نویسنده تاریخ بیهقی، گنجینه‌ای از هوش و ادبیات ایران
همدان (پانا)- ابوالفضل بیهقی، ادیب، مورخ و دولتمرد برجسته عهد غزنویان که او را «پدر نثر فارسی» می‌شناسند، با خلق اثر ماندگار «تاریخ بیهقی»، میراثی از هوش، صداقت و شیوایی قلم را برای جهانیان به یادگار گذاشت و جایگاه زبان فارسی را تثبیت کرد.
ابوالفضل بیهقی در سال ۳۸۵ هجری قمری در حارث‌آباد بیهق (نزدیک سبزوار کنونی) متولد شد. او که از هوش بسیار بالایی برخوردار بود و از کودکی علاقه زیادی به نویسندگی داشت، در جوانی از نیشابور به غزنین رفت و مجذوب کار دیوانی شد. بیهقی با استعداد درخشان خود خیلی زود دستیار خواجه ابونصر مشکان، صاحب دفترخانه و یکی از دبیران بزرگ آن دوره، شد و به بالاترین مقام در دیوان رسالت رسید.
برجسته‌ترین اثر بیهقی، «تاریخ بیهقی» است که متأسفانه از سی جلد آن، تنها شش جلد (جلد پنجم تا دهم) که بیشتر وقایع دوران سلطان مسعود غزنوی را در بر می‌گیرد، به دست ما رسیده و بخش اعظم آن مفقود شده است. این بخش باقی‌مانده به «تاریخ مسعودی» نیز معروف است و به دلیل نثر شیوا، دقیق و توصیفات زنده، به عنوان شاهکار نثر فارسی و یکی از پنج متن برجسته ادب فارسی شناخته می‌شود. بیهقی در این اثر، علاوه بر ثبت تاریخ، آموزه‌های سیاسی و اجتماعی آن دوره را نیز به تصویر کشیده است.
جلد نهم این کتاب مربوط به شکست سلطان مسعود از سلجوقیان است که با مهاجرت او به هند پایان می‌یابد. در آخر نویسنده خاطرنشان می‌کند که جلد دهم حاوی قسمت مرتبط با خوارزم است. برخی محققین، اهمیت نقش ابوالفضل بیهقی در اعتلای زبان فارسی را هم‌تراز با ویلیام شکسپیر برای ادبیات انگلیسی می‌دانند. استادان بزرگ ادبیات همچون محمدعلی فروغی، نثر او را در فصاحت و بلاغت برای فخر ادب فارسی کافی دانسته‌اند.
ابوالفضل بیهقی علاوه بر تاریخ‌نگاری مشهور، یک شاعر فاخر نیز بود. اشعار ارزشمند او نشان‌دهنده توانمندی ادبی وی است، مانند این بیت:
با نام تو از شکوه مالامالیم هرچند که در بیان وصفت لالیم شیراز اگر به حافظش می‌نازد ما نیز به نثره (بیهقی) می‌بالیم
در دوره‌ی زندگی بیهقی، زبان فارسی در برابر زبان عربی مقاومت می‌کرد و به تدریج گستردگی و قدرت بیشتری می‌یافت. در این میان، شخصیت‌هایی مانند برخی از امیران سامانی و یعقوب لیث، از زبان فارسی حمایت می‌کردند. یعقوب لیث در حکایت معروفی به کسی که او را به عربی مدح کرد، گفت: «چرا چیزی را باید گفت که من آن را در نیابم؟» این حمایت‌ها، در کنار خلق آثاری چون شاهنامه فردوسی و تاریخ بیهقی، ظرفیت بالای فارسی را نشان داد و پایه‌های این زبان را مستحکم کرد.
ارسال دیدگاه