رد پای «خاموش» بر دیوارهای شهر

تهران (پانا) - دیده شدن کارهایش بیشتر از خودش برایش اهمیت دارد. می‌گوید سنت گرافیتی این است و من هم ذات را بر ظاهر ترجیح می‌دهم. انتظار خاصی از گرافیتی و مردمی که کارهایش را هر از گاهی روی دیوارها می‌بینند، ندارد. روی دیوارها نقاشی می‌کشد تا از میان هر ۱۰ نفری که رد می‌شوند، حداقل نظر یکی را جلب کند و همین برایش کافی است.

به‌گزارش ایسنا، ۲۳ساله است و حدودا از سال ۸۶ از دفترهای نقاشی به دیوارهای شهر کوچ کرد. اغلب آثارش با نام «خاموش» عجین شده است. می‌گوید نام مستعارش را از مولانا قرض گرفته و باور دارد که انتخاب نام «خاموش» که اتفاقا بی‌شباهت هم به شخصیت آرامش نیست، بسیار روی نقاشی‌ها، زندگی و روابطش تاثیر گذاشته است.

«قبل از اینکه گرافیتی را شروع کنم به ادبیات بسیار علاقه داشتم و اسم «خاموش» را هم از مولانا گرفتم. کاراکتر من همیشه ساکت و آرام بوده است و در همه این سال‌ها من روی این اسم تاثیر گذاشتم و این اسم نیز روی من تأثیر گذاشت. در واقع به همدیگر معنا دادیم و شکل گرفتیم.»

داشتن لقب برای هنرمندان گرافیتی‌ یک سنت قدیمی است. اغلب نمی‌خواهند نام و چهره‌شان فاش شود و برای همین هم نام مستعار انتخاب می‌کنند.

خاموش می‌گوید: «لقبی که آدم‌ها انتخاب می‌کنند همانند ماسکی است که به صورتشان می‌زنند. شخصیت و تمام عواطف و احساساتشان پشت آن ماسک پنهان می‌شود. معمولا در گرافیتی اینگونه است که آدم‌ها از خودشان شخصیتی می‌سازند و خود واقعی شان را به هزار و یک دلیل نشان نمی‌دهند. بنابراین فقط اسم و کارهاست که دیده و نتیجه هم می‌شود هزاران برداشتی که هر یک از آدم‌ها می‌توانند از نقاشی‌ها داشته باشند. اینکه هنرمندان گرافر تصویرشان را نشان نمی‌دهند نیز یک سنت است، اما اینکه به شخصه دوست ندارم تصویرم نشان داده شود این است که هم دوست داشتم این سنت را حفظ و هم اینکه می‌توانم راحت‌تر کار کنم.»

او که اخیرا برخی از کارهایش را با موضوع کرونا کار کرده یا اینکه اِلمان‌های کرونایی همانند «ماسک» را در نقاشی‌های دیواری خود دخیل کرده، معتقد است که پرداختن بیش از اندازه به موضوعات باعث می‌شود اهمیت آن موضوع و در نتیجه میزان تاثیرگذاری نقاشی کمتر شود و به همین خاطر هم تعداد کارهایش با موضوع کرونا را محدود کرده است.

یکی از معروف‌ترین کارهایش با موضوع کرونا، اسفند ۹۸ و با آغاز شیوع ویروس کرونا، روی یکی از دیوارهای حوالی مرکز شهر به یادگار ماند. نقاشی که آن روزها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد و تصویر پرستاری را نشان می‌داد که یک تابلو به دست گرفته و روی آن نوشته است «نترسیم». نقاشی که با وجود گذشت نزدیک به یک سال، هنوز روی دیوار باقی مانده است.

خاموش می‌گوید: کرونا فصل جدیدی را برای همه شروع کرد و برای من هم اینچنین بود؛ به‌گونه‌ای که می‌توانم کارهایم را به قبل و بعد از کرونا تقسیم کنم. اولین کارم با موضوع کرونا «نترسیم» بود که خیلی هم دیده شد. در دوره‌ای که اوایل کرونا بود و آدم‌ها خیلی کم بیرون می‌رفتند، توانستم دو روزه این کار را در خانه بکشم و بعد در خیابان بچسبانم. عکس یک پرستار را انتخاب کردم که یک کاغذ توی دستش بود و عبارت «نترسیم» را به عنوان پیام پرستار انتخاب کردم. معنای اول آن همان نترسیم است. ترس یکی از مهمترین معضلات بشر است و منم می‌خواستم بگویم ترس مخرب است و نباید بترسیم.

