روایت موسویان از 4 رخداد بعد از خروج آمریکا از برجام

تهران (پانا) - دیپلمات سابق ایرانی به تشریح اتفاقات رخ‌داده بعد از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای موسوم به برجام پرداخت.

سید حسین موسویان در یادداشتی که در مجله «فارین افرز» به چاپ رسیده با اشاره به اظهارات مقامات آمریکایی در مورد عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای نوشت: «اگر آمریکا در مورد عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای جدی است، باید با ایران و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی همکاری کند تا اصول برجام در کل منطقه خاورمیانه اجرا شود زیرا برجام در برگیرنده جامع‌ترین استانداردهای جهانی شفافیت هسته‌ای و عدم ساخت بمب هسته‌ای است.»

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

«چند هفته‌ای است که بخاطر بیماری مادرم، در ایران به سر می‌برم و لذا در شرایطی که تنش در روابط ایران و آمریکا رو به افزایش است، فرصتی یافتم تا با نظرات مردم و مسئولان بیشتر آشنا شوم.

اولین سوال مردم کوچه بازار از من در مورد سرنوشت برجام است و اینکه چرا آمریکا پیمان شکنی کرد در حالی که ایران به تعهداتش کامل عمل کرد؟ درحالیکه اوضاع اقتصادی به دلیل تحریم‌های آمریکا و ناکارآمدی‌های داخلی بدتر شده است اما مردم این بار دولت آمریکا را مقصر می‌دانند و نه دولت ایران را چون افکار عمومی ایران قانع شده که دولت روحانی به تعهداتش عمل کرد و این دولت ترامپ بود که تعهداتش را نقض کرد.

عدم استمرار تعامل سازنده با غرب

خروج آمریکا از برجام موجب بی اعتمادی مردم به آمریکا شده و مسئولان کشور را با بحران ناخواسته و دشوار مواجه کرده است. برجام حاصل توافق ایران و آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی بود، مصوب شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود، حاوی جامع‌ترین اقدامات تاریخ عدم اشاعه بود، ایران تعهدات حداکثری در زمینه شفافیت هسته‌ای را پذیرفت در حدی که در تاریخ عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای بی سابقه بود و دو سال نیز طبق ۱۵ گزارش آژانس به تعهداتش کامل عمل کرد.

اما آمریکا در مقابل چه کرد؟ آمریکا نه تنها به تعهدات برجامی خود در رفع تحریم‌ها و تسهیل تجارت با ایران عمل نکرد بلکه از برجام خارج شد و پاداش حسن نیت‌های ایران را با اعمال گسترده‌ترین تحریم‌ها و فشارها و خصمانه‌ترین سیاست‌ها در تاریخ روابط دو کشور داد و” سیاست انعطاف و همکاری حداکثری “ ایران را با ”تحریم و فشار حداکثری“ جواب داد به طوری که تحریم‌های جدید آمریکا از تحریم‌ها علیه کره شمالی که از NPT خارج شد و بمب هسته‌ای ساخت، هم بیش‌تر است.

نکته دیگری که باعث سرخوردگی مردم و مسئولان شده، ضعف و درماندگی اروپا و سایر کشورهای غربی در انجام تعهدات برجامی شان است.

لذا واقعیت‌های تلخ فوق الذکر باعث شده که:

اولاً: آن دسته از سیاستمدارانی که در ایران سال‌ها برای تحقق برجام، بهبود روابط با غرب و تعهد به مقررات بین‌المللی تلاش کرده‌اند، تضعیف شوند.

ثانیاً: خروج تدریجی از برجام در دستور کار مسئولان قرار گیرد که این امر حمایت مردمی هم دارد.

ثالثاً: در سیاست تعامل و همکاری با غرب تجدید نظر شود و اتحاد استراتژیک درازمدت، عمیق و آهنین با قدرت‌های آسیایی و بلوک شرق همچون چین و روسیه در دستور کار قرار گیرد. گرایش توده مردمی ایران در یکصد سال گذشته به سمت غرب بوده است. اما تحولات اخیر، زمینه‌های چرخش مردمی در ایران به سمت شرق را فراهم کرده و لذا برای اولین بار حاکمیت در ایران با رضایت مردمی در اعمال سیاست گرایش به شرق مواجه است.

رابعاً: مسؤلان این پیش بینی را دارند که در صورت خروج ایران از برجام، آمریکا با استفاده ابزاری از معاهده ان پی تی و با همراهی اروپا مجدد تلاش کند که ایران را به شورای امنیت سازمان ملل بکشاند.

با وجودی که ایران اولین کشور پیشنهاد دهنده معاهده NPT بوده، اکنون خروج از NPT، گزینه‌ای است که به خاطر سیاست‌های ترامپ، برای اولین بار بعد از انقلاب ۱۹۷۸، مورد توجه جدی مسئولان قرار گرفته است. زیرا ایران هرچه بیشتر به تعهدات خود در قالب معاهده ان پی تی عمل کرده است، بیشتر مورد تحریم و فشار قرار گرفته است.

اکنون مسؤلان و مردم ایران در مورد استاندارد دوگانه غرب و تبعیض‌های آشکار علیه ایران در اجرای ان پی تی در چهل سال گذشته اتفاق نظر دارند. یک تنفر و خشم بی سابقه ایرانی‌ها از این است که نتانیاهو سردمدار اتهامات هسته‌ای علیه ایران شده و نقش پلیس هسته‌ای خاورمیانه را ایفا می‌کند در حالی‌که ایران هم عضو معاهده هسته‌ای است و هم بمب هسته‌ای ندارد اما اسرائیل معاهده هسته‌ای را نپذیرفته و صدها بمب هسته‌ای هم دارد. خشم دیگر آنها از اتحاد آمریکا، اسرائیل و عربستان علیه ایران برای تقابل و تغییر حکومت در ایران است.

