مروری بر مهم‌ترین خبر اقتصادی در هفته‌ای که گذشت
از دقیق‌کردن دهک‌بندی‌ها تا پیشنهاد راه معقول پرداخت یارانه
تهران (پانا) - در هفته‌ای که گذشت همچنان مسئله اصلاح نظام توزیع عادلانه یارانه پربحث‌ترین خبر اقتصادی هفته بود. از مسئله دهک‌بندی‌ها گرفته تا روند حذف ارز ترجیحی و پرداخت نقدی یا کالایی یارانه همه از دغدغه‌های افراد جامعه بود.
پس از واریز یارانه‌های 400 و 300 هزار تومانی به حساب سرپرستان خانوار، بسیاری از افراد جامعه دغدغه‌شان این بود که بر چه اساسی یارانه را دریافت کرده یا نکرده‌اند. نقطه مغفول‌مانده این جریان پایگاه‌داده‌های تأمین اجتماعی است که به گفته رئیس موسسه کار و تأمین اجتماعی وزارت کار هرچه داده‌های این پایگاه تکمیل‌تر باشد، راحت‌تر می‌توان تشخیص داد که هر فردی باید در کدام لایه اجتماعی قرار بگیرد و از چه خدماتی بهره بگیرد.
پاشنه آشیل سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی پایگاه داده است
رحیم سرهنگی، رئیس موسسه کار و تأمین اجتماعی وزارت کار در گفت‌وگو با پانا درباره دقت در دهک‌بندی‌ها، اظهار کرد: «بخشی از دقت این دهک‌بندی‌ها مربوط وزارت کار است و بخشی هم دست وزارتخانه نیست. موضوع اصلی، داده‌های موجود است که بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌شود. متأسفانه ناقص بودن داده‌های ثبتی دقت دهک‌بندی را کم می‌کند و حالا برنامه وزارت کار در دولت سیزدهم تدقیق همین داده‌هاست.»
سرهنگی افزود: «پاشنه‌آشیل سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی پایگاه داده‌اش است و هرچه این پایگاه داده تکمیل‌تر باشد، می‌توان انتظار داشت که با دقت بیشتری بگوییم آدم‌های مختلف شناسایی شده در چه لایه‌ای قرار گرفته‌اند. در شرایط فعلی ممکن است دوستانی این سؤال را داشته باشند که چرا ما در فلان دهک هستیم؟ قاعدتاً هرچه داده‌ها کامل‌تر باشد ما می‌توانیم خروجی بهتری بگیریم و همین منجر به سیاست‌گذاری بهتر و شناخت بیشتر می‌شود. بنابراین شناسایی 85 میلیون ایرانی و اینکه در چه لایه‌ای هستند مهم است.»
هر شهروند متناسب با لایه حمایتی تأمین اجتماعی‌اش خدمات دریافت می‌کند
سرهنگی عنوان کرد: «حالا باید دید اگر این سیاست‌ها پیاده شود چه اتفاقی می‌افتد؟ روزی‌که این سیاست‌ها به‌درستی پیاده شود تمام آدم‌هایی که ساکن ایران هستند، چه ایرانی و چه غیر ایرانی که مجوز اقامت دارند در لایه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند و بسته به اینکه در چه لایه‌ای قرار دارند از حمایت‌ها و خدماتی بهره می‌برند. برای مثال میزان حمایت از معلولی که در دهک یک باشد با معلولی که در دهک پنجم باشد متفاوت است زیرا نیازهای متفاوتی دارند. بر اساس آن پایگاه داده و اینکه هرکسی در چه لایه‌ای قرار می‌گیرد حمایت‌ها و بسته‌های خدماتی متفاوتی به‌عنوان شهروند این کشور دریافت می‌کند.»
دقیق‌شدن دهک‌بندی کمک می‌کند افراد از لایه‌های حمایتی و امدادی به لایه‌های بالاتر بروند
رئیس موسسه کار و تأمین اجتماعی وزارت کار گفت: «بعد از دقیق شدن دهک‌بندی‌ها کمک می‌شود تا آدم‌ها از لایه‌های حمایتی و امدادی به لایه‌های بالاتری مانند بیمه پایه و مازاد و تکمیلی بروند و بتوانند سطحی از رفاه عمومی را تجربه کنند. در این سیاست‌ها اصولی به آن اشاره و تأکید شده است، مانند فرزندآوری و تحکیم خانواده و اگر نظام به درستی طراحی شود خانواده‌ها برای احیای جمعیت کشور در آن نظام رفاه تعریف پیدا می‌کنند. موضوع اصلی پیوست‌های تأمین اجتماعی است. یعنی نه تنها در این نظام آنچه تعریف شده باید صورت بگیرد بلکه هر تصمیمی که در کشورهای دیگر گرفته می‌شود مانند حوزه ارز یا سیاست‌های پولی و غیره باید پیوست تأمین اجتماعی داشته باشد.»
