چالش‌های روانشناختی تربیت کودکان دارای معلولیت

تهران (پانا) - یک روانشناس با بیان اینکه کودکان با نیازهای ویژه ـ معلول ـ خودپنداره پایین‌تری نسبت به سایر افراد دارند و از این رو در معرض مشکلات هیجانی اجتماعی زیادی هستند، گفت: آدلر ـ روانشناس ـ مهم‌ترین نیاز هر انسانی را عزت نفس می‌داند و معتقد است اگر والدین عزت نفس کودکان دارای معلولیت را افزایش دهند در نهایت حقارت و خود کم بینی را در آن‌ها کاهش داده‌اند. همچنین عزت نفس مناسب ، سازگاری اجتماعی و عاطفی این کودکان نیز افزایش می یابد.

به‌گزارش ایسنا، گوهر یسنا انزانی، اظهار کرد: عزت نفس مهم‌ترین عامل در شکل گیری شخصیت و سلامت روان کودکان دارای معلولیت است چراکه عزت نفس پایین منجر به افزایش حس حقارت و خودکم‌بینی در کودکان می‌شود. افرادی که دچار ناتوانی هستند معمولا نگرش منفی والدین را در اکثر زمینه‌ها به همراه دارند، در برخورد با هم‌سالان تجارب منفی دارند و ناکامی‌های پی‌درپی دلسردی و سرخوردگی را برایشان ایجاد می‌کند، از این رو همراهی و نوع نگرش والدین به معلولیت فرزند بسیار اهمیت دارد.

وی افزود: در بسیاری از خانواده‌ها تولد کودک دارای معلولیت منجر به فروپاشی عاطفی شدید می‌شود و همانند یک بحران بر روابط خانواده و در نهایت بر کودکان اثرات روانشناختی عمیقی بر جای می‌گذارد.

واکنش اولیه والدین نسبت به تولد کودک دارای معلولیت

به گفته انزانی واکنش باالقوه اکثر والدین در این شرایط ضربه روحی شدید، انکار، خشم و زودرنجی و افسردگی است به گونه‌ای که واقعیت را نمی‌پذیرند و این مراحل دائما برایشان تکرار می‌شود تا در نهایت به پذیرش شرایط موجود برسند. از این رو شناخت واکنش والدین نسبت به معلولیت فرزند خود اولین گام برای کمک به آن‌ها از طریق مشاورین است.

این روانشناس که دکترای تخصصی روانشناسی خود را در زمینه آموزش و پرورش کودکان استثنائی گرفته است، ادامه داد: مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، معلولیت ایجاد اختلال در روابط فرد و محیط و مجموعه‌ و یا ترکیبی از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و... است که به نحوی در زندگی فرد اثر سو می‌گذارد و مانع از ادامه زندگی مستقل فرد می‌شود. از این رو نمی‌توان برای تمامی معلولیت‌ها یک نوع آموزش و رفتار در نظر گرفت و ابتدا باید نوع معلولیت کودک سنجیده شود.

انزانی معتقد است که این کودکان نیازمند تعلیم و تربیت ویژه‌ای هستند تا بتوانند از تمامی استعدادهای انسانی خود بهره ببرند. نوع نگرش کودک معلول نسبت به خود در افکار و رفتار آن‌ها بسیار اثر گذار است بنابراین والدین باید حس ارزشمندی را در آن‌ها افزایش دهند.

چگونه اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت را افزایش دهیم؟

وی در ادامه به بیان راهکارهایی جهت افزایش اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت پرداخت و گفت: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ایجاد رابطه صمیمانه و صحیح میان اعضا خانواده می‌تواند در دستیابی به زندگی و آینده مطلوب فرد معلول موثر باشد و شکل گیری اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت می‌تواند با مهر و محبت در میان والدین با یکدیگر و در میان والدین با فرزندان آغاز شود.

به گفته انزانی والدین باید با توجه به میزان درک و فهم کودک دارای معلولیت با او صحبت کنند و میان گفتار و اعمال خود هماهنگی داشته باشند چراکه مهم ترین الگو این بچه‌ها والدین هستند و اگر صداقت در گفتار و اعمال والدین مشهود نباشد کودکان تصور می‌کنند که والدین با دروغ و یا کنایه با آن‌ها صحبت می‌کنند. از سوی دیگر والدین باید از توهین و تحقیر کودک خود دست بردارند و از کمک مشاورین بهره ببرند چراکه هرچه والدین سریع‌تر به پذیرش برسند مشکلات فرزندان کم‌تر می‌شود.

این روانشناس با اشاره به اینکه امروزه بر آموزش فراگیر دانش آموزان دارای معلولیت تاکید می‌شود، ادامه داد: در سال ۱۹۹۴ در کنفرانس بین‌المللی سازمان ملل متحد بر روی آموزش کودکان دارای معلولیت در سیستم آموزش عمومی تاکید شد چراکه این نوع آموزش بهترین روش برای مبارزه با طرد شدگی و تبعیض و بنا کردن جامعه‌ی پذیرای کودکان معلول است.

انزانی توصیه کرد: والدین باید به کودکان دارای معلولیت خود بیاموزند که همیشه و در هر حال نیازمند معذرت خواهی نیستند چراکه لزوما رفتار آن‌ها در همه حال غلط نیست، رفتارهای مثبت بچه‌ها را تشویق کنند، به آن‌ها کمک کنند تا دوستی حمایت کننده‌ای با هم‌سالان داشته باشد، توانمندی‌ها و محدودیت‌های کودک را بشناسند، مهارت‌های علمی و مهارت‌های زندگی و مهارت‌های جامعه پذیری را به آن‌ها یاد دهند و از انتقاد سازنده و محترمانه بهره ببرند.

وی گفت: والدین باید به نیازهای اولیه کودکان دارای معلولیت توجه کنند و به آن‌ها یاد دهند نیازهای اولیه خود نظیر غذا خوردن، تعویض لباس، بهداشت اولیه و... را خودشان انجام دهند. کودکان دارای معلولیت نیازمند کمک‌های حرفه‌ای آموزشی، تربیتی، حمایتی هستند و والدین باید تا جایی به کودکان خود کمک کنند که آن‌ها به حداقل درآمد محیطی یکپارچه برسند و مشغول فعالیت شوند.

این روانشناس در انتها افزایش مهارت‌های اجتماعی والدین دارای کودک دارای معلولیت را عاملی مهم در موفقیت آن‌ها دانست و افزود: هرچه والدین مهارت‌های بیشتری داشته باشند، امید به زندگی در فرزندان افزایش پیدا می‌کند و می‌توانند مهارت‌های بیشتری بیاموزند. از این رو بهره‌گیری از مشاورین برای شناخت دقیق توانایی‌های کودکان دارلی معلولیت بسیار حائز اهمیت است. باید از حداکثر ظرفیت هوش، استعداد و توانمندی کودک دارای معلولیت استفاده شود تا دچار افسردگی نشود.