صدای" قربانیان خاموش" به "خانه ملت" نمی رسد

به گزارش خبرنگار اجتماعی پانا ، کودکان قربانی خشونت از بی دفاع ترین و مظلوم ترین اقشار جامعه هستد،کودک آزاری آثار مضاعفی بر جامعه خواهد داشت. آثار روانی و عاطفی که کودک آزاری بر کودکان می گذارد، می تواند باعث ایجاد افسردگی و اضطراب اجتماعی شود. بسیاری از کودک آزاران امروز، خود در کودکی بزه دیده بوده اند ودچار آسیب های روانی شده اند. توجه به این موضوع که قربانیان باید بعد از مواجه با این موضوع سریعا، روان درمانی و تخلیه روانی شوند، تا در بزرگسالی بر اثر چنین تاثیرات روانی جزو بزهکاران نباشند. یکی از موضوعات مهمی که می تواند به کنترل کودک آزاری منجر شود، توسعه و تقویت ان جی اوها و سازمان های مردم نهاد است. تقویت این نهادهای مردمی باعث می شود تا مردم در اینگونه فعالیت ها مشارکت کنند. هر چه بیشتر بتوانیم از مردم در این مسیر استفاده کنیم، موفقیت ما در رابطه با کنترل کودک آزاری بیشتر است و سیاست اصلی دولت نیز باید کمک به رشد سازمان های مردم نهاد باشد.

آثار ماندگار آزار جنسی بر روح کودکان

سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی با اشاره به کاستی های لایحه حمایت از کودک و نوجوانان گفت: مجلس شورای اسلامی دغدغه حمایت از کودکان را ندارد و باید موضع خود را در این زمینه مشخص کند.

وی در رابطه با سرنوشت کودکانی که مورد آزار قرار می گیرند، گفت: پژوهش ها نشان می دهد احتمال اینکه بخش قابل توجهی از این کودکان در آینده از بزهکاران شوند، بیشتر از سایر مردم است. این کودکان از سرمایه های جامعه اند و زمانی که با خشونت با این کودکان رفتار شود، در آینده نمی توانیم از ظرفیت این افراد برای توسعه کشور استفاده کنیم.

به گفته موسوی چلک خشونت، آسیب های چند جانبه ای دارد ،در ابتدا این آسیب متوجه کودکان است که پیامد های متفاوتی دارد. اما زخم آزارهای روحی و جنسی عموما بیشتر است زیرا این زخم ها آثار ماندگارتری نسبت به آزار جسمی دارند.دومین جنبه آسیب هایی که کودک آزاری در پی دارد ،خانواده ها هستند. هم خانواده کودکی که آزار می بیند و هم خانواده شخص بزهکار؛ مانند خانواده قاتل آتنا که مردم خواستار ترکشان از آن محل بودند. مورد سوم کنش های احساسی است که مردم را درگیر این نوع از آسیب ها می کند. البته باید به احساسات مردم احترام گذاشت اما اگر مردم خودشان بخواهند انتقام بگیرند، خارج از رویه قانونی است.

وی گفت: این آسیب ها هراس اجتماعی را به دنبال دارد. زمانی که تعداد کودک آزاری ها زیاد شود، ترس ونگرانی خانواده ها در سطح جامعه بیشتر می شود و این مسئله عواقبی به دنبال خواهد داشت.

وی گفت: برای شیوع و جرم زدایی در جامعه باید برای تمامی افراد بعد از تولد پرونده اجتماعی تشکیل داد،اگر هر کسی از کودکی یک پرونده اجتماعی داشته باشد در مدرسه اختلال‌های آن مورد پیگیری قرار گیرد، فرد در سنین بالا جرمی انجام دهد قوه قضاییه با در دست داشتن پیشینه پزشکی روانی فرد بهتر می‌تواند به آن فرد و جامعه کمک کند، حتی از جرم پیشگیری کند.

والدین معتاد کودک آزار

مجید ابهری جامعه شناس و استاد دانشگاه درباره تاثیر روانی کودک آزاری بر آینده کودکان بزه دیده گفت: باتوجه به اینکه کودکان قربانی خشونت از بی دفاع ترین و مظلوم ترین اقشار جامعه هستد،کودک آزاری آثار مضاعفی بر جامعه خواهد داشت. آثار روانی و عاطفی که کودک آزاری بر کودکان می گذارد، می تواند باعث ایجاد افسردگی و اضطراب اجتماعی شود. بسیاری از کودک آزاران امروز، خود در کودکی بزه دیده بوده اند ودچار آسیب های روانی شده اند. توجه به این موضوع که قربانیان باید بعد از مواجه با این موضوع سریعا، روان درمانی و تخلیه روانی شوند، تا در بزرگسالی بر اثر چنین تاثیرات روانی جزو بزهکاران نباشند.

