تا حد مطلوبِ تحقق اهداف امور تربیتی فاصله بسیار وجود دارد

سردار فتح‌اللهی در گفت‌وگو با پانا در رابطه با ارزیابی از میزان تحقق اهداف امور تربیتی اظهار کرد: «در حال حاضر به جرات می‌توان گفت تا حد مطلوبِ تحقق اهداف بسیار فاصله داریم و به نظر می‌رسد این فاصله تا حد بالایی در اثر سهل انگاری‌های چند وجهی و عدم رعایت اصول برنامه‌ریزی فرهنگی ایجاد شده است که از اهم این اصول، همان انسجام و مداومت و استمرار برمبنای برنامه‌های مدون و اساسنامه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی و حدود و اختیارات و شرح وظایف عناصر تشکیل دهنده و موثر در نظام تعلیم و تربیت است.»

وی ادامه داد: «در سال‌های اخیر خصوصا در دهه گذشته و در اوج سال‌های شیوع بیماری کرونا، آسیب‌های متعدد و جدی در بدنه مخاطبین گسترده و متنوع تعلیم و تربیت اتفاق افتاده و به نظر می‌رسد مهمترین و اضطراری ترین رسالت ما در وضع موجود ، برنامه‌ریزی واقع بینانه و آگاهانه در جهت کاهش آسیب‌ها و حل معضلات به طور ریشه‌ای با صرف زمان لازم و در راستای اعتمادسازی بیشتر است تا بتوان به فراهم کردن زمینه تحقق اهداف عالی امور تربیتی نزدیک شد.»

معاون پرورشی و فرهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش البرز در رابطه با چالش‌های موجود در زمینه احیاء امور تربیتی در استان گفت: «چالش‌های موجود را در چند مورد می‌توان مطرح کرد؛ 1-رویکرد هیجانی و پورتفولیو محور که البته از آسیب‌های یکی دوسال اخیر در سراسر کشور است و اجازه نمی‌دهد نگاه اصیل، پیگیری مستمر و بازخوردگیری و متناسب سازی نوع فعالیت‌ها با اهداف سند تحول بنیادین ممکن شود. 2- انتصاب مدیران کم تجربه و ناآگاه در پست‌های مهم و استراتژیک. 3- فقدان یا ضعف انسجام کافی بین تار و پود شاکله امور تربیتی اعم از مراکز و واحدهای داخلی و سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط برای دوری از موازی کاری‌ها و کمک به انجام درست ِامور به نحوی که خروجی قدرتمند و هدفمندی داشته باشد. 4- بروکراسی دست و پاگیر اداری و امور متعدد و تکراری در حوزه اداری که البته می‌توان به بسیاری از آنها بی‌توجهی کرد و به اهم کارها پرداخت ولی در نهایت دامنگیر می شود. 5-فقدان آموزش نیروی انسانی با به‌کارگیری اساتید مجرب در حوزه‌های تخصصی با موضوعات کاربردی برای مربیان و معلمان و دبیران و کادر مدرسه براساس نیازها و سیاست‌های کلان راهبردی و همزمان براساس علاقمندی‌ها و نیازهای واقعی دانش آموزان. 6- عدم تخصیص منابع مالی مورد نیاز برای اجرای برنامه های معین اثرگذار با چشم‌انداز میان مدت و درازمدت.

فتح‌اللهی درخصوص راهکارها و پیشنهادها در زمینه احیاء امور تربیتی عنوان کرد: «توجه ویژه به شناسایی راه‌های عملیاتی متناسب با فرهنگ بومی و تحلیل و تبیین برنامه‌های راهبردی گذشته تاکنون، بازنگری و تبیین اساسنامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی دهه60 و 70 برای بازتولید منسجم ساختار آشفته و نابسامان فعلی و دست یافتن به الگوها و برنامه‌های جدید مبتنی بر قواعد و اصول کلی، استفاده از خلاقیت‌ها با بسترسازی مناسب درجهت همگرایی آحاد جامعه مخاطبین برای ارائه محتوای فرهنگی مطلوب، توجه ویژه به اصول برنامه‌ریزی فرهنگی براساس تجزیه و تحلیل داشته‌های داخلی و عوامل اثرگذار خارجی براساس نیازها و ضرورت‌ها برای نشانه‌گیری دقیق اهداف سند تحول بنیادین، بازخوردگیری مستمر بدون تعجیل در حصول نتایج فوری بی‌ریشه، تبیین دقیق نقش‌های بین سازمانی و توزیع مشخص حدود و وظایف و اختیارات با محوریت دستگاه عظیم تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش)، فراهم کردن زمینه تبادل تجربیات موفق درون و برون سازمانی در هدایت کار تشکیلاتی منسجم همراه با آموزش عملی، فراهم کردن تمهیدات اداری و قانونی در جهت دعوت از پیشکسوتان و فعالان فرهنگی و تربیتی موفق و مجرب و توانمند دهه‌های گذشته از طریق به‌کارگیری در پست‌های کلیدی که بتوان با استفاده از تجربیات ایشان نیروهای جوان و تازه نفس را در حوزه فعالیت‌های تربیتی آموزش داد و یا با دعوت به همکاری مستقیم در پست‌های معینی از تجربیات ایشان در اجرای صحیح برنامه‌ها بهره مند شد از جمله راهکارهای موجود است.»

وی در خصوص رسالت و ماموریت اصلی معاونت پرورشی و فرهنگی استان در زمینه هویت بخشی بیان کرد: «1-کمک به معرفی و تبیین، انتقال و تحکیم ارزش‌ها و باورهای اصیل ملی و مذهبی در بین کودکان و نوجوانان و خانواده‌ها. 2- ایجاد زمینه و فرصت برای بروز و ظهور توانمندی‌ها و خلاقیت‌های مخاطبین اعم از همکاران و دانش آموزان به هر میزان ممکن. 3- کمک به پرورش استعدادهای فنی و مهارتی، فرهنگی و هنری، ورزشی و امداد و نجات با تقویت ارکان تشکیلات دانش‌آموزی و انجمن‌های کانون‌های فرهنگی و تربیتی. 4- کاهش تعدد فعالیت‌ها و برنامه‌ها و تمرکز روی اهداف معین با تقویت چند فعالیت شاخص و اثرگذار برای حصول نتایج بهتر. 5- اجتناب از برخوردهای سلیقه‌ای و خودمحور برای کاهش آسیب‌ها، اعتمادسازی و جذب حداکثری مخاطبین و کاهش دوقطبی اجتماعی. 6- پرورش و تبیین و معرفی مصادیق بارز، صحیح و خانواده‌محور و عملی برای تعریف ارزش‌ها و باورهای اصیل و انقلابی‌ای نظیر بسیج - فعالیت جهادی - نیروی انقلابی - اخلاق اسلامی و ...به‌طوری که تشخیص و لزوم و ضرورت شناخت آنها برای عموم شفاف و عینی و پذیرفتنی‌تر باشد و پیش داوری‌های غالبی که ساخته و پرداخته رسانه های معاند است را از اذهان عمومی به ویژه در مدارس بزداید. 7- سوق دادن فعالیت‌های پرورشی به سمت خداباوری، اخلاق و ادب و مردمداری، شناخت سیره عملی پیامبران و ائمه اطهار و باور به معاد و جهان پس از مرگ از طریق دوستی با طبیعت و شناخت و محافظت ازآن، خدمت به مردم و رعایت حقوق شهروندی و ... با تاکید بر اهمیت این موارد به عنوان اصول دین مبین اسلام که خود بسترسازی برای ایجاد رغبت به انجام فرایض دینی خواهد بود.»

فتح‌اللهی در پاسخ به این پرسش که چالش‌های هویت بخشی در مدارس استان‌ شامل چه مواردی می‌شود، تصریح کرد: «بومی نبودن اکثریت شهروندان در استان البرز می‌تواند یکی از چالش‌های هویت بخشی به مدارس استان باشد، همچنین نامناسب بودن توزیع فرصت‌ها و امکانات آموزشی و پرورشی و عدم تحقق عدالت آموزشی و حیات طیبه به واسطه معضلاتی نظیر مهاجرپذیری، جغرافیای گسترده و نامتوازن نواحی و مناطق از دیگر چالش‌ها است. متناسب نبودن میزان توقعات از هرمدرسه با امکانات و موقعیت بومی و محلی و استعدادهای بارز و نهفته و اقتضائات فرهنگی و سنی هردوره تحصیلی و نا آشنایی با تاریخ اقلیم استان خود در ابعاد مختلف فرهنگی ، ادیان و مذاهب، صنایع دستی، هنر و آثار باستانی، مشاهیر و نخبگان علمی و فرهنگی و هنری از دیگر موراد چالشی موجود است.»

