زبان فارسی؛ یکی از چهار زبان کهن و کم‌تحول دنیا

ناصر فیض، شاعر و طنزپرداز، در آیین اختتامیه هفتمین جشنواره ملی فردوسی با اشاره به جایگاه تاریخی زبان فارسی گفت: براساس آمارهای معتبر، زبان فارسی امروز جزو چهار زبان برجسته و اصیل جهان به شمار می‌آید؛ در کنار زبان‌هایی چون سانسکریت و لاتین. این جایگاه فقط به دلیل شیوایی فارسی نیست، بلکه به خاطر قدمت، ثبات ساختاری و پشتوانه فرهنگی آن است.

وی افزود: در هزاره اخیر، زبان فارسی دگرگونی بنیادین نیافته و همین استحکام، آن را در زمره زبان‌های ماندگار قرار داده است. شاهنامه فردوسی نمونه‌ای است که نشان می‌دهد هزار سال پیش چه می‌نوشتیم و امروز چگونه می‌خوانیم. اساس زبان آن‌قدر تنیده و محکم است که در گذر زمان فرو نریخته.

فردوسی؛ نقطه تمایز داستان‌پردازی ایرانی

این طنزپرداز با اشاره به مقایسه‌های جهانی درباره شاهنامه گفت: وقتی اسطوره‌های شاهنامه را با ادبیات یونان مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم فردوسی چطور روایت را باورپذیر کرده است. مثلاً درباره آسیب‌پذیری اسفندیار توضیح می‌دهد که چشم او در تمرین‌ها آبدیده نشده؛ اما در اسطوره آشیل، فقط می‌گویند پاشنه‌اش ضعیف بود. این یعنی فردوسی حتی در حماسه‌سرایی نیز رئالیسم و منطق روایت را رعایت کرده است.

هشدار درباره تغییر تدریجی گفتمان

فیض در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به آسیب‌های زبانی امروز گفت: هجوم واژگان و تغییرات پنهان در گفتمان، یکی از تهدیدهای جدی زبان فارسی است. بسیاری از اصطلاحات، معانی و تعابیر به‌تدریج جایگزین می‌شود و همین، هویت زبانی ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در مؤسسه پاسداشت زبان فارسی، یکی از مهم‌ترین اقدامات، سامان‌دادن به این روند و مراقبت از تغییرات بی‌ضابطه زبانی است.

این شاعر و طنزپرداز  افزود: وقتی نام‌ها، خبرها یا مفاهیم را با واژگان جدید تغییر می‌دهند گاهی از سر ترس یا مصلحت درواقع ادبیات و برداشت عمومی را عوض می‌کنند. این‌ها همه تغییر گفتمان است.

انتقاد از انتشار نسخه‌های معنابردار حافظ و آثار کلاسیک

فیض با اشاره به برخی رویه‌های آموزشی در انتشار متون کلاسیک گفت: یکی از آسیب‌ها این است که کتاب‌هایی مثل حافظ را با معنی در حاشیه چاپ می‌کنند. این برای آموزش کودک و نوجوان قابل توجیه است، اما چاپ عمومی آثار کلاسیک با توضیحِ کنارِ هر بیت، ساختار شعر را از بین می‌برد. شعر باید شنیده شود، حس شود و در جان بنشیند، نه اینکه تبدیل به متن درسی شود.

وی آثار سعدی را نمونه‌ای از سخن‌گفتن به اقتضای مقام دانست و تأکید کرد: «سخن همیشه قالب ثابت ندارد» و باید با روح زبان آشنا شد نه با ترجمه‌های حاشیه‌نویسی‌شده.

زبان فارسی؛ زبان استوار با میراثی بی‌همتا

فیض  گفت: فردوسی وقتی گفت “از باد و باران نیابد گزند”، واقعاً درباره زبانی سخن گفت که استوار مانده است. امروز اما وظیفه ماست که نگذاریم این میراث، زیر فشار تغییرات سطحی و واژگان بیگانه، هویت خود  را از دست بدهد.