این جامعه شناس با بیان آمارهایی از کودک آزاری از طرف والدین و آشنایان گفت:۸۰ درصد از این کودک آزاری ها توسط آشنایان کودکان است و بخاطر منع قانونی نمی توان کاری برای چنین کودکانی داشت. ۷۵ الی ۸۰ درصد از والدینی که کودکان خود را مورد آزار های جسمی قرار می دهند اعتیاد دارند.

ابهری افزود:۵۵ درصد از این کودک آزاری ها گزارش نمی شود و این قربانیان خود در بزرگ سالی بر اثر تاثیرات روانی باقی مانده از کودکی، بزهکار می شوند.

عوامل بروز کودک آزاری

مجید ارجمندی معاون دفتر امورآسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به موضوع کودک آزاری اظهارداشت: در تعریف کودک آزاری هر گونه عملی که به رشد بالقوه و بالفعل کودکان ضربه وارد کند و آنها را از این راه باز بدارد جزو کودک آزاری به شمار می رود. این مساله نشان می دهد کودکان امانت هایی هستند که علاوه بر مراقبت در کودکی باید آن ها را برای آینده نیز آماده کنیم. چیزی که در ارتباط با کودکان مهم است و تحقیقات نشان داده اگر آسیبی بر روی کودکان وارد شود، می تواند زندگی آن ها را از رشد باز بدارد و در واقع به نوعی در توقف آن دخیل باشد. بنابراین باید قبل از اینکه این موارد پیش آید، پیشگیری های خاص انجام شود.

وی به عوامل مربوط به کودک آزاری اشاره کرد و گفت: عواملی که در ارتباط با کودک آزاری می تواند دخالت داشته باشد، ویژگی های فردی، خانوادگی، اجتماعی واقتصادی ،اعتیاد ،اختلات روانی در برخی موارد ویژگی های بومی است.وقتی درباره ویژگی های فردی در ارتباط با کودکان صحبت می کنیم، می بینیم کودکان به واسطه اینکه ضعیف هستند، نمی توانند از خودشان مراقبت کنند و اگر معلولیت داشته و یا بیمار باشند و در خانواده فقیری رشد کرده باشند در رفتار آن ها تأثیرگذار است. وقتی پدر و مادر بدون پشتوانه فکری و ناپخته ازدواج کنند و از لحاظ اقتصادی شرایط خوبی نداشته باشند یا دچار اعتیاد و اختلالات روانی باشند نیز می تواند در کودک تأثیر منفی داشته باشد و کودک را در برابر خطرات احتمالی ضعیف کند.

سهم کودکان در تماس با اورژانس اجتماعی

حسین اسدبیگی رئیس اورژانس اجتماعی کشور اعلام کرد: درصد اندکی از تماس های مربوط به کودک آزاری با خط ۱۲۳ از توسط کودکان صورت می گیرد. در سال جاری راه اندازی تعداد ۱۴۰ مرکز اورژانس اجتماعی در دستور کار بهزیستی قرار دارد که ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که تا کنون ۲۰ درصد آن تخصیص یافته است. از ابتدای سال جاری تا کنون ۴۵ مرکز اورژانس اجتماعی راه اندازی شده است.

وی با اشاره به اقدامات اورژانس اجتماعی در رابطه با گزارش های مردمی با این مراکز گفت: در بسیاری از مواردی که به اورژانس اجتماعی گزارش می شود، سعی می کنیم بدون اینکه مشکل قضائی داشته باشد به پایان برسد. در گزارش هایی که به دست ما رسیده ۱۵ میلیون پرونده در سال گذشته در دادگاه ها تشکیل شده که اگر اقدامات اورژانس اجتماعی نبود، این تعداد بیشتر می شد.

اسدبیگی اضافه کرد: بخشی از مداخله اورژانس اجتماعی در بحث پیشگیری دنبال می شود و در پرونده های اورژانس، با مداخله روانشناختی و مددکاری اجتماعی از مشکلات پیشگیری می شود.

