تبهکاران واقعی، پلیس های واقعی تر

نشانه هایش هم حس سوم، مسافران مهتاب، تاواریش، تنهاترین سردار، ولایت عشق، همسر، خواستگاری و ... البته سریال «خواب و بیدار» که بی گمان نه تنها یکی از آثار ماندگار این کارگردان، که یکی از بهترین سریال های تلویزیون در چند دهه اخیر است. خواب و بیدار در سال ساخت نمایش اولیه خود (1381) بی گمان یکی از سریال های به شدت پرمخاطب بود و از آن مجموعه های نمایشی که به خصوص در قسمت های پایانی خود، حسابی خیابان ها را خلوت می کرد و خیل مشتاقانش را پای گیرنده های خانگی می نشاند. شخصیت «ناتاشا» به عنوان یکی از ابَرکاراکترهای آثار نمایشی تلویزیون همچنان جزو خاطره ها و نوستالژی های طیف عظیمی از مخاطبان قاب جادویی است.

سریال خواب و بیدار از چند نقطه قوت و تمایز بهره می برد که چنین اصالت و جایگاه والایی را دستکم در میان آثار پلیسی تلویزیون به آن بخشیده است. در وهله اول، نقش زنان در سریال فخیم زاده برخلاف بیش و کم اغلب مجموعه های پلیسی تلویزیون نه تنها به شدت پررنگ است که محوریت هم دارد، آن هم نه فقط در قالب کاراکتر منفی اثر، یعنی ناتاشا که حتی در محمل شخصیت سرگرد پلیسی که لادن طباطبایی ایفاگرش است. از سوی دیگر، شخصیت پردازی اصولی، منطقی و حساب شده، این کاراکترهای زن و به طور مشخص ناتاشا را برای مخاطب باورپذیر و ملموس کرده و حس همذات پنداری بیننده را برمی انگیزاند. فخیم زاده در مقام نویسنده خواب و بیدار، با طراحی و چیدمان اتفاقاتی که در کودکی برای ناتاشا رخ داده، بسیاری از رفتارهای سبعانه و غیرانسانی او را نه موجه، که ریشه دار و برآمده از حسرت ها و عقده های فروخورده نشان می دهد.

در مرتبه بعدی، بخشی از موفقیت های سریال خواب و بیدار در برقراری ارتباط با مخاطب، به واقعگرایی و به حقیقت پهلوزده نمایش شخصیت پلیس بازمی گردد. شخصیت پلیس در اثر فخیم زاده، از تیپ آشنای آن چه پیش از این در آثار نمایشی اینچنینی به نمایش درآمده، فاصله می گیرد و به واقعیت های موجود نزدیک می شود. پلیس های سریال خواب و بیدار دیگر آن شخصیت های موجه همه چیز تمام نیستند، بلکه انسان هایی هستند مثل همه آدم های جامعه که اشتباه هم می توانند داشته باشند. کاراکتر پلیس در خواب و بیدار با همکارانش شوخی می کند، گاها اشتباهاتی هم از او سر می زند و حتی ممکن است در زندگی خصوصی و شخصی خود با مشکلاتی دست به گریبان باشد. دانیال حکیمی و محمد صادقی در شمایل دو سرگرد که به نوعی نیروهای آماده و ورزیده یگان ویژه نیروی انتظامی را نمایندگی می کنند و اتفاقا نسبت فامیلی هم با یکدیگر دارند، شباهت چندانی با پلیس هایی که پیش از این در سریال های تلویزیونی دیده بودیم ندارند و بُعد و وجهه ای جدید اما واقعی و جذاب از پلیس را به نمایش می گذارند. فخیم زاده در کنشی هوشمندانه و برای بالابردن نقش درام در سریال خود، حتی به زندگی خانوادگی و خصوصی این دو شخصیت پلیس هم ورود می کند تا کاراکترهایی چندوجهی را خلق نماید.

از دیگر نقاط قوت فیلمنامه سریال خواب و بیدار باید به شخصیت پردازی مناسب کاراکترهای فرعی اشاره کرد. به همان اندازه که برای طراحی شخصیت های اصلی سریال، وقت و دقت صرف شده، بابت کاراکترهای فرعی ای همچون اصغر کُپک با بازی خود فخیم زاده و کبری با هنرنمایی خاطره انگیز لیلا برخورداری هم وسواس به خرج داده شده است. و البته همه شخصیت ها، حتی فرعی، به سهم خود نقش و سهم دارند در روایت قصه و پیش بردن داستان.
فخیم زاده نه تنها در طراحی شخصیت ها سنگ تمام می گذارد که بازی های قوی و به یاد ماندنی از بازیگرانش می گیرد. رویا نونهالی با وجود برخورداری از یک کارنامه پربار و قابل دفاع و با وجود بازی در نقش های دیگری در سال های بعد، اما همچنان برای مخاطبان تلویزیون «ناتاشا»ی سریال خواب و بیدار است و به نوعی در زیر سایه این نقش قرار گرفته، با وجود گذشت بیش از 25 سال از نمایش اولیه اثر.

ریتم مناسب سریال نیز مخاطب را در میانه راه، دلزده نمی کند و همچنان مشتاق نگه می دارد تا ببیند آخر داستان را و به نظاره بنشیند عاقبت و فرجام شخصیت ها را.

شب ها سریال خواب و بیدار بر روی آنتن آی فیلم انگلیسی است تا مخاطبان فرامرزی آن، به تماشای یکی از آثار استاندارد و به نوعی مرجع تلویزیون ایران در ژانر پلیسی بنشینند. مجموعه هایی مانند خواب و بیدار از جمله گزینه های مناسب برای پخش از شبکه های برون مرزی هستند، تا مخاطبان علاوه بر تماشای یک اثر نمایشی جذاب، با گوشه ای از توانایی های کارگردانان ایرانی در ساخت آثار پلیسی هم آشنا شوند.