مسعود دلخواه، محمدرضا خاکی و آروند دشت‌آرای از چالش‌های جشنواره تئاتر امسال می‌گویند
غم بزرگ را به‌کار بزرگ تبدیل کنیم
تهران (پانا) - روزهای پایانی هفته گذشته با حکم سیدمجتبی حسینی، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اعضای شورای سیاستگذاری و دبیر سی و نهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر معرفی شدند و براساس همین احکام، هوشنگ توکلی، ایرج راد، مریم معترف، حسین مسافرآستانه، قادر آشنا (مدیرکل هنرهای نمایشی) و برزین ضرغامی (مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران) به‌عنوان اعضای شورای سیاستگذاری و در حکمی جداگانه و بنا به پیشنهاد مدیرکل هنرهای نمایشی و تأیید شورای سیاستگذاری جشنواره حسین مسافرآستانه به‌عنوان دبیر سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر انتخاب شد.
به گزارش ایران، کرونا، امسال تئاتر را با چالشی روبه‌رو کرد که شاید هرگز طی دهه‌های اخیر، هیچ هنرمندی با آن روبه‌رو نشده بود و کمترین ضربه‌اش تعطیلی سالن‌های تئاتر برای چند ماه و خانه‌نشینی‌تئاتری‌ها و دوری از صحنه بود که همه اینها، وضعیت اقتصادی و روحیه این عاشقانه تئاتر را دستخوش آسیب کرد و حالا برگزاری جشنواره تئاتر فجر هم چالشی است علی‌حده، هم برای مدیران آن و هم برای هنرمندان تئاتر. سال‌های گذشته این جشنواره با چالش‌های زیادی روبه‌رو بود و به‌هر صورت با هر زحمت و مشکلی که بود برگزار شد و با خوب‌وبدهایش ختم به‌خیر شد اما امسال این دوره از جشنواره چالشی جدی‌تر از همیشه پیش رو دارد و آن‌هم ویروس کروناست که کسی آنچنان نمی‌داند تا پایان زمستان، چه سرنوشتی را در کشور رقم خواهد زد. با این‌همه هنرمندان تئاتری، از چالش‌های پیش‌روی این جشنواره و پیشنهادهایی می‌گویند که می‌تواند برای برگزارکنندگان این جشنواره قابل بررسی باشد.
حمایت جدی از گروه‌های تئاتری
مسعود دلخواه کارگردان تئاتــــر بخشی از مشکل را حوزه بین‌الملل می‌داند و احتمال فراهم نشدن شرایــــــــط حضور برای گروه‌های خارجی. او می‌گوید: «با توجه به چالش‌هایی که جشنواره تئاتر فجر در سال‌های گذشته، علی‌الخصوص سال گذشته، داشته امسال باید چالش ویروس کرونا را هم به این چالش‌ها اضافه کرد که چالش کمی هم نیست. امکان دعوت از گروه‌های بین‌المللی ممکن است به‌دلیل همین شرایط مهیا نشود و گروه‌های داخلی نیز که همیشه با شوق و علاقه خود را برای جشنواره آماده می‌کردند و امسال شرایط باعث خواهد شد که این انگیزه‌ها با تردید همراه شود. به‌نظر من این دوره، یکی از سخت‌ترین دوره‌ها برای دبیر جشنواره آقای مسافرآستانه خواهد بود و شرط این موفقیت را باید در نظر گرفت و بدترین سناریوها و بهترین‌ها را در نظر گرفت و برای همه حالت‌ها آماده بود. در بدترین شکل ممکن است که وضعیت آنقدر بد شود که نه گروه‌ها به اندازه کافی شرکت کنند و نه بخش‌های دیگر کامل شوند و مشکلات عدیده مالی کار را با مشکل جدی روبه‌رو کند.
بهترین حالت هم این است که این ویروس با کشف واکسن و... سیر نزولی پیدا کند و انگیزه‌ای برای گروه‌های حرفه‌ای مهیا شود. بسیاری از گروه‌های تئاتری مسائلی دارند که باید حل شود و همین الان هم گروه‌هایی که در سالن‌های اصلی قرار بوده اجرا بروند قید اجرای خود را زده‌اند و مشکل مالی در این حوزه مهم‌ترین مشکل است چون نمی‌توانند با پنجاه‌درصد صندلی روی صحنه بروند چون حمایت جدی در این زمینه پیش‌بینی نشده و خود این مسأله مشکل مهمی است...» دلخواه درباره راه‌حل‌های احتمالی که می‌توان برای برگزاری جشنواره امسال در نظر گرفت می‌گوید: «این مسأله، مسأله بسیار مهمی است. بخشی از سناریوها قابل پیش‌بینی است و بخشی‌‌اش نیست. بخش غیرقابل پیش‌بینی استقبال مخاطبان تئاتر است که نمی‌دانیم آنها چگونه از جشنواره استقبال خواهند کرد. همان‌طور که گفتم جشنواره امسال واقعاً قابل پیش‌بینی نیست و باید برای هر سناریویی که از پیش در نظر گرفته‌ایم، آماده باشیم. یکی از مسائلی که هرساله گریبانگیر تئاتر فجر بوده بودجه است. گروه‌های حرفه‌ای باید برای شرکت در جشنواره انگیزه داشته باشند و حالا با این شرایط بی‌شک باید انگیزه‌ای قوی‌تر داشته باشند و مسأله مالی واقعاً انگیزه‌ای غیرقابل انکار است و وقتی گروه‌های حرفه‌ای می‌توانند قدم به راه بگذارند باید مطمئن باشند که می‌توانند از پس مسأله مالی خود بربیایند. از طرف دیگر، کم‌رنگ شدن ممیزی آثار، می‌تواند انگیزه‌بخش باشد و در چارچوب قوانین کشوری و در ظرفیت فرهنگ اجتماعی ما باید کمی آسان گرفته شود و کارها و هنرمندان محترم شمرده شوند.