این مقام مسئول در سازمان بهزیستی همچنین درباره میزان تماس کودکان با اورژانس اجتماعی نیز گفت: در آمارها درصد کمی از تماس ها با اورژانس اجتماعی از سوی کودکان انجام می شود و به طور معمول این تماس ها از سوی افراد دیگر، مسئولان مدرسه، مهدهای کودک، اقوام و یا غریبه ها تماس گرفته می شود.

وی ادامه داد: تمام سعی ما در اورژانس اجتماعی این است که خانواده اصلاح شود و کودک در کانون خانواده باشد اما اگر به این نتیجه برسیم که کودک نمی تواند در خانواده باشد، با گزارش هایی که به قوه قضائیه می دهیم، این کودکان را به مراکز بهزیستی منتقل می کنیم. البته در بسیاری از موارد به ما گفته می شود کودک را از خانواده جدا کنیم، در صورتی که بچه باید در کانون خانواده باشد.

وی اضافه کرد: طبق گزارش هایی که وزارت بهداشت از کل کشور به ما داده است ۱۱۸۹ مورد کودک و نوزاد در سنین مختلف مشکل مسمومیت با مواد مخدر داشته اند که یا مادر آن ها اعتیاد داشته یا به صورت اتفاقی از متادون پدر استفاده کرده اند. در این گزارش ۶۳۹ مورد مادر معتاد بوده است. تعدادی از این کودکان به خانواده ها بازگشته اند و ۴۶۷ کودک نیز به مراکز بهزیستی واگذار شده اند، ۱۵ کودک فوت کرده اند و ۶۰ کودک نیز به اقوامشان تحویل داده شده اند.

چانه زنی با مجلس

معصومه ابتکار معاون رییس جمهور در امور زنان نیز از پیگیری مجدانه معاونت زنان ریاست جمهوری از مجلس برای تعیین تکلیف لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان خبر داد و گفت: همکاری بسیار جدی را در این زمینه با مجلس به ویژه فراکسیون زنان خواهیم داشت. موضوع لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان موضوع بسیار مهمی است که سعی می کنیم با همکاری حقوقدانان و نگاهی که به تجربیات گذشته داریم تعاملی را برای تعیین تکلیف این لایحه با نمایندگان داشته باشیم.

ساخت شهرهای دوستدار کودک

اصغر مهاجری جامعه شناس درباره ساخت شهرهای دوستدار کودک برای جلوگیری از آسیب های روحی کودکان آزار دیده گفت: ما اراده و برنامه ای برای ساخت شهرهای دوستار کودک نداریم و همین است که ما شاهد این چنین کودک آزاری هایی هستیم. با این طرح ما ایمنی و امنیت و آموزش را برای کودکان تامین می کنیم، کودک به راحتی می تواند در شهر حضور داشته باشد. این شهر همان شهری است که پیامبر ما هم فرموده است که "شهری که کودکان در صدر آن می نشینند." شهر دوستدار کودک بر اساس مفاد پیمان نامه حقوق کودک طراحی شده است. بر اساس اولین اصل شهر دوستدار کودک، هیچ کودکی فارغ ازنژاد، جنسیت، ملیت، مذهب، قومیت، رنگ، زبان و توان مالی نباید از تبعیض رنج ببرد. در یک شهر دوستدار کودک، تمامی خدمات زیربنایی و روبنای شهر (بهداشت، درمان، آموزش، تفریحی و غیره) باید به‌طور عادلانه در میان کودکان تقسیم شود، حقوق کودکان به عنوان یک شهروند در جامعه شهری به رسمیت شناخته شده و کار کودک در هر شکلی که مانعی برای آموزش، سلامت روحی و جسمی است باید با نظارت دولت و قوانین منع شود.

این کنشگر علوم اجتماعی گفت: کودکانی که عمر خود را در گوشه تاریک کارگاه‌ها و کنار چهار راه‌ها می‌گذرانند سهمشان از شهر چیست؟ خشونت‌های شهری مستقیماً آن‌ها را هدف می‌گیرد. با آزار و تجاوز جنسی، حقارت و بی حرمتی، آسیب‌های روانی و جسمی، بدون هیچ حقی برای آموزش، تفریح و بازی بدون آنکه کسی متوجه شود، از خردسالی وارد دنیای بزرگسالان می‌شوند. الزام ایجاد شهری دوستدار کودک باز بینی دوباره در مفهوم عدالت اجتماعی واقتصادی در عرصه‌ی شهری است. تا زمانی که خدمات بر اساس جایگاه و طبقه اجتماعی تقسیم می‌شود و کودکان بسیاری در این چرخه از نیازهای اولیه‌ی خود محروم می‌مانند و اطلاق "شهر دوستدار کودک" واژه‌ی بی معنا محسوب می‌شود.