آمریکا سپاه پاسداران ایران را به عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرده است. درحالیکه سپاه و بسیج در جنگ عراق علیه ایران نقش تعیین کننده ایفا کردند و صدها هزار خانواده ایرانی عضو شهید یا مجروح از سپاه و بسیج دارند که بخاطر دفاع از تمامیت ارضی ایران و تأمین امنیت ملی کشور شهید یا مجروح شده اند. برادر من و دو پسر عمه‌ام از شهدای بسیج و سپاه در دوران تجاوز صدام به خاک ایران هستند. لذا سیاست ترامپ علیه سپاه، به طور واضح از سوی اکثریت ایرانی‌ها، اقدامی علیه مردم، حاکمیت و امنیت ملی ایران تلقی می‌شود. من خود به عینه شاهد شادی و احساس غرور مردم از ساقط کردن پهپاد آمریکایی در خلیج فارس بودم.

راه‌حل منطقه‌ای

با توجه به اینکه اکثر مسئولان و مردم ایران امیدی به نجات برجام ندارند و اسرائیل هم حاضر به پذیرش خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای نیست، سیاست فشار حداکثری ترامپ ایران را به سمت ' اتخاذ سیاست بازدارندگی هسته‌ای' سوق خواهد داد تا بالانس هسته‌ای ایران و اسرائیل ایجاد شود. گزینه‌ای که برخی از نخبگان برجسته سیاسی آمریکا قبلاً پیشنهاد کرده‌اند. برای مثال کنت والاتر تئوریسین برجسته آمریکایی در سال ۲۰۱۲ در مقابل فارین افرز نوشت که ایران باید به سلاح هسته‌ای مجهز شود تا بالانس با اسرائیل ایجاد گردد و ایجاد بالانس، موجب ثبات خواهد شد.

اما تحقق این گزینه یک مانع دارد و آن هم فتوی مذهبی رهبر عالی ایران، آیت الله خامنه‌ای در مورد منع تولید، انباشت و به کارگیری سلاح‌های هسته است. عموم مراجع مذهبی شیعه نیز فتوای مشابه دارند. در عین حال روشن نیست که در صورت تجاوز نظامی آمریکا به ایران، آیا آیت الله خامنه‌ای فتوی منع سلاح هسته‌ای را حفظ خواهد کرد یا نه.

با توجه به این واقعیت‌ها، حاکمیت ایران به این جمع‌بندی رسیده که “مقاومت” را به عنوان اولویت اول جهت مقابله با تهدیدات آمریکا و متحدان منطقه‌ای اش در دستور کار قرار دهد. سیاست‌های ترامپ، دولت و اکثریت توده مردم ایران را برای سیاست‌های مقاومتی حاکمیت، آماده کرده است. رهبر عالی ایران اعلام کرده که آمریکا و متحدینش، جنگ اقتصادی و سیاسی و امنیتی علیه ایران را آغاز کرده‌اند. پمپئو وزیر خارجه آمریکا اخیراً تصریح کرد که همه گزینه‌ها از جمله حمله نظامی به ایران روی میز است. لذا نیروهای مسلح ایران خود را برای درگیری احتمالی نظامی آماده و هسته‌های جهادی مقاومت برای مقابله با آمریکا در سراسر منطقه و حتی فراتر را بسیج خواهند کرد.

متأسفانه این وضعیتی است که ترامپ با خروج از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری، آن را کلید زده است. اما هنوز شانس دیپلماسی وجود دارد. رهبران برجسته جهانی همچون نخست وزیر ژاپن و رئیس جمهور فرانسه در تلاش هستند. حرف زیاد زده شده و قول توخالی هم زیاد داده شده است. لذا دیپلماسی در صورتی موفق خواهد شد که با حسن نیت، قدم‌های کلیدی عینی و عملی برداشته شود.

اگر ترامپ خواهان حل بحران خود ساخته باشد، اول باید تیم افراط گرای سیاسی-امنیتی فعلی خودش را تغییر دهد که بدون این تغییر موفق نخواهد شد.

قدم کلیدی دوم، برقراری «آتش بس» در جنگ اقتصادی، سیاسی، سایبری و امنیتی علیه ایران است. «برقراری آتش بس» برای مهار وضعیت ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

سوم اینکه ترامپ چند بار تاکید کرده که خواهان توافق با ایران برای اطمینان از عدم دسترسی ایران به بمب هسته‌ای است. این خواسته ترامپ از طریق توافقی کلان بر مبنای فتوی مذهبی آیت الله خامنه‌ای مبنی بر 'حرمت و ممنوعیت دائمی ساخت، انباشت و به کارگیری سلاح‌های هسته‌ای' و کلیه سلاح‌های کشتار جمعی در خاورمیانه، قابل تحقق است.

اگر آمریکا در مورد عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای جدی است، باید با ایران و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی همکاری کند تا اصول برجام در کل منطقه خاورمیانه اجرا شود زیرا برجام در برگیرنده جامع‌ترین استانداردهای جهانی شفافیت هسته‌ای و عدم ساخت بمب هسته‌ای است.

عاری‌سازی خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای یک میراث تاریخی ترامپ خواهد بود که تنها با تعهد آمریکا به اصول برجام قابل دسترسی خواهد بود.»