مسائل سیاسی، اجتماعی هم تأثیرگذار خواهند بود که ما باید برحسب شرایط به همه اینها از پیش فکر کنیم و بسترسازی‌های مناسب و درستی در نظر بگیریم و طرح‌ریزی کنیم.» این کارگردان تئاتر کمک نهادها و سازمان‌های دیگر به این جشنواره را مستلزم خواستی جمعی دانست که به عقیده او چندان وجود ندارد. او می‌گوید: «در وهله اول باید این کمک، یک خواست جمعی باشد و من فکر می‌کنم این خواست و اراده آنچنان وجود ندارد و سال‌هاست به‌خواب رفته است. اراده کمک به وضعیت تئاتر تقریباً می‌توانیم بگوییم وجود ندارد یا ما تئاتری‌ها آن را احساس نمی‌کنیم و اگر هست در حد مسکن‌های زودگذر است. هنرمند باید باور کند که این جشنواره خودش است و دولت و تمام ارگان‌ها و سازمان‌های فرهنگی به این جشنواره‌ها کمک می‌کنند. از نظر من این فراخوان باید بسیار دقیق نوشته شود و پشتوانه قوی مادی و معنوی داشته باشد تا انگیزه‌ای قوی برای هنرمندان به‌وجود بیاید. دلخواه درباره دبیر جشنواره امسال، یعنی حسین مسافر آستانه هم می‌گوید: «مسافرآستانه یکی از تئاتری‌های سالم ماست که بسیار باتجربه است و سابقه مدیریتی موفقی هم دارد. کارگردان بسیار خوبی هم هست و رابطه سالم و دوستانه‌ای بین او و هنرمندان تئاتر وجود دارد اما باید پرسید که اختیارات او به‌عنوان مثال در بحث بودجه چقدر است و آیا دست بازی خواهد داشت یا از لحاظ گرفتن مشاورهای قوی و مجرب چطور؟ بدون اختیارات لازم واقعاً کاری از پیش نمی‌رود ولی اگر ما به همه این مسائل بخوبی ورود کنیم و از دبیر و عوامل جشنواره و... حمایت کنیم در بدترین شرایط می‌توانیم بهترین خروجی را رقم بزنیم.»
به زیربناهای تئاتر توجه کنیم
محمدرضــــــا خاکــــــــــی نمایشنامه‌نویس و استاد دانشگاه پیشنهاد می‌کند که امسال به‌جای تمرکز بر بحث اجراهای صحنه‌ای بحث آموزش و زیرساخت‌های تئاتری را مورد توجه قرار بدهیم. او می‌گوید: «حالا که قصد داریم چنین کاری کنیم به‌جای آنکه صرفاً آن را در حوزه اجرا ببینیم، هدف را به‌سمت و سوهای دیگری ببریم. امروز در تئاتر عرضه‌های گوناگونی از جمله آموزش، فرهنگی، ادبیات و رویکردهای تحلیل اجتماعی مثل جامعه‌شناسی و روان‌شناسی وجود دارد و ما می‌توانیم انرژی خود را در چنین شرایطی فقط به اجراهای صحنه‌ای محدود نکنیم. ما می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم و تئاتر را به جز اجرا، در بسترها و زیرمتن‌هایش ببینیم و انرژی خود را آنجا صرف کنیم.» او در پاسخ به این سؤال که برای ورود به چنین حوزه‌ای آیا بسترسازی لازم وجود دارد یا نه، می‌گوید: «به هیچ وجه. اکثر سالن‌هایی که ما امروز می‌شناسیم واقعاً امن نیست. چند وقت پیش برای دیدن تئاتر به‌همراه چند نفر از دوستان تئاتری، به یکی از سالن‌های تهران رفتیم. به دوستان گفتم که این سالن‌ها اصلاً استاندارد نیستند و حتی یک کپسول اطفای حریق در آنها وجود ندارد. نظر شخصی من این است که توسعه
