در گفتوگو با پانا:
محسن هجری: وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در ایران نگران‌کننده است
تهران (پانا) - محسن هجری، نویسنده و منتقد باسابقه حوزه کودک و نوجوان، با اشاره به کاهش آثار تالیفی، کم‌توجهی آموزش و پرورش، و حذف کتاب از سبد خانوار، وضعیت فعلی ادبیات کودک و نوجوان را بحرانی توصیف کرد و خواستار نقش‌آفرینی جدی‌تر نهادهای دولتی به‌ویژه آموزش و پرورش شد.
ادبیات کودک و نوجوان، نه‌تنها زمینه‌ساز رشد فکری و عاطفی نسل آینده است، بلکه آینه‌ای از دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی هر جامعه محسوب می‌شود. با این حال، این حوزه مهم در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی مواجه شده است؛ از کاهش تولید آثار تألیفی گرفته تا افت استقبال مخاطبان و کم‌رمق شدن جریان نقد حرفه‌ای، در گفتوگو با محسن هجری، نویسنده و منتقد شناخته‌شده، به بررسی دقیق‌تر این مسائل پرداخته‌ایم که می‌توانید در مطلب ذیل بخوانید.
وضعیت فعلی ادبیات کودک و نوجوان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که ادبیات کودک و نوجوان در ایران در شرایط فعلی با مشکلات جدی روبه‌روست. نخست اینکه آثار تألیفی کاهش چشمگیری پیدا کرده‌اند و در مقابل، اقبال مخاطبان به آثار ترجمه افزایش یافته است. این اتفاق نه‌تنها به جریان بومی ادبیات لطمه می‌زند، بلکه باعث می‌شود کودکان و نوجوانان ما با فرهنگ و ارزش‌های بیگانه خو بگیرند.
چه عوامل دیگری در تضعیف این حوزه نقش دارند؟
وجه اقتصادی ماجرا نیز بسیار مهم است. با توجه به تورم و گرانی، بسیاری از خانواده‌ها کتاب را از سبد هزینه‌های خود حذف کرده‌اند، مخصوصاً در گروه سنی کودک و نوجوان. وقتی خانواده توان خرید کتاب را ندارد، طبیعی است که کتابخوانی نیز افت می‌کند.
نقش آموزش و پرورش در این وضعیت چیست؟
نهاد آموزش و پرورش می‌تواند نقشی اساسی در این زمینه ایفا کند، اما متأسفانه در حال حاضر کتابخانه‌های مدارس فعال نیستند، نویسندگان اجازه ورود و تعامل با مدارس را ندارند و حجم بالای دروس اجباری نیز فرصت کتابخوانی را از دانش‌آموزان گرفته است. اگر قرار است گشایشی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان اتفاق بیفتد، این نهاد باید پیش‌قدم شود.
وضعیت نقد ادبی در حوزه کودک و نوجوان را چطور می‌بینید؟
نقد حرفه‌ای یکی از ارکان توسعه ادبیات است، اما متأسفانه در این حوزه هم ضعف‌های جدی داریم. زمانی فصل‌نامه‌هایی مانند «کتاب ماه کودک و نوجوان» و نشریاتی چون «پژوهشنامه» فعال بودند و جریان نقد زنده بود، اما امروز این رسانه‌ها یا تعطیل شده‌اند یا تأثیرگذاری گذشته را ندارند. نقد نیازمند پشتیبانی و نشریه است، اما چون فعالیت پژوهشی درآمدزا نیست، به حال خود رها شده و منتقدین نیز پراکنده شده‌اند.
چه راهکاری برای بهبود این شرایط پیشنهاد می‌دهید؟
وزارت آموزش و پرورش باید از نویسندگان دعوت کند تا به مدارس بروند، با دانش‌آموزان گفتوگو کنند و به شکل تخصصی به ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک کنند. نویسنده‌ها ظرفیت‌های بسیاری برای ایجاد انگیزه در کودکان و نوجوانان دارند، فقط کافی است این فرصت در اختیارشان گذاشته شود.
سخن پایانی؟
ادبیات کودک و نوجوان نباید در حاشیه بماند. اگر می‌خواهیم نسلی فرهیخته، منتقد و اهل اندیشه داشته باشیم، باید امروز در مدرسه و خانه برای کتاب و نویسنده جا باز کنیم.
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه