شبکه دانا؛ شبکه مدارس ایران

دسترسی به اینترنت تبدیل به یکی از اصلی‌ترین نیازمندی‌های انسان امروز شده است؛ همپای آب و برق. به این ترتیب دانش‌آموزان امروز که بازیگران ساخت فردای ما و خودشان هستند در سایه دسترسی به این اینترنت و مهارت‌های مورد نیاز برای بهره‌گیری از آن است که می‌توانند آینده روشنی را برای ما بسازند.

از سوی دیگر کودک و نوجوان دانش‌آموز، نیازهای خاص دارد که داشتن ایمنی در دنیای اینترنت مهم‌ترین این نیازهاست. محتوای متناسب با سن، دغدغه کلیدی در میان سیاستگذاران علم و فناوری در جهان است. به همین دلیل است که در کشورهای مختلف از روش کم‌وبیش مشابهی برای رفع این دغدغه بهره گرفته می‌شود و آن ایجاد شبکه‌ای خاص برای مدارس و دانش‌آموزان است.

در حقیقت دسترسی دانش‌آموزان باید واجد ۳ کیفیت کلیدی باشد:
1ـ کیفیت: دسترسی باکیفیت دانش‌آموزان نه تنها بواسطه بهره‌گیری از ابزارها و محتوای آموزشی و کمک‌آموزشی اهمیت دارد، بلکه به جهت عدالت آموزشی نیز دارای اهمیت است. دانش‌آموزان طبقه‌های کمتربرخوردار نباید به‌دلیل وضعیت اقتصادی خانواده‌های خود از دستیابی به رؤیاهای خود محروم شوند. به همین دلیل کیفیت دسترسی باید بیش از متوسط دسترسی عمومی در کشور باشد.

2ـ هزینه: کاهش هزینه‌های دسترسی برای مدارس نیز برآمده از سیاست‌های عدالت آموزشی است.

3ـ امنیت: داده‌های دانش‌آموزان و حریم خصوصی آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کودک و نوجوان دارای حساسیت‌هایی ویژه روی داده‌های شخصی‌شان مانند نمره‌های درسی هستند. حساسیت‌هایی که گاه می‌تواند تأثیرات بسیار بلندمدتی در رشد آنان ایجاد کند.

4ـ ایمنی: ایمنی محیط مجازی بیش از هر عاملی بواسطه متناسب بودن محتوای آموزشی با ویژگی سنی دانش‌آموزان اهمیت دارد. فیلترینگ و پالایش محتوا برای مدارس به قدری اهمیت دارد که در کشوری مانند انگلستان شبکه مدارس آن که توسط چندین تأمین‌کننده اینترنت و در یک بازار رقابتی عرضه می‌شود تبدیل به یک مزیت رقابتی می‌شود. شرکت RM به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان این شبکه در توصیف مزیت شبکه مدارس خود می‌گوید: ما روزانه بیش از ۵۸۰ میلیون درخواست را فیلتر می‌کنیم! (https://www.rm.com)

5ـ خدمات ویژه: شبکه مدارس به‌دلیل آنکه محیطی با دسترسی صرف از مدارس است، می‌تواند زمینه دسترسی به محتوای دارای حقوق مالکیت فکری را فراهم کند. به‌عنوان نمونه بسیاری از ناشران اگر مطمئن باشند که صرفاً دانش‌آموز در داخل مدرسه و در کتابخانه دیجیتال مدرسه امکان خواندن کتاب را دارد با آغوش باز پذیرای ایجاد دسترسی رایگان هستند. هر چند گاهی این دسترسی رایگان یک بازی برد-برد است، که بر اساس آن دانش‌آموز با مشاهده و خواندن کتاب ترجیح می‌دهد در ادامه آن را خریداری کند.

‌به‌عنوان یک نمونه در کشور انگلستان یکی از پیشروترین کشورها در زمینه دسترسی دانش‌آموزان به اینترنت، شبکه آموزش (Education Network) به منظور ایجاد محیطی امن و ایمن، توسط نهادی دولتی (www.nen.gov.uk) مورد توجه قرار گرفته است. در این کشور امکان دسترسی به فیلم‌های آموزشی، نرم‌افزارها و کتاب‌های درسی و کمک‌درسی بسیاری بر اساس همین نگاه در شبکه مدارس ایجاد شده است. در انگلستان در کنار نهاد دولتی متولی، تأمین‌کنندگان اینترنت خصوصی برای ارائه خدمات متنوع به مدارس نیز به فعالیت مشغول هستند. شبکه‌هایی مانند RM یا Internet4schools از نمونه‌های قابل توجه در این زمینه هستند. هرچند در کشورهای دیگر این شبکه گاه به شبکه اختصاصی دانشگاه‌های آن کشور نیز متصل است. به‌عنوان نمونه در امریکا شبکه‌ای اختصاصی برای دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی وجود دارد به‌نام REN یا شبکه R&E. مدارس امریکایی می‌توانند به این شبکه نیز متصل شوند و از همان خدمات و ویژگی‌ها برخوردار شوند؛ سیاستی که در کشورهایی مانند ایرلند نیز دنبال می‌شود.

‌روایت ایرانی شبکه مدارس: دانا
در ایران نیز از چند سال پیش طرح دسترسی مدارس به شبکه ملی اطلاعات مطرح بود. در این راه و بر اساس درس‌آموزی‌های جهانی، از دو سال پیش به جای اتصال صرف به اینترنت یا صرفاً به پایگاه‌های داخلی، شبکه مدارس ایران با نام شبکه دانا طراحی شد. این شبکه مانند آنچه پیش‌تر گفته شد، امکان اعمال سیاست‌های خاص آموزشی را دارد. سیاست‌هایی اعم از ترافیک رایگان، دسترسی به محتوای رایگان یا ارزان، ارائه یارانه آموزشی به مدارس مناطق خاص و حتی قواعد دسترسی و پالایش. از دیروز و با افتتاح رئیس جمهوری 76 هزار و 200 مدرسه از مجموع 80 هزار و 729، 8مدرسه کشور به این شبکه متصل شدند؛ در حقیقت امروز 95 درصد مدارس کشور و حدود ۹۹درصد دانش‌آموزان کشور می‌توانند به این شبکه متصل شوند. هر چند هنوز اهمیت این شبکه توسط نهادهای آموزشی ایران به‌درستی درک نشده است؛ اما این شبکه با توجه به ملاحظات آن می‌تواند در سال‌های آینده تبدیل به یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های آموزش و پرورش ایران شود. شبکه مدارس ایران می‌تواند مهم‌ترین بازارگاه و سکوی عرضه محصولات، خدمات و محتوای آموزشی برای دانش‌آموزان نیز باشد. سکویی که نه تنها مدارس می‌توانند از خدمات آن بهره بگیرند، بلکه به‌دلیل نوع طراحی آن می‌توان هدیه‌ها و کمک‌های هدفمندی را به‌عنوان مثال برای مدارس روستایی یا مدارس یک منطقه خاص کشور ارائه داد. امیدوارم این شبکه اختصاصی بخش آموزش کشور را به جایگاه اصلی‌اش که تنظیم‌گری بخش آموزش کشور (و نه تولی‌گری و رقابت با بخش خصوصی) است، بازگرداند؛ تنظیم‌گری در خصوص دسترسی‌ها یا تشویق به حضور عرضه‌کنندگان محتوا به‌صورت هدفمند. به امید روزی که دانش‌آموزانی از خانواده یا منطقه‌ای کم‌برخوردار به اتکای همین دسترسی‌ها، انحصار و تمرکز موفقیت شهرهای بزرگ را بشکند!‌

*رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر

منبع: ایران