تا 6 ماه دیگر سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی تبدیل به قانون می‌شود
سرهنگی درباره زمان‌بندی در نظر گرفته شده برای تبدیل سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی به قانون گفت: «تا شش ماه دیگر باید قوانین و مقررات تصویب شود. بنابراین تا آخر خرداد پیش‌نویس هرآن چه قرار است به مجلس برود تدوین‌شده و جمع‌بندی لازم انجام می‌شود.»
یارانه واریزشده شامل نان و دارو نمی‌شود
مهدی رعنایی، مدیرکل دفتر بخش عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی بابیان اینکه اصلاح نظام توزیع عادلانه یارانه باید انجام می‌شد و واریزی‌های انجام شده به‌هیچ‌عنوان شامل دارو و نان نیست، اطمینان داد که هرگز در این سیستم جدید صف‌های طویل دهه 60 تکرار نخواهد شد.
مدیرکل دفتر بخش عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی در گفت‌وگو با پانا درباره روند اصلاح توزیع یارانه‌ها گفت: «سیاست فعلی بر این است که حتماً سیاست جبرانی افزایش قیمت‌ها ادامه پیدا کند اما در روش اجرایی‌شدن آن ممکن است همین روند باشد یا اگر زیرساخت‌ها ایجاد شود به شکل دیگر انجام می‌شود اما حتماً جبران برای مردم اتفاق می‌افتد.»
شیوه‌های الکترونیکی جدید را تجربه خواهیم کرد
وی درباره اینکه آیا سیستم کوپنی دهه 60 تکرار خواهد شد یا خیر عنوان کرد: «قطعاً آن شیوه دهه 60 نخواهد بود و از ابزارهای IT و زیرساخت‌های الکترونیک استفاده می‌شود و نه به آن شیوه‌ای که مردم قبلاً تجربه کرده‌اند.»
وی درباره منابع تأمین این یارانه‌ها گفت: «کلیت این است که دولت پیش‌ازاین باقیمت یارانه‌ای ارزی می‌داده تا مایحتاج ضروری مردم تأمین شود اما حالا آن ارز را نمی‌دهد و مابه‌التفاوتی ایجاد می‌شود که همان مبلغ قرار است به‌عنوان یارانه نقدی به‌حساب مردم واریز شود.»
این اصلاحات به نفع دهک‌های پایین جامعه است
مدیرکل دفتر بخش عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی اظهار کرد: «دولت با فرمان درستی جلو رفت و اینکه سیاست‌ها و مابه‌التفاوت‌ها را بین خود مردم بتوانیم بازتوزیع کنیم و اولویت را به دهک‌های پایین گذاشته است و البته تفاوتش زیاد نبود اما جبرانی که برای دهک‌های پایین‌تر شده است مقداری بیشتر از جبرانی است که برای دهک‌های بالاتر انجام شد و سرجمع این اقدام به نفع قشرهای پایین‌تر جامعه است زیرا آمار و ارقام قبلی نشان می‌داد که عمده برخورداری از ارز 4200 مشمول گروه‌های بالای جامعه و دهک‌های ثروتمند بوده و اکنون با این شیوه بازسازی روش بهتری در حال اجرا است و دهک‌های پایین جامعه بیشتر برخوردار می‌شوند.»
اجازه برداشت یارانه بخشی از سیاست جبرانی است
رعنایی درباره اجازه برداشت یارانه‌های ماه اول گفت: «وقتی صحبت از سیاست جبرانی است باید اجازه برداشت به مردم داده شود و تناسب با رفتار مصرفی جامعه داشته باشد. اکنون مردم برای یک ماه اجازه برداشت دارند پس خریدهای شان را انجام می‌دهند و ماه بعد هم مجدد اجازه برداشت به وقتش داده می‌شود. درواقع متناسب با نیازهای مصرفی در دوره‌های زمانی این پول برای مردم آزاد شود تا خریدهای جبرانی‌شان انجام شود.»
