دیپلماسی در 12 ماه؛ 2 سفر تاریخی: بشار اسد در تهران و روحانی در بغداد

بخش اول از گزارش خبرگزاری پانا درباره رویدادهای مهم دیپلماسی در سال 1397 که با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها علیه ایران آغاز شده بود و به مذاکرات طالبان و شکست‌های آمریکا در شورای امنیت و دادگاه لاهه از ایران اشاره داشت روز گذشته منتشر شد. گزارش پیش رو 5 رویداد مربوط به نیمه دوم سال 1397 در عرصه دیپلماسی است.

مدافعان وطن

24 مهر ماه خبر برای بسیاری تکان دهنده بود، به ویژه خانواده مرزبان هایی که فرزندانشان به پاسداشت وطن رفته بودند و همچنان در اسارت گروه تروریستی «جیش العدل» هستند.

بین ساعت چهار تا پنج صبح به وقت محلی در منطقه صفر مرزی لولکدان 12 مرزبان ایرانی ربوده شدند. قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه مستقر در سیستان و بلوچستان دراطلاعیه‌ای اعلام کرد که نیروهای ایرانی «با خیانت و تبانی عامل یا عوامل نفوذی گروهک‌های ضد انقلاب ربوده شدند.»

خبرگزاری فارس نوشت: «براساس گمانه‌زنی‌های اولیه این افراد براثر غذای آلوده مسموم شده و توسط گروهک جیش‌الظلم به داخل پاکستان منتقل شده‌اند.»

قرارگاه قدس سپاه از مقام‌های پاکستانی خواسته به آزادی نیروهای ایرانی کمک کنند. محمد پاکپور فرمانده، نیروی زمینی سپاه پاسداران، هم گفت «تماس‌های مختلفی با ارتش پاکستان گرفتیم و از آنها خواسته شد نسبت به تحویل اشرار و سلامتی ربوده‌شدگان تضمین دهند و بایستی مسئولیت‌پذیرتر باشند.»

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم از احضار سفیر پاکستان در تهران خبر داد و گفت درخواست از پاکستان برای کمک به آزادی ربوده‌شدگان با او در میان گذاشته شده است.

گروه جیش‌الظلم با انتشار اطلاعیه‌ای مسئولیت این اقدام را به عهده گرفت.

رایزنی ها با مقام های پاکستان در این باره ادامه پیدا کرد. وزیر امور خارجه و وزیر کشور جداگانه سفرهایی به پاکستان داشتند و با مقام های این کشور دیدار کردند. نتیجه رایزنی ها به آزادی 5 نفر از مرزبان‌های ایرانی منجر شد. فرمانده سپاه پاسداران 24 آبان ماه از آزادی این ۵ نفر خبر داد.

با این حال همچنان 7 مرزبان دیگر ایران در گروگان جیش الظلم هستند و در آخرین اخبار منتشر شده از وضع آنها معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور اعلام کرد که گروه «جیش العدل» به دنبال مبادله مرزبان‌های ایرانی با زندانیان این گروه تروریستی در ایران است.

حسین ذوالفقاری به پانا گفت: «در این مورد دولت پاکستان قول‌هایی برای آزادی این مرزبان‌ها داده است.»

اوافزود: «البته این گروه تروریستی به دنبال آن است که امتیازهایی بگیرد و انتظار دارد افرادی را که از آن گروهک تروریستی در ایران مرتکب جنایتی شده‌اند، در قبال آزادی این مرزبان‌ها آزاد کنیم.»

ساز و کار اروپا

9 ماه پس از تعهدی که اروپا برای حفظ برجام و تأمین منافع اقتصادی ایران با خروج آمریکا داد، بالاخره فرانسه، المان و بریتانیا توانستند ساز و کار مالی اتحادیه اروپا که تا پیش از آن در ایران به عنوان SPV شناخته می‌شد و پس از ثبت، عنوان اینستکس را به خود گرفت، به صورت رسمی به ثبت برسانند.

