دانش‌آموزان می‌توانند در تالیفات کتب درسی نقش آفرین باشند

دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان تاکید کرد تولید علم را باید از سنین پایین گفتمان سازی و ریل گذاری کنیم، نقش آفرینی در تالیفات قطعا می‌تواند در این عرصه نیز تاثیرات جدی و بسزایی داشته باشد.

اتفاقات اخیری که در کشور افتاده و به خصوص تاثیراتی که در فضای آموزشی کشور گذاشته است موجب این می‌شود که در حوزه‌های فعالیت تربیتی و آموزشی تاملات دقیق تر و جدی داشته باشیم.

بدون شک این موضوع موجب تعاملات خیلی خوب برخی از جامعه فرهنگیان عزیز با دانش‌آموزان شد، استفاده از بستر فضای مجازی، تلفنی و.. توانست خیلی به این ارتباط دوسویه کمک کنند، این ارتباط لزوما در مخاطب حس خوبی را ایجاد خواهد کرد که معلم همواره همراه و پشتیبان برای دانش‌آموزان هست، از طرفی دیگر هم می‌شود روی این موضوع تامل کرد که چقدر کتب درسی قابلیت این نوع اتفاقات پیش بینی نشده را داشتند یا خواهند داشت.

ضرورت تعامل برنامه ریزان آموزشی با دانش‌آموزان که مخاطبان اصلی هستند امری مهم و اساسی است و فرصت بسیار خوبی را برای جلوگیری از آسیب پذیری و بهره گیری از تنوع، به روز بودن، پاسخگویی به نیازها را فراهم خواهد کرد.

برخی از کتب و تالیفات از بعد ارتباطی با زندگی عادی، عمومی و حتی روز مره نوجوانان هیچ رابطه‌ای ندارد و عملا رویکرد آموزشی در برخی از دروس کامل یکطرفه و مابه ازای اجتماعی از آن در موقعیت‌های در اختیار نوجوان وجود ندارد، حتی در برخی از کتب ما نیاز جدی به آینده نگری، آرمان خواهی داریم، نیاز به رفع نیازها در چند سال آینده داریم، نیاز به اینکه محدود در زمان نشویم، ضمن اینکه از سرعت تحولات نیز عقب نمانیم.

آن چیزی که سند تحول نیز به آن تاکید دارد "یادگیرنده" است، به طوری که در برخی از بندهای برنامه درسی ملی توانایی انتخاب و ارتباط تعاملی با محیط یادگیری را مهم دانسته و اینکه او به جای اجبار و تابعیت محیط بتواند اراده و انگیزه لازم را برای تربیت پذیری و افزایش شایستگی‌های فردی داشته باشد بسیار مهم است‌. همانطوری که در آن برنامه هم اشاره شده است فعالیت‌های درسی باید به نقش فعال، داوطلبانه و آگاهانه دانش آموز در فرایند یادگیری و تربیت پذیری توجه کرده و زمینه تقویت و توسعه روحیه پرسشگری، پژوهشگری، خلاقیت وکارآفرینی را در دانش‌آموز فراهم سازد، این عبارت بسیار مهمی است، یعنی سه بخش یادگیرنده، یاد دهنده و کتاب هر سه در تعامل با یکدیگر باید این مهم را به نتیجه مطلوب برسانند.

ما باید یپذیریم که نوجوان و دانش‌آموز امروز جامعه که مخاطب اصلی تربیت و آموزش است باید در آنچه قرار است سرنوشت خودش با آن را در آینده رقم بخورد مشارکت و تعامل و نقش فعال و اثرگذاری داشته باشد، نیازها را استخراج و نظام مسئله تولید کند، رتبه بندی و ارزش گذاری کند، بتواند به عنوان حلقه مکمل سبک‌های بهتر یادگیری را از دید خودش معرفی وارائه نماید ، به عنوان دیده بان برتر ارزشیابی و بررسی خوبی از کارها داشته باشد و بدون شک در تالیف کتب نقش سازنده و مشارکت گسترده و پرنشاطی داشته باشد.

اگر ما به فکر رفع نیاز ها و به روز بودن تالیفات درسی هستیم باید از این پیشنهاد استقبال کرده و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی باید بتواند درصدد ارتباط با گروه نخبگانی دانش‌آموزان باشد و دریک ارتباط دوسویه بتواند محتوای مورد نظر خود در ارتباط با دانش‌آموزان تولید، نشر و ارزشیابی کند. قطعا این امر هم رشد فردی و گروهی دارد و هم در کل موجب تقویت نظام آموزشی یکطرفه و غیر تعاملی ما خواهد داشت، این نگاه به مخاطب حس اعتماد سازی و حس مشارکت فعالانه، مشورت جمعی را خواهد داد و در فرآیند یادگیری آن را با انگیزه و وابسته تر خواهد کرد‌.

شاید از یک منظر دیگر باید به این برسیم که اساسا این یک امر مورد احتیاح و حق اجتماعی دانش‌آموز که بتواند در ده‌ها کتابی که سالانه مطالعه می‌کند، در ده‌ها سالی که برای آنان وقت و عمر می‌گذارد، و شاید از هرمحصولی دیگر به آن انس و ارتباط دارد نظر و مشارکت داشته باشد، اینکه ما او را صرفا یک مخاطب فرض کنیم و به اون این عرصه را ندهیم که بتواند نقش آفرین باشد بدیهی است که نمی‌توانیم در آینده هم از اون توقع خلاقیت و ابتکار داشته باشیم، نمی‌توانیم بگوییم چرا تاثیرات کتب در سطح جامعه چرا انقدر پایین هستند.

به نظر می‌رسد تولید علم را باید از همین سنین پایین گفتمان سازی و ریل گذاری کنیم، نقش آفرینی در تالیفات قطعا می‌تواند در این عرصه نیز تاثیرات جدی و بسزایی داشته باشد. اینکه ما دانش‌آموز را به عنوان یک عنصر فعال در عرصه تربیتی آموزشی، دینی خودش فرض کنیم آن چیزی که فلسفه سند نیز به آن تاکید دارد و ما باید این گفتمان مورد نظر رهبری را از همین سال‌های ابتدایی جوانی آغاز کنیم.

تشکل‌های دانش‌آموزی بهترین وسیله و راه ارتباطی برای تسهیل این امر هستند، به طور نمونه یکی از اصلی ترین اقدامات دانش‌آموزان عضو انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان در قالب سطوح ملی طرح و بررسی کتاب‌های درسی است، دانش‌آموزان با اقدامات شبکه‌ای که در قالب مدارس مرتبط و گروه همسالان دارند نظرات خودشان را پیرامون کتاب جمع بندی و به بحث و بررسی می‌گذارند تا به حال کتاب‌های مختلف درسی به خصوص کتاب‌های پایه نظری توسط بچه‌ها در قالب کارگروه‌های مختلف بحث و بررسی و ارزشیابی شده است که بدون شک این امر نشانه اشرافیت و اطلاع خوبی است که دانش‌آموزان نسبت به محیط پیرامونی خود دارند، دانش‌آموزان قطعا به آن چیزی که فرامی‌گیرند باید این حساسیت را داشته باشند و اینکه ما این فرصت خود ارزشیابی را به جامعه هدف بدهیم قطعا تاثیرات مثبت و بسزایی را خواهد داشت.

تشکل‌های دانش‌آموزی با بهره مندی از ظرفیت نخبگانی و زبده یابی که دارند جمعیت قابل توجه و شبکه ای موثری را در ساختارهای چابک و چالاکشون در اختیار دارند که می‌توانند در کمترین زمان ممکن رفت و برگشت‌های لازم را بابت موضوعات مختلف داشته باشند. بعضا مجموعه‌های مثل اتحادیه اتفاقا تجربه‌های خوبی هم در این نمونه داشته است.

من امیدوارم که مجموعه وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش برنامه ریزی که انصافا در مسیر تعاملات به نسبت سال‌های پیشین خیلی امیدوارانه تر عمل می‌کنند در این فریضه هم انشالله بتوانند نقش موثری را ایفا کنند.

*دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان