خانواده، محل فراهم‌کردن فضای رشد اجتماعی دانش‌آموزان است

علی خواجه نژادیان، رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش فارس، آسیب‌های رایج در بین دانش‌آموزان در دوران پساکرونا را، اعتیاد به فضای مجازی و بازی‌های اینترنتی، اعتیاد به داشتن هویت مجازی، اعتیاد به سیگار، موادمخدر، مصرف مشروبات الکلی، انحرافات جنسی، بازماندگی از تحصیل، گرایش به گروه‌های نا هنجار عنوان کرد.

وی افزود: افسردگی، بی‌انگیزگی، بی‌هویتی، رفتارهای پرخطر و خودنمایی سایر آسیب‌های رایج در بین دانش‌آموزان به شمار می‌رود.

خواجه نژادیان اظهار کرد: با توجه به ناتوانی فضای مجازی در ایجاد انگیزه تحصیلی در دانش‌آموزان و رفع نیاز ارتباط نوجوانان با گروه همسالان، در دوران کرونا، دانش‌آموزانی که انگیزه‌های دیگری غیر از درس تقویت‌کننده و مشوق آنها برای حضور در مدرسه بود دچار آسیب بازماندگی از تحصیل شدند.

خواجه نژادیان، عدم دسترسی بعضی از دانش‌آموزان به تلفن همراه و بی‌انگیزگی شرکت در کلاس مجازی را از جمله دلایل بازماندگی دانش‌آموزان از تحصیل برشمرد و گفت: تمامی این شرایط، در دوران کرونا زمینه بازماندگی از تحصیل را برای تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان فراهم کرد.

وی ادامه داد: با توجه به شروع آموزش مجازی، در شرایطی که دانش‌آموزان مهارت‌های خودمراقبتی و سواد رسانه را فرا نگرفته نبودند، آسیب‌های اجتماعی ناظر بر فضای مجازی در دانش‌آموزان افزایش پیدا کرد.

خواجه نژادیان بیان کرد: دانش‌آموزان در آموزش مجازی از صحنه مروادات اجتماعی حضوری نیز کنار رفتند و از طریق شبکه‌های اجتماعی، درس و ارتباط اجتماعی خود را دنبال کردند. در نتیجه گروه‌های ناهنجار، باندها، فرقه‌ها و نحله‌ها از حضور دانش‌آموزان در فضای مجازی و عدم آگاهی آنها استفاده کرده و تعداد قابل توجهی از آنها را جذب مجموعه‌ها و گروه‌های خود کردند؛ در نتیجه در دوران کرونا گرایش دانش‌آموزان به گروه‌های ناهنجار افزایش پیدا کرد.

رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش فارس، شیوع کرونا را عامل تشدید آسیب‌ در دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان دوره متوسطه اول برشمرد و گفت: در دروران کرونا، این دانش‌آموزان نسبت به سایر دوره‌های تحصیلی، با توجه به ویژگی‌های روانشناختی و رشد، بیشتر در معرض آسیب بودند و در اتصال به فضای مجازی، دور بودن از اجتماع و راهبران فرهنگی و تربیتی، بیشترین آسیب را دیدند.

خواجه نژادیان ادامه داد: دانش‌آموزان در این سن به دنبال کسب استقلال و فاصله گرفتن از خانواده خود هستند تا خود را بیشتر بشناسند و با پاسخ دادن به سوالات اساسی خود، هویت خود را انتخاب کنند. تغییرات فیزیولوژیک و ظاهری که در این سن در نوجوانان رخ می‌دهد، باعث جمع گریزی آنها و تغییرات هورمونی و ایجاد نیاز جنسی در آنها، باعث آسیب پذیری آنها می‌شود.

وی با بیان اینکه تعطیلی مدارس در روحیات نسل جدید دانش‌آموزان تاثیر گذاشته و ما هر روز نمود آن را در پوشش‌های ظاهری و رفتارهای آنها، در خیابان مشاهده می‌کنیم اظهار امیدواری کرد: البته با همکاری والدین و مدرسه، می‌‌‌‌توان شاهد بهبود آسیب‌های ایجاد شده در بین دانش‌آموزان باشیم.

خواجه نژادیان با اشاره به نقش والدین در کاهش آسیب‌های اجتماعی گفت: والدین می‌توانند با افزایش فرصت حضور خود در کنار فرزندان و افزایش تعامل خود با آن‌ها در قالب بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی، گفت‌وگوهای چند نفره، تفریحات و دورهمی‌های خانوادگی، به کاهش و حذف آسیب‌های اجتماعی موجود در فرزند خود کمک کنند.