ساز و کار مالی اروپا برای ایران در حقیقت یک کانال مالی است که بین شرکت‌های اروپایی و ایرانی فعال خواهد بود و قرار است مبادلات مالی بین دو طرف از طریق شرکتی که در هم اکنون در اروپا ثبت شده و در ایران نیز ثبت خواهد شد به صورت پایایای انجام شود. روند اجرای اینستکس یا همان ساحات (پیشنهاد ایران برای نام اینستکس) به نظر روندی طولانی خواهد بود. اینستکس در مرحله اول که احتمالا در سال 98 اجرایی خواهد شد قرار است با شرکت‌های کوچک تر و با غذا و دارو آغاز شود اما در مراحل بعدی این امید وجود دارد که کالاهای اساسی ایران وارد مبادلات این شرکت شوند و حتی کشورهای دیگر خارج از اروپا مانند هند و چین نیز بتوانند از این مسیر استفاده کنند.

مذاکرات درباره اینستکس و دیگر فعالیت‌های اروپا که به اعتقاد مقام‌های ایرانی به کندی جلو می رود همچنان در جریان است و در آخرین ماه سال 97 نیز همین مذاکرات پر فیشر، مدیر عامل ایستکس و نمایندگان سه کشور فرانسه،‌ آلمان و بریتانیا به ایران سفر کردند.

سفر بی‌سابقه

بعد از ظهر ششم اسفند ماه همه نگاه‌های بین‌المللی ناگهان به تهران دوخته شد. بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه بعد از 7 سال در سفری ناگهانی و از پیش اعلام نشده به ایران آمد، سفری چند ساعته که از همان آغاز و با انتشار اولین عکس‌ها از سوی دفتر رئیس‌جمهوری سوریه با حواشی همراه شد.

بشار اسد در تهران ابتدا به دیدار آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب رفت. اسد در این دیدار از همه کمک‌های ایران قدردانی کرد و رهبر انقلاب نیز خطاب به بشار اسد گفت: «جنابعالی با ایستادگی که از خود نشان دادید به قهرمان جهان عرب تبدیل شدید و مقاومت در منطقه به‌وسیله شما قدرت و آبروی بیشتری یافت.»

اسد ساعتی بعد از این دیدار در ساختمان ریاست جمهوری با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دیدار کرد. روحانی در این دیدار که محمود واعظی، رئیس دفتر او می‌گوید تا 5 دقیقه قبل از حضور اسد در ساختمان ریاست جمهوری از آن خبر نداشته است به رئیس‌جمهوری سوریه گفت: «پیروزی‌های ملت، دولت و ارتش سوریه در برابر تروریست‌ها بسیار ارزشمند و مهم است و جمهوری اسلامی ایران در مسیر مبارزه علیه تروریسم در سوریه همواره در کنار مردم و دولت این کشور ایستاد و از هیچ کمکی در این راستا دریغ نکرده است.»

بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه‌، نیز در این دیدار با بیان اینکه دولت و ملت سوریه همواره قدردان حمایت‌های برادرانه رهبری، دولت و ملت ایران در مسیر مبارزه با تروریست‌ها و حفظ امنیت در سوریه و منطقه هستند، گفت: «من برای ابراز این قدردانی به تهران سفر کرده ام»

درباره سفر ناگهانی اسد به تهران تحلیل های بسیاری در رسانه های جهان مطرح شد اما در میان همه اخبار رسانه های پیام دوستی دشمق بود که از تهران به تمام جهان و به ویژه واشنگتن و تلاویو که سودای خروج ایران از سوریه را در سر می پروراندند مخابره کرد.

سفر ناگهانی، استعفای ناگهانی

سفر چند ساعته بشار اسد به تهران با همه پیام های مثبت اما حواشی بسیاری در تهران به دنبال داشت. اولین عکس‌ها که از دیدارهای اسد در تهران منتشر شد جای خالی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه به وضوح مشهود بود.

هنوز بشار اسد درتهران بود که وزیر امور خارجه در پیامی اینستاگرامی استعفای خود را اعلام کرد و این آغاز 30 ساعت آینده بود از همه اتفاقات، از رایزنی‌های اعضای دولت با ظریف تا هشتگ #ظریف_بمان در توئیتر که طرفداران وزیر محبوب امور خارجه از او خواسته بودند در روزهای فشار آمریکا به ایران دستگاه دیپلماسی را رها نکند.

