نقش مهم علوم و فنون در مطالعات باستان شناسی پروژه های عمرانی وزارت نیرو
تهران (پانا) - کارشناس و استاد دانشگاه به یکی از چالشهای فنی کمتر مطرحشده در ایران و جهان اشاره کرد و افزود: «یکی از راهکارهای مهندسی مورد استفاده در برخی کشورها، ایجاد موانع فیزیکی بین آب دریاچه و محوطه باستانی است. این روش میتواند مواد اولیه لازم را در اختیار هیئت باستانشناسی قرار دهد.
فریدون بیگلری در همایش ملی چشانداز علوم و فناوریهای نوین در مطالعات باستانشناسی پروژههای عمرانی وزارت نیرو با اشاره به سه ناحیه دارای بیشترین تراکم مکانهای شناساییشده اعلام کرد: «بیشترین تراکم غارها در درهای میان روستاهای ناو و اصغریس به نام دره ملا قرار دارد که بخش عمدهای از غارها در این منطقه شناسایی و کاوش شدهاند. علاوه بر این، محوطههایی مربوط به دورههای بعدتر در هوا و روستای روا نیز کاوش شده که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.»
بیگلری با اشاره به مکانهای سنگی از دورههای میانی، جدید و فراپارینهسنگی افزود: «از این دورهها آثاری بهدست آمده و با توجه به زمانبر بودن کاوشهای باستانشناسی و ضرورت ثبت دقیق یافتهها، تلاش کردیم علاوه بر کاوش میدانی از شیوههای دیجیتال برای ثبت و ضبط دادهها استفاده کنیم.»
او درباره پناهگاه صخرهای «منو دارایی» که متعلق به دوره پارینهسنگی میانی و دارای قدمت ۴۰ تا ۸۰ هزار سال است و در نزدیکی رودخانه سیروان قرار دارد توضیح داد: «در این محوطه مجموعهای جالب از اجاقها کشف کردیم که نشاندهنده سطوح استقراری هستند. حتی یک اجاق دارای سنگچین نیز شناسایی شد که در دوره میانی گزارشهای بسیار کمی از آن وجود دارد. این یافته مهم بهتنهایی قابل ثبت با عکاسی نبود، بنابراین با موافقت مالی مسئولان پروژه، شرکت فرانگارپیمایش در محل حاضر شد و بخشی از ساختارها و یافتهها را با اسکن لیزری ثبت کرد. اکنون فایلهای سهبعدی این دادهها در دسترس است.»
او همچنین گفت: «در پناهگاه صخرهای قناری که متعلق به دوره سنگی است، از روش فتوگرامتری برای مستندسازی پناهگاه و تمام یافتهها استفاده شد و حتی تراشهها و خود محوطه نیز بهطور کامل فتوگرامتری شدند.»
بیگلری سپس به یکی از چالشهای فنی کمتر مطرحشده در ایران و جهان اشاره کرد و افزود: «یکی از راهکارهای مهندسی مورد استفاده در برخی کشورها، ایجاد موانع فیزیکی بین آب دریاچه و محوطه باستانی است. این روش میتواند مواد اولیه لازم را در اختیار هیئت باستانشناسی قرار دهد. در این خصوص توضیح دادم که چه لایههایی باید استفاده شود تا سطح محوطه باستانی ــ که در اینجا امکان کاوش در آن وجود ندارد ــ از فرسایش فیزیکی محافظت شود. هرچند رطوبت همچنان به لایهها نفوذ میکند و مواد آلی را سریعتر تخریب خواهد کرد، اما این روش حداقل امکان حفظ رسوبات در جای اصلی خود را فراهم میکند.»
او با اشاره به چالشهای این شیوه ادامه داد: «برای مثال در عمق ۴۰ یا ۵۰ متری دریاچه فشار زیادی بر محوطه وارد میشود و مشخص نیست در بلندمدت چه اتفاقی برای آن خواهد افتاد. همچنین نفوذ رطوبت اجتنابناپذیر است.»
بیگلری درباره تجربه اجرای این روش در یکی از غارها گفت: «این غار در فاصله بسیار کمی از رودخانه سیروان قرار داشت و با بالا آمدن آب دیگر امکان کاوش وجود نداشت. در فرصتی کوتاه با مسئولان سد بهویژه مهندس موسوینژاد گفتوگو کردیم و با وجود اینکه در برنامه کاری نبود، ایشان همکاری کردند و مواد لازم را در اختیار ما قرار دادند تا بتوانیم کف پناهگاه را پر و یک لایه حفاظتی ایجاد کنیم. این روش ایدهآل نبود اما بر اساس امکانات و زمان موجود انجام شد.»
او افزود: «بازدید سال ۹۸ که بهصورت شخصی انجام دادم نشان داد که این اقدام با وجود غیرحرفهای بودن، مؤثر بوده است. بخش بالایی دیوار ساختهشده حفظ شده و اگرچه بخش زیرین بر اثر امواج شسته شده اما رسوبات داخل غار دستنخورده باقی ماندهاند. سقف غار نیز هیچ ریزشی نداشته است.»
بیگلری درباره مشکلات ناشی از امواج سطحی دریاچه گفت: «در فصل تابستان با بالا آمدن آب سد، امواج بهشدت مخرب هستند و حتی باعث ایجاد سطوح پلهای در دامنه منطقه شدهاند که باید در آینده درباره آن تصمیمگیری شود.»
او همچنین اشاره کرد: «یکی از مواردی که در کشور ایتالیا اجرا شده و ما کمتر فرصت پرداختن به آن را داشتیم، شناسایی بلوکهای ناپایدار در ساختار غارها و پناهگاههاست. با تحلیل سیستم درزها نقاط مستعد ریزش مشخص میشود و با روشهای فیزیکی مانند تزریق، بخشهای سست تثبیت میشود. این روش برای نقوش صخرهای نیز قابل استفاده است و در چند پروژه نجاتبخشی در کشور با چنین مشکلاتی مواجه بودهایم.»
بیگلری در پایان گفت: «از دیگر اقدامات مثبت انجامشده، مستندسازی کامل یک سازه سنگی به روش فتوگرامتری علاوه بر عملیات نجاتبخشی بود.»
ارسال دیدگاه