اگر طرح کوپن الکترونیک برای نان موفق اجرا شود، قابل تعمیم به سایر کالاهای اساسی هم است
بعد از اعلام طرح دولت برای حذف ارز ترجیحی و پرداخت یارانه نقدی به مدت دو ماه به مردم و پس‌ازآن، توزیع کالابرگ، مجید شاکری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با پانا اعلام کرد که طرح اصلی که برای کوپن الکترونیک مدنظر است، طرح نان وزارت اقتصاد است و اگر با موفقیت انجام شود به‌راحتی قابل‌تعمیم به سایر کالاهای سوپرمارکتی مثل مرغ و تخم‌مرغ است.
شاکری درباره توزیع عادلانه یارانه‌ها گفت: «طرح توزیع عادلانه یارانه‌ها اتفاقی است که باید می‌افتاد اما نمی‌توان هم‌زمان با حذف ارز ترجیحی، کسری بودجه را جبران کرد و در ادامه یارانه عادلانه‌تر شود و همچنین به مشکل بقیه کمبودها پاسخ داده شود و برای مثال جلوی قاچاق گرفته شود و غیره. درنهایت یکی از این‌ها محقق می‌شود و بقیه اهداف یا خلافش رخ می‌دهد یا به‌طور نسبی محقق می‌شود و این تجربه‌ای است که ما بارها در آزادسازی‌های قبلی داشته‌ایم. بنابراین هرکدام از این مسائلی که گفته شد مدلی از اصلاح را می‌خواهد.»
راه معقول پرداخت یارانه چیست؟
وی درباره اظهارات وزیر صمت مبنی بر ادامه طرح با ارایه کالابرگ عنوان کرد: «پرداخت کالابرگ دو معنا دارد، معنای اول این است که معادل مصرف 400 هزار تومان را کالابرگ بدهیم و مدل دیگر این است که می‌خواهیم معادل دو تخم‌مرغ یا شیر یا هر کالای اساسی که قیمتش مشخص می‌شود، کالابرگ بدهیم. هردو کالابرگ است اما حجم و معنایش متفاوت است.»
این اقتصاددان ادامه داد: «در شرایط کنونی طرح اصلی که برای کوپن الکترونیک مدنظر است، طرح نان وزارت اقتصاد است و اگر با موفقیت انجام شود به‌راحتی قابل‌تعمیم به سایر کالاهای سوپرمارکتی مثل مرغ و تخم‌مرغ است و به لحاظ امکانات حکمرانی طرح قابل‌توجهی است. این طرح این امکان را ایجاد می‌کند که دولت جمهوری اسلامی به هر فرد مشخص در محل مشخص یارانه مشخصی بدهد و خیلی قابل تنظیم است و درواقع نوعی یارانه روی کالاست بدون اینکه نیاز به شبکه توزیع کالایی داشته باشد.»
تکرار تجربه کارت رفاه منجر به‌نظام رفاهی خواهد شد
شاکری پیشنهاد داد: «اگر قرار است این طرح منجر به‌نظام رفاهی شود، بهترین راه این است که همان تجربه کارت رفاه تکرار شود، مخصوصاً که اکنون از بانک رفاه به بانک مرکزی منتقل شده است. کارت رفاه به همان معناست که به شما اعتبار نقدی می‌دهند و شما آن اعتبار را می‌توانید در فروشگاه مشخص خرج کنید. این طرح به‌خصوص ازاین‌جهت که فروشگاه‌ها را ملزم می‌کند که به پایانه‌های فروشگاهی متصل شوند، طرح بسیار خوبی است.»
تأثیر حذف ارز ترجیحی بر گوشت و شکر و برنج
شاکری با اشاره به تجربه‌های گذشته برای حذف ارز ترجیحی از کالاها عنوان کرد: «ما برای اولین بار نیست که ارز ترجیحی را حذف می‌کنیم قبل از این از برنج و گوشت و شکر حذف کرده بودیم و برای مثال حذف یارانه 4200 از گوشت بسیار موفقیت‌آمیز بود و ما نه‌تنها افزایش قیمت نداشتیم بلکه کاهش قیمت هم داشتیم. همچنین راجع به شکر هم تجربه موفقی بود اما در برنج تجربه نسبتاً موفقی بود. اولین نکته از آن تجربه این است که برای هر کالا باید برنامه جداگانه داشت. حالا ممکن است برنامه‌های جداگانه هم‌زمان اجرایی شود. بین کنجاله سویا و ذرت دامی و غیره تفاوت وجود دارد و موضوع دیگر اینکه به‌راحتی نمی‌شود یک برنامه از تهران برای همه شهرها و استان‌ها بسته شود.»