اما برخی در شبکه‌های با این طرح شوخی کردند و به جای «نترسیم» در دستان پرستار نوشتند «بترسیم» و بعدها پیام می‌دادند که باید می‌ترسیدیم تا چنین اتفاقاتی نمی‌افتاد. الان اگر بخواهم دوباره این طرح را بکشم در دستان پرستار می‌نویسم «یه کم بترسیم».

اما معنای دیگر «نترسیم» این بود که پرستار می‌گوید «نَترسیم» (ما نترس هستیم). این معنای پنهان این عبارت است که از سمت کسانی مطرح می‌شود که در خطر مقدم مباره با کرونا هستند و جانشان را وسط گذاشته‌اند تا جان مردم را نجات دهند، اما کمتر کسی را دیدم که این برداشت را داشته باشد.»

گرافیتی؛، شغلی که حداقل در ایران اگر با شهرداری و گالری‌ها کاری نداشته باشیم خرج دارد و درآمد ندارد. به همین خاطر هم اغلب هنرمندان گرافیتی‌کار سال‌هایی از نوجوانی و آغاز جوانی را مشغول این کار می‌شوند و بعد رها می‌کنند. خاموش از جمله هنرمندانی است که بیش از ۱۰ سال در این حرفه فعال بوده است؛ اگرچه در دوره‌ای با شهرداری و گالری‌ها نیز همکاری کرده است.

این هنرمند در این زمینه اظهار می‌کند: «معمولا شروع گرافیتی از سن نوجوانی است و چالش‌ها و بحران‌هایی دارد؛ اما در تمام این سال‌ها گرافیتی همراهم بوده و روی من تأثیر گذاشته است. بالا و پایین زیاد دیده‌ام و گاهی هم ناامید شده‌ام، ولی باز هم ادامه دادم. چون آن چیزی که می‌خواستم را از گرافیتی پیدا کردم. فهمیدم که این کار برای من و من برای این کار هستم و به همین خاطر هم آن را ادامه دادم. جذابیت گرافیتی این است که تکراری نمی‌شود و همیشه کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد. هنری که چهارچوب ندارد و می‌توانی هر کاری که می‌خواهی انجام بدهی. در واقع گرافیتی به من هویت می‌دهد.

اینگونه نبوده است که از اول بتوانم از گرافیتی درآمدزایی داشته باشم. به همین خاطر هم کارهای دیگری کنار آن انجام می‌دادم، اما نتوانستم هیچ‌کدام از آنها را ادامه بدهم؛ به عنوان مثال زمانی کار سفارشی برای باشگاه‌ها و رستوران‌ها انجام می دادم، اما هیچ‌وقت نتوانستم با این کار ارتباط برقرار کنم. چون چیزهایی می‌خواهند که دوست نداشتم و از ماهیت گرافیتی نیز به دور بود. همیشه تفکری که پشت گرافیکی وجود داشته، برایم مهم بوده و به همین دلیل هم سعی کردم خودم کار کنم.»

خاموش درباره تجربه برگزاری نمایشگاه در گالری نیز می‌گوید: همیشه نگاه رسمی هنر به گرافیتی بالا به پایین بوده است. شاید به این خاطر که هنرمندان گرافیتی جوان هستند؛ البته طبیعی است، به هرحال زمان می‌برد تا گرافیتی بتواند خودش را ثابت کند. برگزاری نمایشگاه تضادهایی با ماهیت گرافیتی دارد، اما من آنها را با آگاهی پذیرفتم و سعی کردم کارهایی که در خیابان ارائه می‌کنم با کاری که در نمایشگاه به نمایش گذاشته می‌شود، متفاوت باشد. هنرمندانی که من دوستشان داشتم و از آنها الهام گرفته‌ام نیز نمایشگاه گذاشته‌اند و اتفاقا همین کارشان نیز در پیشرفت گرافیتی تاثیر داشته است.»

خاموش در پایان از تاثیرات رسانه‌های اجتماعی بر گرافیتی می‌گوید: گرافیتی همیشه ذات خود را حفظ می‌کند. دیوارها و هنرمندان همیشه وجود دارند، اما عکس‌هایی که از نقاشی‌های دیواری گرفته و در رسانه‌های اجتماعی پخش می‌شود طبیعتا به ماندگاری بیشتر آثار کمک می‌کنند. در واقع می‌توان گفت که این موضوع هم تاثیر مثبت دارد و هم منفی؛ اینکه کارها بیشتر دیده می‌شود مثبت است و اینکه توجه به خیابان‌ها کمتر شده و هنرمندان را تنبل کرده است هم از اثرات منفی است.»

در ادامه تعدادی از گرافیتی های خاموش را در سطح شهر مشاهده می کنید: