هدایت تحصیلی پلی بین استعدادهای فردی و نیازهای آینده کشور

ناصر حیدری در گفت‌وگو با پانا درباره فرآیند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان، گفت: «هدایت تحصیلی دانش‌آموزان، بر اساس یک فرآیند یک‌ساله طراحی شده است. البته به‌صورت ایده‌آل، این فرآیند باید از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه به‌صورت نظام‌مند و مبتنی بر استعدادیابی انجام شود که بر اساس تکالیف تعیین‌شده در سند نظام جامع راهنمایی و مشاوره در آموزش‌وپرورش الگوی نظام جامع استعدادیابی و هدایت تحصیلی فرایندی از پیش دبستانی تا پایان دوره دوم متوسطه در حال طراحی است اما تا طراحی کامل الگو و اجرای آن ما موظفیم هرسال نسبت به اجرای فرایند هدایت تحصیلی کنونی برای دانش‌آموزان پایه نهم اقدام کنیم و بر اساس آن به دانش آموزان برای طراحی مسیر زندگی تحصیلی-شغلی کمک کنیم.»

تمرکز فرآیند فعلی بر دوره اول متوسطه

حیدری ادامه داد: «در حال حاضر، فرآیند هدایت تحصیلی عمدتاً در دوره اول متوسطه (پایه‌های هفتم تا نهم) متمرکز است. دانش‌آموزان از پایه هفتم تحت پوشش این فرآیند قرار می‌گیرند و اوج کار در پایه نهم است، جایی که خروجی نهایی مشخص می‌شود.»

تعریف هدایت تحصیلی

وی افزود: «هدایت تحصیلی به‌معنای فرایند ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان است تا با ضمن آشنایی با ویژگی های شخصیتی، استعدادها، علایق، توانایی‌ها و نیازهای حال و آینده کشور، به شایستگی های لازم برای انتخاب رشته آگاهانه‌ای دست پیدا کنند.بر این اساس، فرآیندی طراحی شده که شامل بررسی‌های مشاوره‌ای و سوابق تحصیلی دانش آموزان است و در نهایت به یک نمره ترازشده ۱۰۰ امتیازی منجر می‌شود.»

ساختار امتیازدهی

حیدری ساختار امتیازدهی به دانش‌آموزان در فرآیند هدایت تحصیلی را تشریح کرد و گفت: «۶۵ نمره مربوط به بررسی‌های مشاوره‌ای و ۳۵ نمره مربوط به سوابق تحصیلی است.

وی ادامه داد: «برای کمک به دانش‌آموزان در حوزه شناخت ویژگی‌های شخصیتی، علاقه‌مندی‌ها و توانمندی‌هایشان، دو آزمون استاندارد به نام آزمون‌های رغبت و توانایی اجرا شده است که هرکدام ۱۵ امتیاز و در مجموع ۳۰ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز مربوط به بررسی‌های مشاوره‌ای را به خود اختصاص می‌دهد. این آزمون‌ها به‌صورت شخصی‌سازی‌شده و در دو مرحله اجرا می‌شوند تا دقت پاسخ‌دهی افزایش یابد و پس از آزمون، یک کارنامه سه‌صفحه‌ای تحت عنوان خبره‌ی فردی به دانش‌آموز ارائه می‌شود که شامل؛ تحلیل ویژگی‌های شخصیتی، حوزه‌های علاقه‌مندی و پیشنهاد مشاغل مناسب بر اساس تیپ شخصیتی (مثلاً واقع‌گرا، هنری، اجتماعی و ...) است.»

ناصر حیدری همچنین گفت: «نظر دانش‌آموز دارای (۱۰ امتیاز ) است و دانش‌آموز بر اساس اطلاعات کسب‌شده از مشاور، جستجوهای شخصی و آشنایی با رشته‌ها، اولویت‌بندی خود را اعلام می‌کند. مورد بعدی نظر دبیران است که این مورد نیز (۱۰ امتیاز) دارد. دبیران تمام دروس، بر اساس عملکرد و ویژگی‌های دانش‌آموز به او امتیاز می‌دهند.»

رئیس گروه استعدادیابی، بهداشت روان و مشاوره تحصیلی ادامه داد: «مشاور مدرسه نیز ارزیابی خود را ارائه می‌دهد و برای هر دانش آموز بر اساس بررسی‌هایی که در طول سال انجام می‌دهد امتیاز خود را از ۱۰ برای آنان ثبت می‌کند. همچنین نظرات والدین نیز در امتیاز نهایی لحاظ می‌شود که دارای ۵ امتیاز است.»
 

نتیجه‌گیری و پیشنهاد نهایی

وی افزود: «در پایان، برای هر رشته تحصیلی، یک نمره ترازشده از ۱۰۰ محاسبه می‌شود. رشته‌ای که دانش‌آموز در آن بالاترین امتیاز را کسب کرده باشد، به‌عنوان پیشنهاد اصلی هدایت تحصیلی در نظر گرفته می‌شود. این نتیجه بر اساس علایق دانش‌آموز، نظر دبیران، مشاور و والدین و همچنین عملکرد تحصیلی او تعیین می‌گردد. این فرآیند به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا آگاهانه‌ترین تصمیم را برای آینده تحصیلی و شغلی خود بگیرند.»

