تداوم بی‌توجهی به ساماندهی جمعیت حاشیه‌نشین، هزینه‌های سنگین به دنبال دارد

عبدالرضا گلپایگانی، در نخستین کنفرانس ملی چالش‌های حاشیه‌نشینی و فرصت‌های بازآفرینی که در دانشگاه آزاد اسلامی مشهد برگزار شد در جمع خبرنگاران اظهار کرد: شرکت بازآفرینی شهری ایران به‌نمایندگی از دولت، مسئولیت راهبری ستاد ملی بازآفرینی شهری کشور را بر عهده دارد.

معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: این ستاد در سه حوزه اساسی شامل سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت‌های ناکارآمد و فرسوده، و بافت‌های تاریخی، مسئول هدایت و هماهنگی دستگاه‌های متولی توسعه شهری است. ریاست این ستاد بر عهده رئیس‌جمهور است و هدف آن ایجاد انسجام در اقدامات دستگاه‌ها برای بازآفرینی شهری در این حوزه‌هاست.

گلپایگانی با بیان اینکه توسعه پایدار نیازمند الگویی بومی و مبتنی بر شرایط سرزمینی هر کشور است، گفت: تولید چنین الگویی نیازمند مشارکت فعال دانشگاه‌ها و نخبگان است. ما از دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشگاه آزاد مشهد، انتظار داریم در طراحی الگوهای کارآمد توسعه شهری به ما کمک کنند.

 مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به حمایت‌های شرکت بازآفرینی شهری از پروژه‌های دانشجویی افزود: این شرکت آماده انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با دانشگاه آزاد مشهد است. شهر مشهد با بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر ساکن در سکونتگاه‌های غیررسمی، بالاترین میزان حاشیه‌نشینی را در کشور دارد.

معاون وزیر راه و شهرسازی، دلیل اصلی حاشیه‌نشینی را ناکارآمدی نظام برنامه‌ریزی شهری دانست و تأکید کرد: اگر ما نظامی یکپارچه و منسجم از سطح آمایش سرزمین تا مدیریت زمین و برنامه‌ریزی شهری داشتیم، حاشیه‌نشینی شکل نمی‌گرفت. در حال حاضر، زمین‌های دولتی، وقفی یا با شرایط خاص که در مکان‌های پرخطر نظیر حریم گسل، رودخانه یا زیر کابل فشار قوی قرار دارند، بستر تصرفات غیررسمی شده‌اند.

گلپایگانی با بیان اینکه مشهد مقصد مهاجرت‌های ناشی از خشکسالی شرق کشور و جنگ در افغانستان است، اظهار داشت: جریان مهاجرت به مشهد به دلایل اقتصادی و امنیتی افزایش یافته و همین موضوع به تشدید حاشیه‌نشینی منجر شده است. بخشی از جمعیت مهاجر از کشور افغانستان و بخشی نیز از مناطق روستایی ناامن شرق کشور هستند.

وی با اشاره به سیاست‌های ناکارآمد گذشته گفت: در دهه‌های پیشین، رویکرد ما مقابله با حاشیه‌نشینان بود، اما امروز باید حق سکونت آنان را به رسمیت بشناسیم و خدمات شهری را به این مناطق برسانیم. در غیر این صورت، این مناطق به کانون‌های فقر و آسیب‌های اجتماعی تبدیل خواهند شد.

گلپایگانی همچنین افزود: طبق قانون، متولی حفاظت از اراضی کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی است و شهرداری‌ها مسئول کنترل ساخت‌وسازهای بدون مجوز هستند. اما بدون مدیریت منسجم بر زمین و برنامه‌ریزی کارآمد، ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی ممکن نیست.

وی در پایان هشدار داد: اگر تأمین سرانه‌های خدماتی برای حاشیه‌نشینان مشهد انجام نشود و این جمعیت به رسمیت شناخته نشود، با بحرانی روبه‌رو خواهیم شد که هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار بالاتری در آینده خواهد داشت.