وی در پاسخ به پرسشی دیگر در رابطه با راهکارهای هویت‌بخشی در سطح مدارس استان اظهار کرد: «متناسب‌سازی فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی در مدارس با سطح و مقطع دانش آموزان، فراهم کردن زمینه فعالیت دانش‌آموزان و خانواده‌ها و توسعه فعالیت‌های فرهنگی اثر گذار و زودبازده، استفاده از پتانسیل مساجد و کانون‌های فرهنگی و تربیتی برای تقویت فعالیت‌های مدارس، راه‌اندازی کارگاه‌های دانش‌آموزی در مدارس و مراکز فرهنگی، حمایت از برگزاری رویدادهای فرهنگی حضوری هدفمند و منسجم درقالب انجام فعالیت‌های نمایشگاهی و شناسایی استعدادها و پیگیری مستمر همراه با ایجاد زمینه بروز و ظهور خلاقیت‌ها در دانش آموزان از جمله راهکارهای موجود است.»

معاون پرورشی و فرهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش البرز در پاسخ به این سوال که به چه میزان فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی استان جذاب است، ابراز کرد: «تا حدودی می‌شود گفت جذاب است اما نه حدی که باید باشد، در واقع باید با شناسایی موانع و برنامه‌ریزی‌های واقع بینانه و استفاده از زبان نو و اندیشه‌های خلاق شرایط و قابلیت‌هایی جدید برای ارائه مفاهیم ارزشمند در قالب‌های جذاب و پرمایه و دلنشین با صرف هزینه‌ها و تلاش‌های هدفگذاری شده به جذابیت های فعلی افزود.»

وی در خصوص علت اصلی جذاب نبودن فعالیت‌های پرورشی در برخی مدارس گفت: «نبود یک تشکیلات مشخص و معین برای اجرای سیاست‌های مدون از اهم دلایل جذاب نبودن فعالیت هاست چون همین دلایل که باعث باری به هرجهت انجام شدن کارها و سوگیری به سمت وظیفه و نه تعهد می‌شود، فعالیت‌ها را به لحاظ کیفی فاقد ویژگی‌های تولید جذابیت می کند، همچنین نگاه بخشنامه محور و انجام تکلیف برای تولید گزارش، بالاترین میزان آسیب را متوجه سیستم تربیتی موجود کرده است.»

وی افزود: «ناآشنایی مربیان و دیگر عوامل اجرایی مدرسه به علوم و فنون روز و غیبت ِ تفکر و اندیشه در نحوه ارائه محتواهای فرهنگی و تربیتی از دیگر عوامل است. همچنین تولید جذابیت یک مهارت فردی است که باید عوامل درون مدارس نسبت به کسب آن تا حد زیادی تلاش کنند، نداشتن تسلط و آگاهی لازم در اصول و مبانی تربیتی، عدم وجود مهارت ارتباط گیری موثر، قدرت بیان و ظاهر و پوشش مناسب، قدرت تحلیل و پاسخگویی به سوالات و شبهات، روحیه طنز فعال، آرامش و وقار و متانت در رفتار و نبودِ خیلی موارد دیگر در حوزه فردی مربیان و معاونین پرورشی از عمده علت های جذاب نبودن فعالیت‌های پروررشی در برخی مدارس است که باید جدی گرفته شود. فقدان خلاقیت و انجام کارهای تکراری و سطحی و تبیین نکردن اهداف فعالیت‌ها برای دانش‌آموزان نیز از دیگر موارد جذاب نبودن فعالیت‌ها است.»

فتح‌اللهی در رابطه با نقش معاونت پرورشی و فرهنگی استان در ارتقاء سطح امید بین دانش‌آموزان، فرهنگیان و اولیاء گفت: «معاونت پرورشی و فرهنگی ماموریت‌های زیادی هم به لحاظ موضوعی و هم تعدد واحدها دارد و به طبع آنها طیف وسیعی از مخاطبین را با انگیزه‌ها و گرایش‌های گوناگون قرآنی، فرهنگی، هنری، ورزشی ، سازمانی و و امور تشکیلات دانش آموزی، مشاوره‌ای و بهداشت و سلامت و ...را دربر می‌گیرد، همین نکته خود موید این مطلب است که چقدر این معاونت می‌تواند در امیدآفرینی خانواده بزرگ فرهنگیان و اولیا و دانش آموزان تاثیرگذارباشد. اجرای سیاست‌های کلان امید بخش که توانایی جذب حداکثری آحاد جامعه خصوصا نوجوانان و جوانان عزیز از اهم فعالیت‌های ماست که باید خیلی جدی به آن بپردازیم. ما بیشتر به دنبال اجرای برنامه‌هایی هستیم که بتواند روحیه نشاط و خودباوری و اعتماد به نفس حقیقی را در جوانان ما زنده کند، این محقق نمی‌شود مگر با مشارکت مستقیم خود بچه‌ها و خانواده‌ها ، تا بتوان این امیدها را برپایه ارزیابی‌های دقیق و ریل‌گذاری‌های آگاهانه و سنجیده تداوم و تعمیق بخشید. برنامه‌ریزی‌های فرهنگی ما باید طوری باشد که دانش آموزان و اولیا و همکاران گرانقدر ما ناخودآگاه این احساس یقین برسند که اتفاقات مهمی رخ داده و کارها بی‌نتیجه و ابتر نیست و ذره‌ای تلاش و همراهی و مشارکت آنها اثربخش است و علاوه برآنکه برای خودشان مفید است می تواند به یک تولید امید و اعتماد جمعی برسد.»

