برونسپاری آموزش زبان انگلیسی و عدالت آموزشی
اهواز (پانا) - میانه‌های هفته گذشته بود که روی خروجی خبرگزاری‌ها خبری منتشر شد که بسیاری از دانش‌آموزان و اولیای آنها و بویژه فرهنگیانی که رشته زبان انگلیسی را در مدارس تدریس می‌کردند در شوک بزرگی فرو برد.آری خبر از تصویب طرح یک فوریتی شماری از نمایندگان مجلس دهم بود که بر اساس آن، آموزش زبان‌های خارجی به آموزشگاه‌های خارج از مدرسه سپرده شود و در نتجیه یادگیری زبان خارجی اختیاری و استخدام معلمان زبان ممنوع خواهد شد.
این طرح درست در زمانی از سوی نمایندگان مطرح شد که سیستم آموزش و پرورش در کشور دست به گریبان بسیاری از مشکلات و تگناهای گوناگون است. مشکلاتی که بعضا با تصویب یک طرح به‌راحتی قابل حل بوده‌انده اما تاکنون به آنهات پرداخته نشده است.
همین دو هفته پیش بود که محسن حاجی میرزایی، چهارمین وزیرآموزش و پرورش در کابینه حسن روحانی، در شورای آموزش و پرورش خوزستان خبر از کمبود ۱۰۸ هزار معلم داد. این آمار خود گویای وضع کلی آموزش و پرورش کشور است.
اما آنچه در مقدمه این طرح آمده است و دلایلی توجیهی به آن اشاره دارد آن است که طراحان به ضروری نبودن تعلیم زبان خارجی برای دانش‌آموزانی که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه ندارند، اشاره و استدلال کرده‌اند که آموختن زبان خارجی به این دانش‌آموزان به افت تحصیلی آنها منجر می‌شود. آنها معتقدند دانش‌آموزانی که با هدف مهارت‌آموزی و ورود سریع به بازار کار مسیر تحصیل در شاخه‌های کاردانش یا فنی و حرفه‌ای را انتخاب می‌کنند، نیاز ضروری به آموختن زبان خارجی ندارند.
و در جایی دیگر اشاره به ناکارآمدی مدارس در آموزش زبان خارجی شده است. آنها معتقدند که آموزش زبان انگلیسی در مدارس نسبت به آموزش در آموزشگاه‌های آزاد زبان کمتر موفقیت‌آمیز بوده و بهتر است که که آموزش تمامی زبان‌های انگلیسی و غیر انگلیسی از محیط مدرسه حارج شود و از طریق آموزشگاه‌های آزاد انجام شود.
نکته‌ای دیگر که بر موج نگرانی‌ها افزود این است که در صورت اجرایی شدن این طرح، آموزش و پرورش دیگر حق جذب و استخدام هیچ معلم زبان خارجی را نخواهد داشت. در ماده چهارم این پیش‌نویس طرح آمده است: «از تاریخ تصویب این قانون استخدام به عنوان معلم برای آموزش زبان انگلیسی یا زبان‌های موضوع ماده ۲ این قانون از سوی وزارت آموزش و پرورش ممنوع است.»
سوالی که درباره ماده چهارم به وجود می‌آید این است که با اجرای این قانون تکلیف معلمان زبان انگلیسی که به صورت رسمی یا قراردادی و حق‌التدریس در آموزش و پرورش مشغول به کار هستند، چه می‌شود؟ در ماده پنجم این طرح چهار راهکار و پیشنهاد برای این معلمان در نظر گرفته شده است:
۱) ساعت کار معلمان زبان در آموزشگاه‌های آزاد به عنوان ساعت موظفی مورد قبول آموزش و پرورش قرار خواهد گرفت.
۲) معلمانی که بیشتر از ۲۰ سال از دوره خدمتشان باقی مانده است می‌توانند با اولویت‌هایی از جمله ارائه مدارک مبنی بر تسلط بر زبان غیر از انگلیسی، سابقه تحصیل در گرایش آموزش زبان، تقاضای ادامه تحصیل در زبان مادری، متقاضی استفاده از بورسیه‌های تبصره ماده ۲ این قانون شوند و در طول تحصیل به مدت حداکثر چهار سال از امتیاز ماموریت تحصیلی استفاده کنند. این گروه از معلمان پس از اتمام دوره تحصیل در قالب بند یک مشغول به تدریس زبان جدید خواهند شد.