فرهنگی باید طور دیگر و شکل دیگری اتفاق بیفتد. ما امروز می‌توانیم به آ‌نچه در کشورهای پیشرفته اتفاق می‌افتد نگاه کنیم و ببینیم آنها در این موقعیت‌ها چگونه عمل می‌کنند و چطور پای تکنولوژی را وسط می‌کشند تا خلأهای موجود را پر کنند. امسال می‌توانیم چه به‌صورت حضوری و چه به‌صورت غیرحضوری و مجازی با بزرگان تئاتر ایران و جهان حرف بزنیم و از طریق این گفت‌وگوها هم به بحث آموزش بپردازیم و هم یک کار پژوهشی و آینده‌ساز را عملیاتی کنیم. در این بستر می‌توان درباره آینده تئاتر حرف زد یا از تئاتر بعد از کرونا و چالش‌هایش سخن گفت. همه تئاتری‌های دنیا چنین کاری می‌کنند. امروز صفحه کارگردان‌های ما پرشده از پیام‌های تسلیت و شادباش. نه تحلیلی وجود دارد نه معرفی کتابی در حوزه تئاتر و نه از نقصان‌های تئاتر و نقطه قوت‌ها حرفی زده می‌شود. ما امروز نه از دانشگاه حرف می‌زنیم و نه از حوزه آموزش و تئاتر را خواسته ناخواسته به سمت تئاتر عوام‌زده پیش برده‌ایم و عنوان تئاتر لاکچری (که نمی‌دانم از کجا آمد و چطور) را جاری و ساری کرده‌ایم. تئاتر را چه به این مقوله‌ها و حرف‌ها. کرونا در سراسر دنیا وجود دارد همان‌طور که تئاتر در همه دنیا
وجود دارد و خروجی‌های چندین میلیون دلاری‌اش تعطیل شده اما نگذاشته‌اند مباحث آموزشی و زیربنایی تعطیل شود. چرا چنین نکنیم؟ چرا گفت‌وگو نکنیم و گفت‌وگو درباره نقطه ضعف و قوت‌های تئاتر خود را هدف اصلی قرار نمی‌دهیم؟ با این کار حداقل می‌توانیم این غم بزرگ را به کاری بزرگ تبدیل کنیم که صرفاً یک وجه باسمه‌ای نداشته باشد و بنایی و زیرساختی باشد برای رونق تئاتر آینده ما.»
لزوم بازتعریف جشنواره
آرونــــــــــد دشــــــت‌آرای کارگردان تئاتر هم ضمن بررسی بنیادین مشکل جشنواره تئاتر فجر طی سنوات گذشته که عمده آنها را در عدم خلاقیت و خروجی مناسب با تعریف جشنواره می‌داند پیشنهاد می‌کند که جشنواره امسال را طور دیگری برگزار کنیم و از مسیر این نگاه تازه لطمه‌هایی را که کرونا به اهالی تئاتر زد تا جایی جبران کنیم. دشت‌آرای معتقد است: «نکته اولی که باید صراحتاً به آن اشاره کنم لزوم بازتعریف جشنواره تئاتر فجر است و مروری دوباره به جشنواره‌ای که قرار بوده خلاق باشد و نمایانگر ظرفیت و توان تئاتری ما و البته معرفی نسل جوان.» او درباره چالش‌های برگزاری جشنواره می‌گوید: «نکته اینجاست که از نظر من جشنواره را نباید هر سال به یک دبیر داد و آنقدر آن را بالا پایین کرد که از ذات خودش دور بیفتد. پیشنهاد ما این بود که جشنواره چندسال در اختیار یک دبیر اجرایی باشد تا آن دبیر بتواند فرصت جاری و ساری کردن اندیشه‌های لازم را در جشنواره داشته باشد و جشنواره را به همان نکته‌هایی که در ذات آن تعریف شده پیش ببرد. همین تعریف بود که ما را در مقایسه با کشورهای همسایه، کشوری صاحب‌تئاتر معرفی می‌کرد و به ما هم به لحاظ کمیت
تئاتری‌ها و هم کیفیت تئاترهای اجرا شده در مقام ارجحیت قرار می‌داد.» دشت‌آرای پیشنهاد می‌کند که بودجه جشنواره امسال را می‌توان با برگزار نکردنش به هنرمندان و اهالی تئاتری اختصاص داد که کرونا به آنها لطمه‌های بسیار زد و واقعاً بسیاری از آنها در شرایط بحرانی قرار دارند و در امور روزانه خود دچار مشکل مادی و معیشتی شده‌اند. او می‌گوید: «می‌توانیم چنین کاری کنیم که هم انگیزه‌ای به هنرمندان بدهیم و هم توان خود را صرف حوزه‌هایی دیگر جز اجرا کنیم و بحث‌های آموزشی را پیش بگیریم و برای امسال طراحی کنیم که در چه حوزه‌هایی ضعف داریم و این می‌تواند فرصتی باشد که تعطیلی به ما می‌دهد.»
ارسال دیدگاه