اما یک حقوقدان همه الزمات قانونی لایحه حمایت از کودکان را به چالش می کشد و معتقد است که باید بیش از آنکه به دنبال وضع قوانین جدید و یا بازنگری در قوانین گذشته باشیم فرهنگ سازی و آموزش الویت مهمتری برای پیشگیری از این پدید های سیاه به شمار می آیند.

چالش های قانونی یک لایحه

کامبیز نوروزی یک حقوقدان با اشاره به لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان گفت: توسل به قانون و قانونگذاری، ساده ترین و ناکارآمدترین راه حل هاست. مسأله اصلی شناخت موضوع کودکان و نوجوانان و کودک آزاری و شناخت علل و عوامل آن و انواع کودک آزاری در جامعه ایران است. ریشه یابی و حمایت قوانین از کودکان باید متناسب با شرایط حقوقی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران باشد و این موارد قابلیت اجرا داشته باشد.

نوروزی گفت: طبق قانون هر کسی حتی والدین مجاز به ایراد ضرب عمدی به فرزند خود نیستند. از طرفی در مدارس تنبیه بدنی ممنوع است. این مساله بخشی از مصادیق کودک آزاری است که در قوانین وجود دارد اما مساله ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که جرم شناختن این اعمال رافع مشکل نمی تواند باشد و بخش بزرگی از این امر جنبه های فرهنگی و تأمین اجتماعی دارد.

این حقوقدان همچنین درباره مداخله دولت در خانواده ها در بخش احقاق حقوق کودکان گفت: یکی از ره های کلاسیک که برای مبارزه با کودک آزاری در محیط خانواده مطرح می شود ، مداخله دولت در خانواده برای حمایت از کودکانی است که توسط والدین آزار می بینند . اما برای تجویز چنین راه حلی در جامعه ایران ، اولین و مهمترین چیزی که باید به آن توجه کرد این است که امروز فرهنگ عمومی تا چه اندازه با مداخله دولت در امر خانواده می تواند سازگار باشد؟ این سوال دشواری است و نمی توان به سادگی به آن پاسخ داد. و دولت چگونه می تواند چنین ابزاری را بکار گیرد. حمایت دولت از کودکان به عنوان یک گروه اجتماعی آسیب پذیر، مستلزم مداخله های مستقیم در بخشی از امور اجتماعی است که عرف جامعه ایران آن را در قلمرو خانواده تلقی می کند اما اینکه این عرف تا چه اندازه، مداخله را می پذیرد سوال دشواری است.

نوروزی خاطرنشان کرد: نمی خواهم بگویم که قوانین عالی است اما نقص اصلی از قانون نیست بلکه مسأله عمیق تر از این است. توسل به قانون و قانونگذاری، ساده ترین و ناکارآمدترین راه حل هاست. وقتی همین قوانین موجود اجرا نشده اند یا به درستی اجرا نشده اند ، یعنی اشکال از قانون نیست . یعنی قانون جدید هم به احتمال زیاد به سرنوشت همان قوانین متروک دچار می شود.

وی درباره اعمال مجازات والدین کودک آزار در قانون گفت: بخش هایی را می توان در لایحه به صورت موردی اصلاح کرد به عنوان نمونه سلب اختیار حضانت از والدینی که با فرزند خود سوء رفتار دارند. برای رسیدن به چنین هدفی لاجرم باید نهادهای اجتماعی مناسب برای نگهداری این کودکان تأسیس شود و البته شکل گیری این فرایند فوق العاده دشوار و پیچیده است. اینکه چه کودکانی در چه شرایطی از والدین بازستانده شوند و تحت چه شرایطی امکان بازگرداندن حضانت به والدین وجود دارد مباحث دشواری است که من این دقت نظر را در ویرایش های اولیه لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان ندیده ام.

نوروزی همچنین با تأکید بر اینکه حمایت از کودکان و پیشگیری از کودک آزاری نیازمند نگاه عمیق به این بخش است، گفت: حمایت قوانین از کودکان باید متناسب با شرایط حقوقی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران باشد و این موارد قابلیت اجرا داشته باشد.