30 ساعت پر استرس در حالی که وزیر امور خارجه دلیل استعفای خود را حفظ شأن وزارت امور خارجه اعلام کرد صبح روز چهارشنبه به پایان رسید. حدود 11 صبح بود که سردار قاسم سلیمانی با انتشار بیانیه‌ای درباره سفر اسد به تهران توضیح داد و اعلام کرد که ظریف فرد اول دیپلماسی در جمهوری اسلامی است و دقایقی بعد نیز حسن روحانی در بیانیه دیگری اعلام کرد که با استعفای وزیر امور خارجه موافقت نمی‌کند.

ظریف که پیشتر در مصاحبه‌‌های کوتاه با رسانه‌ها اعلام کرده بود حضور نداشتن در دیدار با بشار اسد جایگاه او را در عرصه بین‌المللی به عنوان وزیر امور خارجه خدشه‌دار می‌کند و باید این تصویر از سوی مقصران این اتفاق در جهان تغییر کند دقایقی بعد از این بیانیه‌ها در پست تازه‌ای در صفحه اینستاگرام خود نوشت که کارش در وزارت امور خارجه را ادامه خواهد داد و ساعتی بعد نیز عکس‌های او در کنار حسن روحانی و سایر اعضای هیأت دولت که برای استقبال از نخست وزیر ارمنستان به کاخ سعد آباد رفته بودند منتشر شد. البته این پایان استعفای ظریف بود اما پایان حواشی این استعفا نبود چه بسا تا به امروز همچنان حرف و حدیث ها درباره این استعفا و 30 ساعت یاد شده ادامه دارد.

روحانی در بغداد

آخرین روزهای زمستان 97 فصل تازه ای در روابط ایران و عراق رقم خورد. حسن روحانی، رئیس جمهوری کشورمان برای اولین بار از زمان آغاز ریاست جمهوری اش در ایران به عراق سفر کرد، سفری که دستاوردهای بسیاری برای هر دو کشور داشت از لغو روادید بین دو کشور تا لایروبی اروند رود که مدت ها بود موضوع مناقشه بین دو کشور بود.

روحانی در سفر سه روزه به عراق علاوه بر دیدار با رئیس‌جمهوری و نخست وزیر، رئیس مجلس وئ دیگر مقام های این کشور به نجف و کربلا سفر کرد.

شاید یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر دیدار حسن روحانی با آیت‌الله سیستانی، مرجع تقلید شیعیان عراق بود. روحانی اولین رئیس‌جمهوری ایرانی بود که به بیت آیت‌الله سیستانی دعوت شد و با او دیدار کرد.

آیت الله العظمی سیستانی در دیدار با حسن روحانی از جانفشانی مردم عراق و همراهی دوستان در این مبارزه تمجید کرد و از هر گونه اقدامی در راستای تقویت روابط عراق با همسایگان خود بر اساس منافع طرفین و احترام به حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی آنها استقبال کرد.

محمد جواد ظریف، محمود واعظی و ایرج مسجدی در این دیدار روحانی را همراهی کردند تا آخرین حادثه مهم دیپلماسی سال 97 به نام همین دیدار و بازدید رئیس جمهوری از همسایه دیرینه ایران رقم بخورد.

به این ترتیب سال 97 در عرصه بین‌المللی در حالی برای ایران به پایان رسید که 98 آبستن اتفاق‌های بسیاری است. تحریم‌های بیشتر آمریکا و فشار بیشتر برخی کشورهای منطقه به سرکردگی اسرائیل روزهای سختی را برای جمهوری اسلامی رقم خواهد زد. با این حال روند اجرای اینستکس و رایزنی با دیگر کشورهای دوست و همسایه برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی همچنان در عرصه دیپلماسی وجود دارد. سیاست‌های اعلامی ایران در سال 97 مقاومت در برابر هر گونه فشار خارجی است و باید دید که این سیاست مقاومتی در سال آینده چقدر در عرصه دیپلماسی مثمر ثمر خواهد بود.

.