وقتی پای فرهنگ، در حفاظت از محیط زیست هم می لنگد

بعید می دانم که کسی در طول عمر خود اسمی از محیط زیست نشنیده باشد و معنای آن را نداند؛ اما با این حال همچنان یکی از هزاران کلماتی است در طاقچه تعریفات محبوس مانده و فقط برای حفظ کردن بچه های مدرسه، روی تخته سیاه نوشته شده و بعدهم باز به طاقچه بی توجهی های ما باز گشته است.

محیط زیست یعنی همین کوچه ای که هر روز در خانه یمان را به آن باز می کنیم، یعنی خیابان هایی که از آن عبور می کنیم و محله ای که در آن سکونت داریم. یعنی شهر و روستا و خاکی که برای حیات در آن اقامت داریم.

حفاظت از محیط زیست یعنی حفاظت از سلامت تک تک افراد جامعه. طبیعت و محیط زیست طبیعی در صورت پاک و سالم بودن تأثیر شگرفی بر روح و روان آدمی داشته و زندگی را شاداب و معطر می‏ کند. دیدن کوچه و خیابان هایی که در هر گوشه و کنارش کمی زباله ریخته یا درختانش خشک شده اند، یا آغاز صبحی که بدون صدای کنجشگ ها آغاز شود و تنفس هوایی آلوده، هیچ لذتی برای ما نخواهد داشت و بیماری را میهمان زندگی های روزمره یمان خواهد کرد. اما سوال اینجاست که با وجود این همه نیاز به پاکیزگی محیط زیست، چه کارهایی انجام داده یا می دهیم؟

کشور ایران از کهن ترین قوانین و مقررات راجع به محیط زیست برخوردار است. در آموزه های دینی ایرانیان حفظ عناصر طبیعی (باد، آب، خاک و آتش) و پاکی محیط زیست در دین زردشت بود. همچنین در حفظ محیط زیست و برخورد با حیوانات مقوله نفقه حیوانات در فقه اسلام مطرح شده بود. در اسلام نیز قوانینی توسط فقها ابداء شد بر بهره برداری از آب کاریزها در بیابان های خشک ایران که تا قرن ها منبع رفع نیاز مردم فلات ایران بود.

صاحب نظران معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل افسردگی و افزایش بیماری‌های روحی و روانی در جهان امروز به ‌واسطه آسیب رساندن به محیط‌ زیست بوده و ویرانی اخلاقی فردی و اجتماعی را در پی خواهد داشت. در نگاه اسلامی میان انسان و طبیعت پیوندی جدانشدنی وجود دارد و چون منابع طبیعی از نشانه‌های الهی هستند انتظار می‌رود انسان مهرورزانه با نشانه‌های خدا رفتار کند.

براساس آموزه‌های دینی، آبادی محیط ‌زیست از جمله تکالیفی است که بر گردن انسان مسلمان نهاده شده است و او باید در هر موقعیتی از امانت‌ها و نعمات الهی ازجمله محیط‌زیست بخوبی نگهداری کند. در منابع اسلامی روایات زیادی از توجه معصومان به کشاورزی و درختکاری موجود است که از توجه اسلام به جلوگیری از اتلاف و نابودی محیط‌ زیست و منابع طبیعی نشان دارد.

انسان، نابود کننده اصلی

محیط زیست و مراقب از آن تاثیرات بسیاری در زندگی بشر دارد و مسئولیت حفاظت از محیط زیست بر عهده تمام افراد یک جامعه است است. درست است که سازمان حفاظت از محیط زیست نیز وجود دارد اما آن سازمان و نهادهای مربوط به آن وظایف خاص خود را انجام می‌دهند.

از انواع آلودگی های محیط زیست، آلودگی خاک است. خاک، از منابع مهم طبیعت و پالاینده و تصیفه کننده آن است. بدون خاک سالم، ادامه زندگی ممکن نیست؛ زیرا 95 درصد غذای انسان از زمین تأمین می شود. همچنین دنیای صنعتی امروز با تخریب جنگل ها و نابودی فضاهای سبز و پژمردگی و مرگ گل و گیاه روبه روست.

برخی آمارها حاکى است حدود هفت هزار نفر در سال بر اثر آلودگى هوا جان خود را از دست مى‌دهند. بسیاری از کارشناسان، علل مقداری از مشکلات محیط زیست کشورمان را مردم می‌دانند و معتقدند که بی‌ مهری آنها به محیط زیست و تنوع زیستی بسیار زیاد و غیرقابل توجیه است.

آلودگی آب، هوا و خاک می تواند آسیب های بسایر مخربی را بر روی محیط زیست داشته باشد. کندن بی رحمانه بوته ها و گیاهان، بهره برداری نامناسب، غیر مستقیم و چرای بی رویه ی حیوانات در چراگاه ها، مهار آب و احداث سدها بدون مطالعات اولیه یا اصلاح آبخیزها، تبدیل زیستگاه های گیاهی و جانوری به اماکن مسکونی و توسعه اراضی کشاورزی به بهای تبدیل مراتع و جنگل ها و اراضی حاشیه ای از جمله عوامل نابودی محیط زیست به شمار می رود.

متولیان فرهنگی دست بکار شوند

سمیه پور زینال کارشناس منابع طبیعی و عضو ان.جی او های حفاظت از محیط زست با اشاره به اثرات فعالیت های انسانی در وضعیت محیط زیست، افزود: اهمیت محیط زیست در توسعه صنعت گردشگری، سلامت انسان برای کاهش آلایندگی ناشی از گسترش صنایع بر هیچ کس پوشیده نیست اما گاهی انسان ها آگاهانه یا نا آگاهانه حیات محیط زیست را مورد تهدید قرار می دهند.

وی گفت: انسان همیشه نیازمند طبیعت است و برای ادامه حیات نیاز است تا گونه های مختلف ژنی ، گیاهی و جانوری در طبیعتی بکر موجود باشند و قطعا حفاظت از بسترهای طبیعی در جهت منافع مردم صورت می پذیرد ضمن اینکه نسل های آینده نیز حق بهره مند شدن از محیط زیست طبیعی و منابع ارزشمند آن را دارند.

پورزینال تاکید کرد: سازمان های مردم نهاد می توانند با تاکید بر غیر دولتی و مردمی بودن خود نقش بسزایی در فعالیت های زیست محیطی و به ویژه در ارتقاء فرهنگ زیست محیطی در جامعه داشته باشند .

حسن محسنی کارشناس ارشد منابع طبیعی نیز با بیان این مطلب که مردم نقش بسیار مهمی در پاکیزه نگه داشتن محیط زیست دارند، اظهار کرد: شهروندان باید بدانند که به عنوان یک شهروند موظف هستند معابر شهری و خیابان‌ها تمیز نگه دارند و کوچه و خیابان‌های شهر را مانند خانه خود بدانند.

وی ادامه داد: برای توسعه فرهنگ پاکیزه نگه داشتن شهر رسانه‌ها و متولیان فرهنگی باید تلاش‌های بیشتری را انجام دهند تا مردم بیشتر به نظافت شهری اهمیت دهند؛ چراکه فعالیت‌های انسانی از هر نوعی که باشد ممکن است نوعی از آلودگی هایی را در جامعه به وجود آورد.

شادی غلامی