وی ادامه داد: والدین همچنین می‌توانند با افزایش تعامل با مدرسه فرزند خود، از طریق شکل دادن انجمن‌ اولیا و مربیان، شرکت در کارگاه‌های آموزشی برگزار شده توسط مدرسه، انتقال پیشنهادات و ایده‌های خود به مسئولین مدرسه، به بازگشت مدرسه به جایگاه تربیتی گذشته خود کمک کنند.

خواجه نژادیان با بیان اینکه در آموزش مجازی رشد اجتماعی دانش‌‌‌آموزان بیشتر از رشد تحصیلی آن‌ها، دچار آسیب شد، گفت: تنها با کارهای گروهی، تشکیلاتی و جمعی رشد اجتماعی در دانش‌آموزان ایجاد می‌شود. بنابراین خانواده باید در کنار نهاد مدرسه فضا را برای رشد اجتماعی دانش‌آموزان فراهم کند و به تشویق فرزند خود به شرکت در فعالیت‌های گروهی، بپردازند.

خواجه نژادیان اظهار کرد: نوجوانانی که فضای خانواده آن‌ها فضایی امن‌ و بر پایه مهر و محبت است و محبت، درک متقابل و همزیستی در فضای منزل برقرار است و والدین وقت ویژه‌ای را برای فرزندان خود اختصاص می‌دهند، نسبت به سایر همسن‌های خود، از آسیب‌های اجتماعی بیشتری در امان هستند. چرا که در هنگام مواجهه نوجوان با یک آسیب یا یک چالش، آن را به راحتی با والدین خود در میان می‌گذارد.

به گفته او در صورتی نوجوانان به والدین خود اعتماد می‌کنند و معضلات خود را با آن‌ها در میان می‌‌‌گذارند که ویژگی‌هایی از جمله عدم قضاوت و متهم کردن فرزندشان را در خود پرورش دهند.

وی اظهار کرد: درصورتی که یک نوجوان آگاه شود که والدین وی به عنوان مشاورانی امین به معرفی راه درست به فرزند خود می‌پردازند و احساس کند که فضای خانواده خود، سراسر محبت است و پدر و مادر چیزی جز پیشرفت و موفقیت فرزندشان را نمی‌خواهند، آسیب‌ها و معضلات خود را با آن‌ها در میان می‌گذارد. فرزندان پرورش یافته در بستر این خانواده در برابر آسیب مقاوم‌تر از سایر نوجوانان هستند. چرا که در این خانواده نوجوان به راحتی مسائل و مشکلات خود را با والدین در میان می‌گذارند و از آن‌ها تقاضای راهنمایی و کمک می‌کنند.

خواجه نژادیان با اشاره به اهمیت نقش گروه همسالان در شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموز گفت: در سنین نوجوانی، افراد بیشتر از پدر، مادر و معلمان خود، از گروه همسالان خود اثرپذیرند. در نتیجه، دانش‌آموزانی که در انتخاب گروه همسالان خود دقت نظر به خرج دادند و با انتخاب یک گروه دارای هنجار، که علاوه بر درک متقابل، فضای رشد و پیشرفت یکدیگر را فراهم می‌کنند و در راستای پیشرفت دوست خود تلاش می‌کنند، در برابر آسیب بیمه هستند.

به گفته او، تشکل‌های دانش‌آموزی از جمله انجمن اسلامی، بسیج دانش‌آموزی، سازمان دانش‌آموزی، کانون‌های فرهنگی هنری مساجد، سازمان‌های مردم نهاد، باشگاه‌های ورزشی و سایر گروه‌هایی که با نظارت یک مربی و حضور جمعی از نوجوانان به انجام دادن کارهای گروهی می‌پردازند، به دانش‌آموز کمک می‌کنند تا در برابر آسیب‌های اجتماعی شخصیتی مقاوم‌ بسازد.

رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش فارس، از ابتلا بسیاری از دانش‌آموزان، به نموفوبیا خبر داد و در توضیح این بیماری گفت: وابستگی به ارتباطات مجازی، که امروزه در دنیا با عنوان نموفوبیا، یعنی، ترس از دوری از فضای مجازی و اینترنت مشهور است، آسیبی است که دانش‌آموزان بسیاری به آن مبتلا شده‌اند.

