعه مقالات همایش «بازشناسی نقش شاهنامه فردوسی در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی»، و رونمایی از تمبر یادبود همایش از دیگر بخش‌های این آیین افتتاحیه بود.