چارچوب ظرفیت‌بندی و ثبت‌نام در فرآیند هدایت تحصیلی

ناصر حیدری به چارچوب ظرفیت‌بندی و ثبت‌نام در فرآیند هدایت تحصیلی اشاره کرد و گفت: «در فرآیند هدایت تحصیلی، یک چارچوب مشخص برای توزیع متوازن ظرفیت رشته‌ها در سطح مناطق آموزشی تعیین شده است. این رویکرد مبتنی بر سیاست‌های کلان آموزش و پرورش و با هدف توزیع متوازن دانش‌آموزان به شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی و هدایت استعدادها به مسیرهای مناسب طراحی گردیده است.»

مکانیزم ظرفیت‌بندی رشته‌ها

وی درباره مکانیزم ظرفیت‌بندی رشته‌ها اظهار کرد: «تعیین ظرفیت توسط معاونت آموزش متوسطه انجام می شود و ظرفیت هر رشته به تفکیک جنسیت برای تمامی مناطق آموزش و پرورش کشور تعیین و در سامانه هدایت تحصیلی بارگذاری می شود. این ظرفیت‌ها بر اساس نیازهای منطقه‌ای، و سیاست‌های توسعه‌ای کشور، ظرفیت‌های نیروی انسانی، مدارس، امکانات هنرستان‌ها و... تعیین می‌شوند.»

وی افزود: «الگوی استعدادیابی و اولویت‌دهی مورد بعدی است که دانش‌آموزان بر اساس میانگین نمرات پایه هفتم تا نهم (با تأکید بر نمرات خرداد و در صورت وجود، شهریور) رتبه‌بندی می‌شوند. برای هر رشته، ضرایب دروس مرتبط اعمال می‌شود (مثلاً در رشته ریاضی، ضریب درس ریاضی بالاترین است). سامانه هدایت تحصیلی به‌صورت خودکار، نمره ترازشده ۱۰۰ امتیازی را محاسبه و اولویت‌ هر دانش‌آموز بر اساس ظرفیت موجود در منطقه برای هر رشته مشخص می‌کند.»

مراحل ثبت‌نام

رئیس گروه استعدادیابی، بهداشت روان و مشاوره تحصیلی وزارت آموزش و پرورش مراحل ثبت‌نام را تشریح کرد و گفت: «دو هفته اول بعد از صدور نمون برگ هدایت تحصیلی مربوط به گروه (الف) است و پس از دو هفته سامانه برای ثبت نام گروه (ب) نیز باز می شود.» 

توصیه‌های کلیدی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها

وی با بیان نکات و توصیه‌هایی درباره فرآیند هدایت تحصیلی خطاب به دانش‌آموزان پرداخت و افزود: «انتخاب آگاهانه داشته باشید به علایق شخصی، استعدادها، نیازهای بازار کار، و واقعیت‌های اقتصادی در جامعه دقت کنید. از باورهای کلیشه‌ای (مثل "فقط پزشکی یا مهندسی") اجتناب کنید. جامعه به همه حرفه ها، مشاغل و مهارت‌ها نیاز دارد. از منابع راهنمایی در سامانه هدایت تحصیلی واقع در بستر my.medu.ir هم استفاده کنید که کارنامه سه‌صفحه‌ای آزمون‌های رغبت و توانایی، تحلیل شخصیتی، پیشنهادهای شغلی، محتواهای بارگذاری شده و QR کدهایی که روی نمون‌برگ هدایت تحصیلی بارگذاری شده‌اند، را ارائه می‌دهد.»

حیدری با بیان اینکه در خط ملی نماد (۱۵۷۰)، کارشناسان آموزش‌دیده پاسخگوی سوالات شما هستند، گفت: «کانال مشاوره مدرسه (در شاد moshavere_madrese_۸@)، به‌روزترین اطلاعات درباره هدایت تحصیلی و همچنین آخرین تغییرات ایجاد شده در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش را منتشر می‌کند.»

وی به رشته‌های موجود در شاخه فنی و حرفه‌ای اشاره کرد و گفت: «امسال ظرفیت رشته‌های فنی و حرفه‌ای افزایش یافته و رشته‌های جدید و جذابی اضافه شده‌اند و برخی از رشته های موجود در شاخه کاردانش حذف شده اند. این شاخه‌ها مسیرهای مستقیم به بازار کار را فراهم می‌کنند. با توجه به تحولات فناوری (هوش مصنوعی، دیجیتالی شدن مشاغل و...)، رشته‌های مهارتی و فنی فرصت‌های مناسبی برای اشتغال آینده هستند.»

جمع‌بندی نهایی

رئیس گروه استعدادیابی، بهداشت روان و مشاوره تحصیلی با بیان اینکه نمون برگ‌ هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در ۲۷ تیرماه صادر می‌شود، اظهار کرد: «دانش‌آموزان با استفاده از راهنمایی‌های مشاورمدرسه، سامانه هدایت تحصیلی، خط ملی ۱۵۷۰، انتخابی منطقی و مبتنی بر استعداد، علاقه و نیاز جامعه داشته باشند. مسیر زندگی تحصیلی-شغلی دانش‌آموزان امروز شکل می‌گیرد؛ پس  دانش‌آموزان باید هوشمندانه تصمیم بگیرند.»