وی در خصوص بزرگترین معظل امیدآفرینی در مدارس استان و در بین دانش آموزان بیان کرد: «قدردانی نکردن از زحمات دانش آموزان و افتخار آفرینی‌های آنها حتما به امیدهای این عزیزان لطمه وارد می کند، همچین مستمر و مداوم نبودن و بی‌ثمرماندن انجام امور از جمله شرکت در مسابقات و فعالیت‌ها و جشنواره ها بدون اینکه برنامه‌ای برای هدایت و ارتقای سطح کیفی و کمی دستاوردهای برگزیدگان این رویدادها داشته باشیم نیز از دیگر معضلات است. دانش آموز باید با یک امید مضاعف که کارش دیده می‌شود و زمینه پیشرفت وی در آن کار با سهولت و سرعت بیشتری فراهم می شود در این رویدادها شرکت کند.»

معاون پرورشی و فرهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش البرز در پاسخ به این پرسش که در شرایط موجود جامعه که دشمن قصد نفوذ در ذهن جوانان را دارد، چه راهکاری برای امیدآفرینی در مدارس و بین دانش آموزان و فرهنگیان دارید، عنوان کرد: «در این زمینه بیشتر باید سعی شود از موضع دفع و پدافندی صرف خارج شویم و اصل را براین بگذاریم که آنچه واقعیت عینی پیشرفت و استقلال کشور را عیان‌تر می‌کند به بچه‌ها معرفی کنیم، در واقع به‌جای اینکه تنها به شبهاتی که دشمن قصد دارد در ذهن دانش آموزان و جوانان ما ایجاد کند پاسخ داده باشیم، بتوانیم دانش‌آموزی در تراز انقلاب اسلامی تربیت کنیم که با شناخت دقیق هجمه ها و آگاهی از چشم اندازهای روشن پیشرفت و توسعه کشور خود، بتواند با تحلیل و تفکر آگاهانه این هجمه ها را دفع کند. این میسر نمی‌شود جز با برنامه‌ریزی‌های دقیق فرهنگی که با بسترسازی مناسب و آگاهانه برای انجام کارتشکیلاتی با همراهی همه اعضای خانواده تعلیم و تربیت انجام می‌پذیرد.»

وی افزود: «با توجه به سیاست‌های کلان سند تحول بنیادین یکی از مهم‌ترین تلاش‌های ما در جهت امیدآفرینی برای جامعه فرهنگیان، ایجاد فضای مشارکت در راستای هم‌افزایی و مهارت‌افزایی و توانمندسازی برای تسهیل‌گری در زمینه بروز خلاقیت‌ها و پرورش استعدادهای آنهاست، سوق دادن این توانمندی‌ها و مهارت‌ها در جهت تولید فکر و اندیشه و محصولات فرهنگی و هنری، اشتغال آفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی کوچک و زودبازده در حیطه رفع نیازهای جامعه فرهنگیان است.»

فتح‌اللهی در پاسخ به سوالی دیگر در رابطه با اینکه آیا فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی استان به صورت مدرسه ای اجرایی می‌شود، اظهار کرد: «بله این فعالیت‌ها به طور مستمر و با پیگیری‌های میدانی به صورت مدرسه‌ای ، منطقه‌ای و استانی دائما در حال اجراست و اتفاقا در حین اجرا درکف مدرسه است که خلاقیت‌ها و ابتکارات و هم افزایی‌ها شکل می گیرد و به توسعه کمی و کیفی این فعالیت‌ها می انجامدو از سویی ما را با کاستی‌ها و چالش‌ها آشنا می‌کند.»

