ضرورت تعیین ابزارهای مجازات

افزایش آمار مبتلایان و مرگ و میر ناشی از کرونا در یک هفته اخیر مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا را بر آن داشت تا جرایمی را برای افرادی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند اتخاذ کنند، بنابر این مسأله عمده‌ای که با آن روبه‌رو هستیم، رعایت نکردن قوانین توسط مردم و بقای بیماری در کشور است.

این مسأله به چند عامل بستگی دارد، ذات بیماری، نظام پزشکی که نتوانسته راه درمانی پیدا کند و در نهایت رعایت نکردن مقررات و مراقبت‌های لازم در‌خصوص مقابله با بیماری. وقتی آن به آن، بیماری، جلوه‌های جدیدی از خود نمایان می‌سازد، قطعاً لازم است که نظام مراقبت و درمان، طراحی شود اما متأسفانه این اتفاق نیفتاده و همین امر نیز سبب شد که همه تصور کنیم بیماری بزودی ریشه‌کن می‌شود، ولی این‌گونه نشد، هرچند این ضعف عمده حتی در کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی نیز وجود داشت.

چنانچه پدیده کرونا کوتاه مدت بود، مانند روزهای نخست که تصور می‌کردند، دوره بیماری زود تمام می‌شود، باز هم نیاز بود که نظام بهداشت ساماندهی شود. در نهایت عدم رعایت و مراقبت نکردن مردم هم، امکان شیوع بیماری را فراهم می‌کند. به معنای عام، افراد در شهرها و روستاها می‌توانند، چرخه انتقال را حفظ کنند. در این میان، آنچه مورد نیاز است، نظام ساماندهی، نظارت، کنترل و مجازات است، تمامی این 4 مرحله باید در امتداد یکدیگر و توأمان وجود داشته باشند. متأسفانه ما این مراحل را نداشتیم، اگر، این 4 مورد، توأمان و پیوسته وجود داشته باشند، مشکلات با سرعت بیشتری مرتفع خواهند شد اما چنانچه هرکدام از موارد یاد شده وجود نداشته باشند، منجر به خشونت خواهد شد، چون ابعاد جدیدی از مشکلات بروز کرده و دردسرهای جدیدی ایجاد می‌شود، به عنوان مثال در‌خصوص برخورد با معتادان، زمانی که با معتادان به صورت ضربتی برخورد شد، شاهد افزایش پدیده اعتیاد بودیم، در مورد بیماری کرونا نیز وضعیت همین است.

هر کدام از مراحل یاد شده نیز به ابزارهایی نیاز دارد، به‌لحاظ سازمانی، مجموعه نیروها و میزان تکنولوژی و اهداف باید مشخص باشند. درخصوص مجازات‌ها هم، پیچیده‌ترین سازماندهی مورد نیاز است. در کل دنیا، حوزه پلیس و امنیت جزو پیچیده‌ترین سازمان‌ها هستند، این در حالی است که سازمان دانشگاه، سازمان پیچیده‌ای نیست، در واقع جلوگیری از خشونت، سازماندهی پیچیده‌ای را می‌طلبد، اینجا است که می‌توانیم بگوییم، به‌دلیل نداشتن ابزارهای لازم به حکم پلیس نیاز پیدا کرده‌ایم. باید ابزارهای لازم، امکان وجود داشته باشند، به عنوان نمونه یکی از ابزارهای مورد نیاز، این است که مردم کارت شناسایی به نوعی الکترونیکی داشته باشند و بتوان به‌راحتی هر فرد متخلفی را از طریق همان کارت شخصی جریمه کرد، بدون اینکه به زور و خشونت متوسل شد و مانند جریمه کردن الکترونیکی خودروها، به تناسب جرم بتوان مجازات تعیین کرد. از طرفی باید جرایم مشخص باشند، مثلاً فردی که ماسک نمی‌زند چون ماسک به همراه ندارد با فردی که کلاً معترض است و نمی‌خواهد ماسک بزند و مقاومت می‌کند، باید در قانون مشخص باشند و مجازات‌های آنها نیز معلوم باشد اما حالا در هیچ‌کدام از نظام‌های حقوقی و قضایی صحبتی در خصوص این مسائل نشده است. از جنبه دیگر هم باید نیروهای توانمند، مسئولیت‌پذیر با قدرت و آگاهی بالا و آموزش دیده در‌خصوص برخورد با جرایم مورد نظر، وجود داشته باشند. باید توجه داشت که فقط اعلام اعمال مجازات نمی‌تواند بازدارنده باشد و برعکس سبب می‌شود مردم با مسأله جدی برخورد نکنند، پس قبل از هر کاری لازم است که ابزارهای مورد نظر در خصوص مجازات‌ها، فراهم شود.

*جامعه شناس و استاد دانشگاه

منبع: ایران