نمایش ترامپ علیه ایران

این اقدام از سوی وزارت امور خارجه امریکا چند هدف عمده را دنبال می‌کند. اصلی‌ترین هدفی که دولت امریکا از تشکیل چنین گروهی دنبال می‌کند، رایزنی با کشورهای جهان و به خصوص متحدین ایالات متحده برای پیوستن به فرآیند بازگشت تحریم‌ها علیه ایران است. چنین اتفاقی از این جهت اهمیت دارد که با نزدیک شدن به زمان بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی که بناست در روز چهارم نوامبر سال جاری میلادی آغاز شود، بر تعداد مخالفان تصمیم ترامپ در قبال ایران افزوده می‌شود و حتی کشوری مانند بریتانیا که روابط ویژه‌ای با ایالات متحده دارد نیز درخواست رییس‌جمهور امریکا را برای همراهی در تحریم‌ها اجابت نکرده است. بریتانیا همواره در انتخاب میان امریکا و اروپا معمولا واشنگتن را انتخاب کرده است، اما این‌بار در خصوص موضع اتحادیه اروپا در راستای حفظ برجام طرف بروکسل را گرفته است و به درخواست دولت ترامپ برای خروج از برجام پاسخ منفی داده است.

این اتفاق از سوی سایر کشورهای اروپایی نیز رخ داده است. این سناریو در روسیه، چین و تا حدودی هند اجرا شده است و آنها با امریکا در زمینه تحریم‌های ایران همراهی نکردند. در چنین شرایطی امریکایی‌ها این ضرورت را احساس کردند که سیاستی تهاجمی‌تر را اتخاذ کنند و با تهدیدهای متعدد تلاش دارند تا خواست خود برای تحریم ایران را به دیگر کشورها تحمیل کنند. در این چارچوب دولت امریکا تلاش می‌کند تا فروش نفت ایران به صفر برسد و کشورهای جهان به این نتیجه برسند که اگر به مبادلات بانکی و نفتی با ایران ادامه دهند مورد تحریم‌های امریکا قرار می‌گیرند. البته باید این نکته را در نظر گرفت که تشکیل گروه اقدام ایران اتفاق غیر منتظره و خارق‌العاده‌ای نبود.

طی سالیان گذشته همواره برنامه‌هایی مشابه در دستور کار ایالات متحده بوده است. اگر بخواهیم در مقام مقایسه یک مورد را بررسی کنیم، در دولت اول باراک اوباما و در زمان حضور هیلاری کلینتون در سمت وزارت امورخارجه امریکا، دولت این کشور تصمیم به ایجاد سفارت مجازی ایران گرفت که مرکز اصلی آن در امارات قرار داشت، در آن زمان دولت امریکا با تغییر رویکرد خود نسبت به ایران تلاش کرد ارتباط نزدیک‌تری را با جامعه ایران برقرار کند. این اتفاق رخ نداد و به اندازه‌ای که تصور می‌شد سفارت مجازی موثر واقع نشد و کارآمد نبود. از همین رو به نظر می‌رسد برنامه و رویکرد جدید دولت دونالد ترامپ هم دچار چنین سرنوشتی خواهد شد. البته چنین اتفاقی ضرورتا به دلیل آن نخواهد بود که ایران در برابر تحریم‌ها آسیب پذیر هست یا نیست یا توان مقاومت در برابر این فشارها را دارد یا خیر، بلکه به این دلیل است که جامعه جهانی در این زمینه با ایالات متحده برای یک تحریم سراسری علیه ایران قانع نشده است.

طبق قطعنامه ٢٢٣١ سازمان ملل متحد، تمامی کشورها ملزم شده‌اند که از اعمال تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران خودداری کنند و اجرای قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل یکی از اصول حقوق بین‌الملل است، از همین رو کشورها از تحریم‌های ایالات متحده تبعیت نمی‌کنند. در حال حاضر دور از انتظار است که هیات‌های دیپلماتیک ایالات متحده در قالب گروه اقدام ایران بتوانند دستاوردی بیش از آن‌چیزی که تاکنون به دست آورده‌اند داشته باشند. از این جهت می‌توان گفت که به نظر نمی‌رسد که این کارگروه بتواند تحولی اساسی در وضع موجود ایجاد کند. البته در پاسخ به انتظارات حامیان ضدبرجامی دونالد ترامپ که هم در داخل و هم در خارج از ایالات متحده هستند، ضرورت داشت که امریکا دست به یک اقدام عملی بزند تا نشان دهد به موازات بازگشت تحریم‌ها اقداماتی برای جلب حمایت عمومی از این اقدام دولت امریکا در حال انجام است. به جز این موضوع بعید به نظر می‌رسد که این کار گروه بتواند نقش موثرتری را در روابط خصمانه و بسیار متلاطم با ایران ایجاد کند.

