فضاهای بی دفاع شهری عامل افزایش معضلات اجتماعی و فرهنگی

ابراهیم جمشیدزاده در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی پانا، درباره تاثیر فضاهای بی دفاع شهری بر اعتیاد زنان و جوانان گفت: ما به جای اینکه به فضای فیزیکی شهرها توجه کنیم، باید به نیازهای اجتماعی و فرهنگی مردم توجه کنیم. چون شهرها، محل زندگی، کنش اجتماعی و تعامل افراد هستند. البته باید گفت از اواخر قرن بیستم چنین نگاهی به شهرها و ابعاد اجتماعی آن‌ها بیشتر شده است. اگر از این زاویه به قضیه نگاه شود، راحت‌تر می‌توان در مورد آسیب‌های ناشی از فضاهای بی‌دفاع شهری صحبت کرد.

مفهوم فضاهای بی دفاع شهری

به گفته این پژوهشگر ؛مكانهاي عمومي مانند خيابان‌هـا، پـارك‌هـا، چهـارراه‌هـا و ميادين و نظایر آن اطلاق مي‌شود كه محل وقوع كنش‌هاي اجتماعي اسـت و مطـابق آمار، محل وقوع خشونت‌هاي زيادي است و به عنوان فضاهاي جرم خيز و آلوده شـناخته مي‌شوند.اگر به تعریف خشونت هم نگاهی بیندازیم بهتر می‌توان به موضوع «فضای بی‌دفاع شهری» پرداخت که در آن اتفاقات ناخوشایندی برای شهروندان رقم می‌خورد. فضاهای بی‌دفاع اماکنی هستند که در بسیاری از موارد به کسی تعلق ندارند ودر صورت داشتن مالک از آنها نگهداری نمی شود. در مواردی از دیدها پنهان و در مواردی در معرض دید هستند. بنابراین فضاهایی مطمئن برای فعالیتهای غیرمجاز وخشونت آمیز هستند، زیرپل‌ها، گذرگاههای زیرزمینی، باغات، ساختمان های عمومی، ساختمان های مخروبه و خالی از سکنه و... بسیاری از فضاهای دیگر که در زمان های متفاوت که دارای کارکردهای متفاوت هستند به عنوان فضای بی‌دفاع می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

مدرن سازی شهرها و از بین رفتن مناسبات اجتماعی و فرهنگی می شود

جمشید زاده افزود: در توسعه های جدید شهری که در بسیاری از شهرها آغاز شده است، به بهانه مدرن سازی و نوسازی فضاهای فیزیکی شهرها، هیچ توجه‌ای به ساختارهای فرهنگی که در شهرها وجود داشته نمی شود. این موضوع خود به شکل‌های مختلف آسیب‌زا بوده است، بخصوص اینکه باعث نوعی بی هویتی فرهنگی شده است. در گذشته هر یک از شهرهای ما اصول خاصی برای شهرسازی داشتند، به طوری که هر شهری در ذهن مردم تداعی خاصی از نظر اجتماعی، فرهنگی و مذهبی داشت وهر یک از این ویژگی های موصوف آن شهر را از دیگر شهرها متمایز می کرد، این نمونه را می توان در شهرهایی همچون اصفهان، شیراز، تهران، مشهد ملاحظه کرد.

این پروهشگر شهری با توجه به آسیب های مدرن سازی فضاهای شهری ادامه داد: مدرن کردن فضاهای شهری، همگون و هم‌شکل‌سازی، یک نوع بی‌هویتی فرهنگی در شهرها ایجاد کرده است که آسیب‌های زیادی را هم به‌دنبال خود داشته است. از دست دادن حس تعلق به مکان و هویت شهر، از بین رفتن ارزش‌های فرهنگی، ناهنجاری‌های بومی که نظام شهری حاکم بر شهرها را ازبین برده است، و متعاقب آن باعث از بین رفتن فضای امن روحی و روانی شده است که بر شهر حاکم بوده است.

رونق اقتصاد غیر رسمی با شکل گیری حاشیه نشینی

وی در پاسخ به این سوال که آیا می توان برای از بین بردن این مشکلات کاری کرد گفت: با توجه به تنوع فرهنگی موجود در کشور، نمی‌توان یک شکل همگون برای تمام موارد در نظر گرفت و برای تمام آسیب‌های اجتماعی در جامعه یک نسخه پیچید. سامان‌دهی فضای شهری باید بوم محور باشد، تا بتوانیم با حفظ هویت هر شهر، از ایجاد فضاهای ناامن جلوگیری کنیم. با رشد بخش خدمات و رونق اقتصاد غیر رسمی هجوم مهاجرین به پیرامون شهرها باعث شکل گیری نوعی از سکونت به نام حاشیه نشینی شده است. به طوری که این معضل ها هم باعث رشد حاشیه نشینی شده و هم باعث متروکه و فرسوده شدن بخش های مرکزی شهرها و هجوم مهاجرین به این فضاها شده و این مهاجرین از طریق فعالیت های خدماتی و رونق اقتصاد غیر رسمی امرار معاش می کنند. در کناراین موضوع نبود مدیریت یک‌پارچه شهری باعث شکل گیری فضاهای ناهمگون با فرهنگ های مختلف در این سکونتگاه ها شده است.شاید بتوان با حذف برخی از ضوابط مرتبت با ساخت و ساز ها در شهر ها با فرهنگ های مختلف و حذف نسخه های مشترکی که از مرکز توصیه می شود و همچنین تعریف مشخص از برخی از مشاغل جدید و توسعه اشتغال در شهر های کوچک بتوان هویت شهرها را در چهارچوب خرده فرهنگ ها تقویت کرد.

نقش موثر شوراهای اسلامی شهرها و شهرداری ها

جمشیدزاده با تاکید بر نقش موثرشهرداری ها و شوراهای اسلامی شهرهای در رفع اینگونه مشکلات بیان کرد: شوراهای اسلامی تجلی مدیریت محلی و تصمیم گیری توسط مردم بر خودشان است. گرچه شوراهای اسلامی در ایران اختیارات مشخص برای از بین بردن نا امنی و معضلات اجتماعی و فرهنگی ندارند، اما باتوجه به اینکه شهرداری ها به عنوان تنها و اصلی ترین مجریان توسعه شهری هم صاحب اختیار در امور اجرایی بوده و هم مسوول نظارت بر امور توسعه شهری و هر نوع دخل و تصرف در فضاهای کالبدی شهرها می باشند، می توانند با هدایت توسعه کالبدی شهرها البته با کمک شوراهای اسلامی شهر و تاثیر گذاری بر ضوابط طرح های توسعه شهری از طریق دریافت نظرات شهروندان و گروه های مردم نهاد در کاهش فضاهای بی دفاع شهری نقش موثری ایفا نمایند.که این موضوع در کاهش آسیب های اجتماعی تاثیر گذار خواهد بود.