وی در خصوص چالش‌های اصلی مدرسه‌ای کردن فعالیت‌های استان البرز بیان کرد: «سنتی بودن برخی نگاه‌ها در مدارس با رویکرد آموزشی صرف از چالش های اصلی از اصلی‌ترین چالش‌ها است که به نظر می‌رسد باید برای این مساله فرهنگ‌سازی کرد و آموزش داد. بی‌شک آموزش و پرورش تار و پود یک قالی ابریشمین و ارزنده از نقوش باغ‌های بهشتی موجود در ضمیر انسان هاست که اگر این درهم تنیدگی‌های ظریف و دقیق را نادیده بگیریم، هم در حق آموزش و هم در اهمیت پرورش اجحاف کرده‌ایم. در حالی که جذابیت علم و آموختن دانش در به‌کارگیری صحیح روش‌های پرورشی و فرهنگی تولید می‌شود، همچنین فضای شادی و نشاط و پویایی که پرورش ایجاد می‌کند مستقیما بر سطح یادگیری و اثر بخشی مفاهیم آموزشی و تعمیق آنها در ذهن دانش آموز تاثیرگذار است. به گمانم برای این مهم باید بیشتر وقت گذاشت تا اهمیت تنیدگی این دو در نظام تعلیم و تربیت بارزتر شود و خدای ناکرده یکی مزاحم توسعه و روند مطلوب دیگیری به شمار نیاید.»

معاون پرورشی و فرهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش البرز در رابطه با اقداماتی که می‌توان برای مدرسه‌ای شدن فعالیت‌ها انجام داد، گفت: «با طرح قطب‌بندی مدارس را با توجه به استعدادها و علاقمندی‌ها و موقعیت بومی و محلی خودشان به صورت موضوعی تقسیم بندی کرده‌ایم و یک سری وظایف و ماموریت های مشخص برای هر قطب تعیین شده که در چارچوب آنها فعالیت می‌کنند. این مساله باعث شده حجم وسیعی از موازی کاری‌ها کم شود و از سویی مدارس مجبور نباشند همه با هم یک نوع فعالیت که بعضا ممکن است سنخیت و همگونی لازم را با بافت فرهنگی و اجتماعی آن محله نداشته باشد انجام دهند. از طرفی با شکل گیری مثلث مسجد - کانون - مدرسه یک اتفاق جمعی خوب و اثرگذار با استفاده از ظرفیت‌های این مراکز مردمی ایجاد شده و دانش آموزان و خانواده‌ها می‌توانند در تمام ساعات از امکاناتی که در جهت تحکیم آثار و نتایج اجرای برنامه‌های فرهنگی گردهم آمده است بهره‌مند باشند.»

وی در پاسخ به این سوال که اکنون جایگاه امور تربیتی در استان را چطور ارزیابی می‌کنید، تصریح کرد: «نسبتا جایگاه خوب و تاثیرگذاری است و نیاز به حمایت‌های مادی و معنوی بیشتری دارد تا پاسخگوی سطح توقعات اولیا و همکاران و دانش‌آموزان عزیز باشد و بتواند به صورت مستمر در جهت نیل به اهداف عالیه و حیات طیبه پویا عمل کند.»

فتح‌اللهی درخصوص مشکلات پیش رو در زمینه ارتقاء فعالیت‌های امور تربیتی استان ابراز کرد: «کمبود منابع مالی در جهت حمایت و توسعه فعالیت‌های فرهنگی و تولید آثار دانش آموزان و معلمان و کمبود فضاهای کارگاهی تخصصی ویژه توسعه فعالیت‌های مهارتی در رشته‌های فرهنگی و هنری از جمله مشکلات پیش رو است.»

وی در پایان درباره اقداماتی که برای عمق بخشی به فعالیت‌ها و جایگاه امور تربیتی در استان انجام شده، عنوان کرد: «با برگزاری مراسم و اجرای برنامه‌ها در ابعاد گسترده و جلب مشارکت نهادها و ارگان‌ها و سازمان‌های مرتبط تا حد زیادی توانسته‌ایم موقعیت جدی و اثرگذار امورتربیتی را در استان تثبیت کنیم. از سویی با دعوت از نخبگان و فعالان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در جلسات و تصمیم گیری‌ها و نظرسنجی ها در جهت همسو کردن دیدگاه‌ها و ترسیم یک چشم انداز امیدبخش میان مدت و بلندمدت سعی کردیم تا حدود زیادی به اهداف مورد نظر نزدیک شویم.»