از سوی دیگر برخی رسانه‌ها قصد دارند که این حرکت دولت ترامپ را با تصمیم دولت بوش پسر در تشکیل کارگروه اقدام عراق مقایسه کنند که چندی پس از ایجاد آن ارتش ایالات متحده به عراق حمله کرد. اما باید توجه داشت که این کارگروه اقدام نبود که امریکا را به سمت جنگ با عراق سوق داد، بلکه در حقیقت از جمله نهادهایی بود که توجیه‌گر سیاست‌های کلان ایالات متحده علیه عراق بود. البته نمی‌توان به‌طور کلی هرگونه اقدام نظامی را علیه ایران رد کرد. اما اگر این اتفاق رخ دهد نیازی به ایجاد چنین گروهی نیست که بخواهیم تصور کنیم با تشکیل گروه اقدام ایران حتما بحث حمله نظامی مطرح است. ضمن اینکه نباید فراموش کرد که حمله امریکا به عراق با شیوه‌های جنگ قرن بیستمی و اعزام نیروهای مسلح به این کشور انجام شد، اما جنگ میان ایران و امریکا در قالب جنگ‌های قرن ٢١ خواهد بود که بیشتر اقتصادی است. از همین رو نمی‌توان گفت که سناریویی مشابه عراق در حال انجام است. در حال حاضر اولویت ایالات متحده این است که تا یازده هفته آینده بتواند کشورهای متعددی را با خود همراه کند تا قبل از شروع تحریم‌های امریکا در ماه نوامبر فروش نفت ایران به‌شدت کاهش یابد و در زمان شروع تحریم‌ها فروش نفت ایران متمایل به صفر شود. اما اینکه جمهوری اسلامی ایران چه برنامه‌ای داشته باشد و چه واکنشی را نسبت به این اقدام انجام دهد بحث دیگری است. ایران می‌تواند از برجام خارج شود یا اینکه اقداماتی را در سطح منطقه انجام دهد که فروش نفت دیگر کشورها را مختل کند، چنین اقداماتی از جمله سناریوهایی است که جمهوری اسلامی پیش روی خود دارد که نمی‌توان در سطح گسترده‌ای به آن پرداخت. در حال حاضر گروه اقدام ایران امید دارد تا به شیوه‌های دیپلماتیک و از طریق رایزنی و گفت‌وگو با متحدان امریکا بتواند بیشترین حمایت را از تصمیمی به دست آورد که در سطح گسترده‌ای با آن مخالفت وجود دارد.

دونالد ترامپ قصد دارد تا تصمیم خود در خصوص خروج از برجام را سایر کشورها به عنوان تصمیمی درست بپذیرند و در نهایت نشان دهد که توافق هسته‌ای با ایران بدون امریکا پابرجا نخواهد ماند و اثبات کند که نظام جهانی کماکان باید پیرو ایالات متحده باشد. اما باید به این نکته توجه کرد که تشکیل گروه اقدام ایران به این معنی نیست که در گذشته به ایران توجه نمی‌شد، بلکه همواره در دولت‌های امریکا ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و نهادهای مختلف به صورت تخصصی برروی ایران کار می‌کنند.در حال حاضر سوال اصلی این است که گروه اقدام ایران بناست چه کاری را انجام دهد که پیش از این انجام نشده است. به نظر می‌رسد ایالات متحده قصد دارد نشان دهد که در تصمیم خود مصمم است و یک جریان روانی و ضدبرجامی را راه‌اندازی کند. از طرفی دور دوم تحریم‌های ایالات متحده هنگامی آغاز می‌شود که تنها چند روز پس از آن انتخابات میاندوره‌ای کنگره برگزار می‌شود و این اقدام علیه ایران می‌تواند چهره‌ای مقتدر را از ترامپ در امریکا پیش از انتخابات به نمایش بگذارد. مجموعه فعالیت‌های امریکا علیه ایران اکنون در قالب یک کارگروه گردآوری شده و نماینده‌ای خاص برای آن تعیین شده است تا به نحوی ایالات متحده و دولت ترامپ نشان دهد که در بحث ایران جدی است.

منبع: اعتماد

*تحلیل‌گر ارشد مسائل امریکا