خواجه نژادیان ادامه داد: امروزه، دانش‌آموز دائم اضطراب دوری از تلفن همراه خود را دارد و به خود می‌گوید شاید پیام جدیدی برای من آمده باشد یا شاید فردی با من تماس گرفته است، بنابراین من باید تلفنم را چک کنم. درنتیجه به بیماری مبتلا شده است که در کلاس درس نیز آن را رها نمی‌کند و پیشبینی می‌شود تا مدت‌ها پس از بازگشایی مدارس و دوری دانش‌آموزان از تلفن همراه، همچنان این آسیب در میان بسیاری از دانش‌آموزان رایج باشد.

وی وابستگی شدید به ارتباط مجازی را، آسیب جدی موجود در دانش‌آموزان برشمرد و گفت: تقویت گروه‌های همسال دانش‌آموزان و ارتباط حقیقی آنها با یکدیگر، بهبود تشکل‌های دانش‌آموزی و رابطه‌های عاطفی درون خانواده و افزایش آگاهی دانش‎آموزان، از جمله راهکارهای کاهش آسیب‌های آموزش مجازی در دانش‌آموزان است.

خواجه نژادیان با بیان اینکه یکی از راه‌های کاهش آسیب در دانش‌آموزان، تقویت جایگاه تربیتی نهاد مدرسه است، گفت: سند تحول بنیادینِ آموزش و پرورش، مدرسه را یک نهاد تربیتی می‌داند و به 6 ساحت تربیتی دانش‌آموزان، کنار یکدیگر توجه می‌کند، نه یک سیستم آموزشی که موظف به راهیابی دانش‌آموزان به بازار یا ایجاد آمادگی در دانش‌آموزان برای کنکور است. بنابراین مدرسه تنها با تجهیز شدن به 6 ساحت سند تحول بنیادین می‌تواند به نقش تربیتی پیش از کرونای خود بازگردد.

وی با اشاره به اینکه در این میان رقیب جدی مدرسه، فضای مجازی است، گفت: بنابراین مدیران مدارس با تنوع بخشی و ایجاد جاذبه در فعالیت‌‌های آموزشی و پرورشی خود و ایجاد محیطی شاداب‌تر، جذاب‌تر و پویاتر، در رقابت با فضای مجازی می‌تواند پیروز شود.

رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش فارس با بیان اینکه شیوع کرونا و تعطیلی مدارس، تجربه بدیعی را برای آموزش و پرورش رقم زد گفت: اگرچه موفقیت آموزش و پرورش در مواجهه با کرونا موفقیت بالایی نبود، اما در صورت تعطیلی مدارس در دوران کرونا و عدم برگزاری فعالیت‌های پرورشی، دانش‌آموزان بیشتری به آسیب‌های اجتماعی مبتلا می‎شدند.

وی پیشنهاد کرد: بهتر است، جشنواره نوجوان سالم که با برگزاری در رده‌های مختلف تحصیلی، به دنبال تولید آثار فاخر در حوزه پیشگیری و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی است، با جشنواره‌های فرهنگی و هنری که در سطح آموزش و پرورش برگزار می‌شود ادغام و موضوع آسیب‌‌‌های اجتماعی به یک بخش از این جشنواره‌ها تبدیل شود، تا همکاران پرورشی ما در مدارس با یک انضباط و قوت بیشتری بتوانند وقت خود را پای کار فرهنگی و هنری بیاورند.

وی با بیان اینکه وقت، قدرت و توان نیروی انسانی در حوزه آسیب‌های اجتماعی مشخص و محدود است گفت: ‌شاید در حوزه آسیب‌های اجتماعی اولویت‌هایی نیز موجود باشد که از اولویت برگزاری جشنواره نوجوان سالم بالاتر باشد. بنابراین شاید بهتر است، توان مجموعه اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی را در حوزه‌های دیگری که منجر به اثربخشی بیشتری در کاهش آسیب‌های اجتماعی در سطح مدارس می‌شود، به کار گیریم.

خواجه نژادیان با اشاره به هجمه فرهنگی و اجتماعی جهان غرب به کشور ما به دلیل دنبال کردن آرمان‌های اسلامی گفت: جهان غرب و به خصوص ایالت متحده آمریکا با خرج کردن هزینه‌های بسیار بالا و به کارگیری موسسات، اندیشکده‌ها و بنیادهای قدرتمند از سراسر دنیا، به دنبال، آلوده کردن جوانان به موادمخدر، تهی کردن جامعه ایران از ارزش‌های خود و بی هویت کردن جوانان ایرانی هستند. در نتیجه در تولیداتِ سینمایی، موسیقیایی، در حوزه مباحث علوم انسانی، شاهد انواع هجمه‌های فرهنگی علیه نظام جمهوری اسلامی هستیم.

دانش آموز خبرنگار: محمد فروتن