۳) معلمانی که تقاضای استفاده از بورس ندارند، در صورت برخورداری از اولویت‌هایی که در بند بالا گفته شد و چنانچه ۱۶ سال از دوره خدمت ایشان باقی مانده باشد، می‌توانند با استفاده از امتیازات ماموریت تحصیلی حداکثر به مدت چهار سال مدرک دانشگاهی در یکی از زبان‌های مورد تایید وزارت تحصیل کنند و پس از آن در قالب بند یک مشغول به تدریس آن زبان شوند.
۴) معلمان زبان انگلیسی با سابقه بیش از ده سال در شرایط برابر با سایر معلمان برای پست مدیریت و معاونت مدرسه و پست‌های اداری و مدیریتی ادارات آموزش و پرورش در اولویت خواهند بود.
ماده ۵ البته یک تبصره هم دارد. در این تبصره آمده است که معلمان زبانی که قصد تاسیس و اداره موسسات آموزشی و آموزشگاه‌های زبان که در راستای این قانون تشکیل می‌شوند، را دارند از قانون منع اشتغال کارکنان دولت مستثنی می‌شوند.
نمایندگان در شرایطی این ایده را مطرح کرده‌اند که عدالت آموزشی هنوز در کشور به خاطر تحریم ها و جنگ تحمیلی هشت ساله و آسیبهای زیرساختی به تبع آن نتواسته به نحو مطلوب محقق شود.
اما بخش جالب توجه این ماجرا اظهارات مهدی نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش، درباره حذف زبان انگلیسی در مدارس است که می‌گوید: «وزارت آموزش و پرورش اصلاً در جریان این طرح نیست و ما نمی‌دانیم که دقیقاً نمایندگان می‌خواهند چه اقدامی انجام دهند.» او می‌افزاید: «در بسیاری از شهر‌ها به‌خصوص استان‌های محروم ما آموزشگاه‌های زبان نداریم، باید در این باره شفاف‌سازی شود.»
اصرار نمایندگان از یک سو ،اظهار بی‌اطلاعی مجموعه آموزش و پرورش از سویی دیگر سبب شد تا این موضوع وارد فازی دیگر شود.
امام خمینی(ره ) بعد از پیروزی انقلاب و ضرورت پیدا کردن تغیرات محتوایی در ساختار آموزشی کشور در دیدار با با اعضای ستاد انقلاب فرهنگی که در صبح ۱۵ شهریور ۱۳۶۲ در حسینیه جماران صورت گرفت، فرمودند: «پیشتر احتیاج به زبان، زبان‌های خارجی نبود، امروز احتیاج است به این، یعنی جزو برنامه تبلیغات مدارس باید زبان باشد، زبان‌های زنده دنیا، آنهایی که در همه دنیا شایع‌تر است. این باید یکی از چیزهایی باشد که در مدارس دینی ما که می‌خواهند تبلیغ بکنند، این امروز محل احتیاج است، مثل دیروز نیست که ما صدامان از ایران بیرون نمی رفت. امروز ما می توانیم در ایران باشیم و به زبان دیگری همه جای دنیا را تبلیغ کنیم، در همه جا مبلغ باشیم.»
ایشان در فرازی دیگر با اشاره به فراگیری زبان به عنوان یک ضرورت تصریح کردند: «شما نمی‌توانید بروید در انگلستان برای انگلیسی‌ها با زبان فارسی تبلیغ کنید یا در آمریکا این طور یا در شوروی. شما باید با زبان اهلی آنها تبلیغ کنید، و این از امور لازمه‌ای است که پیشتر نمی‌شد اسمش را برد، و حالا می‌بینیم جزو لازم‌هاست و واجبات است که باید عمل بشود.» (صحیفه امام، ج ۱۸، ص: ۱۰۲-۱۱۰)
در آواخر دهه ۸۰ خورشیدی بر اساس سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش کلیه کتاب‌های درسی زبان انگلیسی در مقطع متوسطه اول و دوم تغییر اساسی کرد و از روش گوشی -زبانی ( audio lingual method) به رویکرد ارتباطی (Communicative language teaching) رسید که تاکنون بازخورد نسبتا خوبی در میان دانش‌آموزان داشته است و دانش آموزان با علاقه نسبتا بیشتری آنها را فرا میگیرند.