توزیع ناعادلانه یارانه فسادزا بوده است
حسین جوشقانی، کارشناس اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه شریف در گفت‌وگو با پانا درباره روند توزیع عادلانه یارانه‌ها گفت: «اقتصاد کشور سال‌هاست که با توزیع ناعادلانه یارانه‌ها مواجه بوده و این موضوع باعث شد تا منابع کشور به هدر رود و عملاً افرادی که بیشتر نیازمند بودند، کمتر استفاده کنند. درنهایت فساد ایجاد شد و بخشی از این منابعی که قرار بوده برای افراد فرودست جامعه باشد، قاچاق شد و ساختار تولید را غیربهینه کرد.»
وی افزود: «با توزیع ناعادلانه یارانه‌ها، مزیت‌های نسبی از دست رفته و درنتیجه در صنایعی که ما مزیتی نداشتیم به‌صورت تصنعی مزیت ساختیم، برای مثال ما در تولید آبنبات مزیت پیدا کرده بودیم و دلیلش نه به دلیل اینکه کارخانه آبنبات‌سازی بهینه‌ای داشته باشیم بلکه به دلیل اینکه شکر یارانه‌ای به کارخانه آبنبات‌سازی می‌دادیم و این در مقایسه با یک کارخانه خارجی ارزان‌تر تولید می‌کرده و همه این‌ها هدر رفتی بوده که در اقتصاد وجود داشت و لازم بود زمانی این اصلاح اتفاق بیافتد. در شرایط فعلی دولت سیزدهم این جسارت را داشته که حرکت مثبتی برای اصلاح یارانه‌ها انجام دهد و ما باید حمایت کنیم تا به هدفش برسد.»
دولت باید هم‌زمان با توزیع یارانه، کنترل تورم و توجه به تولید را پیش ببرد
این عضو هیات‌علمی دانشگاه شریف درباره اینکه بعد از این دولت باید چه نکاتی را مدنظر قرار دهد تا طرح به‌خوبی و با موفقیت به ثمر برسد، گفت: «اولین نکته موضوع تورم است. دولت باید هم‌زمان با اجرای این طرح برنامه‌اش برای کنترل تورم را هم اعلام کرده و شفاف‌سازی داشته باشد. درواقع دولت باید این سیگنال را به جامعه بدهد که قرار نیست فضای تورم داشته باشیم و نقدینگی اضافه‌ای به جامعه تزریق شود زیرا اگر قرار باشد نقدینگی اضافه‌ای داشته باشیم همان‌طور که یارانه 45 هزار تومانی در سال 89 که عدد بزرگی نسبت به هزینه خانوار بود و امروز تقریباً اهمیتی ندارد. ممکن است مبلغ 300 هزار تومان هم به همین سرنوشت دچار شود. اگر قرار باشد دولت 300 هزار تومان بدهد و تورم 50 درصدی در سال‌های آتی داشته باشیم، عملاً نقض‌غرض شده است و تعهدی برای دولت‌های آینده ایجاد می‌کند که می‌تواند برای اقتصاد مضر باشد. پس آنچه مهم است دولت به جامعه اعلام کند قرار نیست این سیاست‌ها تورم‌زا باشد.»
جوشقانی ادامه داد: «نکته بعدی بحث تولید است. وقتی چنین تغییرات نسبی ایجاد می‌شود، حتی اگر تورمی هم نباشد بسیاری از سازوکارهای تولید که در گذشته سودده بوده اکنون دیگر سودده نیستند و برعکس این موضوع ممکن است اتفاق بیافتد. این می‌تواند جابجایی و انتقال منابع ایجاد می‌کند و برای اینکه کمترین هزینه برای حوزه اشتغال وجود داشته باشد، باید تدبیری اندیشیده شود.»
یارانه‌بگیران به دولت اجازه بررسی حساب بانکی‌شان را بدهند
جوشقانی اظهار کرد: «ما می‌خواهیم یارانه‌ها را فقط به افراد نیازمند بدهیم و ساختار شناسایی افرادی که واقعاً نیازمند هستند، ساده است. اعلام شود هرکسی می‌خواهد یارانه دریافت کند فرمی را باید پر کند و در آن فرم به دولت این اجازه داده شود که کلیه اطلاعات بانکی، ثبت‌احوال و غیره بررسی شود و اگر کسی مایل نیست لزومی ندارد از یارانه بهره‌مند شود. این کار باعث می‌شود افرادی که حساب‌هایی با تراکنش‌های مالی بالا دارند دیگر انتظار دریافت یارانه نداشته باشند.»
ارسال دیدگاه