شاهنامه، نگین هویت فرهنگی ایران؛ فردوسی، حکیم خرد و معنویت

آیین افتتاحیه همایش بین‌المللی بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی با عنوان «بازشناسی نقش شاهنامه فردوسی در جهان معاصر»، با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد و جمعی از نهادهای فرهنگی و هنری کشور، در تالار فردوسی هتل پردیسان مشهد برگزار شد.

محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و مشاور وزیر فرهنگ، ضمن قدردانی از تلاش‌های مؤثر نهادهای فرهنگی استان خراسان رضوی، گفت: شاهنامه نه تنها یک اثر حماسی است، بلکه خود یک سند هویت فرهنگی ایران به‌شمار می‌آید.

او افزود: شاهنامه حکیم فردوسی در خود ترکیب شگرفی از حکمت، معرفت و معنویت دارد و باید به‌عنوان اثری با ارزش جهانی معرفی شود.

شالویی با اشاره به رابطه عمیق ادب و حکمت در متون کلاسیک فارسی گفت: چنان‌که مولوی از ادب و معرفت به‌عنوان امری مقدس سخن گفته است، فردوسی نیز در شاهنامه هر بیت را با حکمت و معنویت آمیخته است. این اثر به‌واقع آموزه‌های زندگی انسان را در مسیر خردورزی و خداشناسی به نسل‌های مختلف منتقل کرده است.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، فردوسی را حکیمی تمام‌عیار و پیشوای اخلاقی دانست که توانسته شخصیت‌هایی چون رستم را در شاهنامه خلق کند که هم در عرصه حماسه و هم در حوزه معرفت، الگویی برای انسان امروز به‌شمار می‌روند. او به‌ویژه به ماجرای رستم و سهراب اشاره کرد و گفت: فردوسی در بررسی شخصیت رستم، در کنار تمجید از شجاعت او، کاستی‌های عاطفی‌اش را نیز به تصویر کشیده که این نگاه انتقادی نشان‌دهنده عمق اندیشه فردوسی در برخورد با پیچیدگی‌های انسانی است.

شالویی همچنین به پیوند ناب حکمت، معرفت و دین در شاهنامه اشاره کرد و گفت: در شاهنامه، هیچ‌گاه شاهد فاصله‌گذاری بین عقل و دین نخواهیم بود. فردوسی به‌عنوان یک دین‌مدار و خردورز، بر اهمیت هم‌زمان این دو تأکید داشته و آن‌ها را از یکدیگر جدا نمی‌دانسته است.

وی در ادامه، با اشاره به چالش‌ها و موانع در معرفی شاهنامه به نسل امروز، خواستار استفاده مؤثر از ابزارهای نوین همچون سینما، تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال برای انتقال مفاهیم این اثر ارزشمند شد. و افزود: متأسفانه، هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌هایی چون سینما و هنرهای نمایشی برای معرفی شاهنامه به شکل شایسته‌ای استفاده کنیم، در حالی که این ابزارها می‌توانند نقشی حیاتی در شناخت مفاهیم عمیق شاهنامه داشته باشند.

شالویی همچنین از تجربه موفق برخی کشورهای فارسی‌زبان در آموزش اشعار فردوسی به نوجوانان یاد کرد و گفت: در کشورهای پارسی‌زبان، نوجوانان با اشعار فردوسی، حافظ و سعدی به‌خوبی آشنا هستند. شایسته است که در ایران نیز جوانان با این آثار بزرگ آشنایی بیشتری پیدا کنند تا این میراث ادبی غنی در دل‌ها و ذهن‌های آن‌ها باقی بماند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با تأکید بر لزوم تلاش بیشتر نهادهای فرهنگی و آموزشی کشور، به‌ویژه وزارت آموزش و پرورش، گفت: معرفی مفاخر فرهنگی نباید به نام‌گذاری خیابان‌ها و میادین محدود شود؛ بلکه این مفاهیم باید در کتب درسی و ذهن نسل‌های آینده نقش ببندد.

او در پایان از تلاش‌های مسئولان فرهنگی خراسان رضوی، به‌ویژه استاد جعفر یاحقی، پژوهشگر برجسته شاهنامه، تقدیر کرد و اظهار امیدواری کرد که این همایش‌ها و اقدامات فرهنگی بتوانند زمینه‌ساز تداوم و گسترش گفتمان فردوسی در سطح ملی و بین‌المللی شوند.