اما آنچه جای سوال است این است که نمایندگان محترم بر اساس کدام نیازسنجی و بازخوردهای میدانی به این استدلال رسیده‌اند؟ چندبار با مولفان کتب درسی زبان انگلیسی و معلمان زبان نشست‌های کارشناسی برگزار کرده اند؟ در کدام موقعیت داخلی و بین المللی به اهمیت زبان انگلیسی پی‌نبرده اند؟
غلامعباس ممبینی، دکتری آموزش زبان انگلیسی و دبیر آموزش و پرورش، براین باور است که امروزه اهمیت زبان به عنوان پل ارتباطی بین انسانها بر هیچ کسی پوشیده نیست. او می‌گوید: «زبان انگلیسی در سطح جهانی به عنوان Lingua Franca (زبان میانجی) است. دلایل متعددی وجود دارد که اهمیت یادگیری و به طبع آن آموزش زبان انگلیسی را در سیستم آموزش همگانی دوچندان می‌کند. زبان انگلیسی پرمخاطب‌ترین زبان دنیاست. در حدود ۴۰۰ میلیون نفر انگلیسی زبان وجود دارد و حدود ۵۰۰ میلیون نفر نیز انگلیسی را به عنوان زبان دوم به کار میگیرند.»
او ادامه می‌دهد: «حدود ۸۰% اطلاعات کامپیوتر‌ها به انگلیسی پردازش می‌شوند. یادگیری فنون کامپیوتر برای افرادی که به انگلیسی تسلط دارند، آسانتر است. بیشترین اخبار و اطلاعات در جهان به زبان انگلیسی مبادله می شوند. حدود نیمی از روزنامه‌های منتشر‌شده جهان به انگلیسی است. تنها در کشور هند سه هزار مجله‌‌ی انگلیسی‌زبان منتشر شده است. بیشتر مردم دنیا در حال یادگیری انگلیسی‌اند. حدود یک میلیارد نفر در حال یادگیری این زبان‌اند و ۷۵% تله‌‌تکست دنیا به انگلیسی فرستاده می‌شود. بیش از ۸۰% از صفحات اصلی سایت‌ها به انگلیسی هستند درحدود ۷۰% ایمیل‌های دنیا به انگلیسی فرستاده می‌شود. پنج شبکه بزرگ اخبار و اطلاع‌‌رسانی (cbs,nbc,abc,bbc,cbc) برنامه های خود را به انگلیسی پخش می‌کنند.»
ممبینی می‌افزاید: «با دانستن انگلیسی افق‌های جدید به روی شما باز می شود. در سفر به ۴۵ کشور انگلیسی زبان بدون نیاز به راهنما یا مترجم از عهده مدیریت امور خود بر آیید. البتهبا یادگیری هر زبانی دید شما نسبت به زندگی بازتر خواهد شد و شخصیتتان پخته‌تر شده و حتی ذهنتان نیز تقویت می‌شود. به قول یکی از زبانشناسان اگر شما دو زبان بدانید دو انسان هستید. آیا براستی مشکل امروز آموزش و پرورش آموزش زبان انگلیسی است؟ آیا برونسپاری آموزش تا کنون نتایج مثبت داشته است؟ برای دانش‌آموزان عشایر و روستایی چه تدبیری اندیشیده شده است؟ آیا امکانات و منابع مورد نیاز این طرح بررسی شده است؟ آیا به تبعات فرهنگی آن توجه شده است؟ آیا چنین راهکاری یک بار دیگر اصل ۳۰ قانون اساسی و وظیفه دولت برای آموزش همگانی رایگان را که همین حالا هم به اندازه کافی با گسترش خصوصی‌سازی در بخش آموزش نقض‌شده است، بیش از پیش نقض نمی‌کند؟»
امید است که امضا کنندگان این طرح با بررسی و برگزاری نشست‌های تخصصی با کارشناسان (دبیران و استادان رشته آموزش زبان انگلیسی به تبعات فرهنگی،اجتماعی و آموزشی آن بپردازند و در نظر داشته باشند کاستی و فقدان عدالت آموزشی زیبنده جمهوری اسلامی در هر سطحی نیست.
گزارش: محمد شاهرخ‌نسب
ارسال دیدگاه