پانا گزارش می‌دهد؛
بررسی تاثیر علم و فناوری بر زخم‌های مزمن و دیابت
علم و فناوری (پانا) - زخم‌های مزمن، به‌ویژه در بیماران دیابتی، معضلی نگران‌کننده و رو به افزایش در جوامع امروزی هستند که می‌توانند به عوارض خطرناک‌تری نظیر قطع عضو و حتی مرگ منجر شوند، لذا در این گزارش پیگیر نحوه درمان این بیماری از طریق فناوری شده‌ایم.
به گزارش پانا؛ زخم‌های مزمن یکی از مشکلاتی هستند که در اثر بیماری‌هایی مثل دیابت ایجاد می‌شوند و ممکن است منجر به قطع عضو و یا مرگ شوند. به‌همین خاطر ما در این گزارش به موضوع مهم و حیاتی و البته کمتر اهمیت داده شده زخم‌های مزمن و به خصوص زخم دیابت می‌یابد.
در این راستا خبرنگار پانا به گفت‌وگو با متخصصان این حوزه پرداخت
محسن فاتح، پزشک و عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران و پژوهشکده یارا در خصوص زخم‌های مزمن گفت: شرایط بهداشت در جامعه در سال‌های اخیر رو به بهبود است. این اتفاق افتاده باعث می‌شود میانگین سنی افراد جامعه افزایش پیدا کند. یعنی میانگین سنی افراد مرتب میانگین بالا می‌رود. وقتی میانگین سنی افراد بالا می‌رود، الگوی بیماری‌ها از واگیردار و مُسری مثل بیماری‌های عفونی و آنفولانزا به سمت بیماری‌های غیر واگیردار می‌رود.
وی افزود: در حال حاضر بیشترین علت مرگ و میر در گروه بیماری‌ها مربوط به بیماری‌های غیر واگیر است، از جمله بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها و همینطور بیماری‌های متابولیک که با اختلالات غددی همراه است.
عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران بیان کرد: دیابت یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در گروه بیماری‌هایی که با مشکلات متابولیک و غده داخلی ارتباط دارد است. در دیابت که به عنوان بیماری قند هم آن رامی‌شناسیم سطح قند خون بالا می‌رود و باعث آسیب به بافت‌های مختلف بدن می‌شود. متاسفانه این بیماری پیش رونده است و در جامعه هم مرتب در حال افزایش است.
دیابت ماهیتی مزمن دارد
فاتح اظهار کرد: دیابت ماهیتی مزمن دارد یعنی در طول زمان به بافت های مختلف نظیر پوست، چشم و کلیه آسیب وارد می‌کند و همینطور باعث می‌شود که زمینه را برای ابتلا به زخم مهیا کند. بیماران دیابتی چون اختلالات حس دارند طبیعتاً نمی‌توانند متوجه آسیب بافت شوند و در نتیجه گسترش یک زخم همینطور ادامه پیدا می‌کند تا تبدیل به یک زخم مزمن می‌شود.
وی افزود: همینطور هم وسعت و هم عمق زخم مزمن افزایش پیدا می‌کند و در نهایت منجر به قطع عضو می‌شود که این‌ها معمولا از ناحیه پا وجود دارند و معمولا اول انگشت‌های پا را گرفتار می‌کنن و بعد همینطور بالاتر می‌رود و تا زیر زانو انتشار پیدا می‌کند.
عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران گفت: پس در واقع به زخمی مزمن می‌گوییم که وقتی چهار هفته آن را تحت درمان قرار بدهیم بهبود پیدا نکند. در حالت عادی زخم‌های معمولی اغلب زیر ۱۰ روز بهبود پیدا می‌کنند. از دلایل وقوع زخم‌های مزمن در جامعه، اول اختلالات عروقی است، یعنی خون‌رسانی آن عضو دچار مشکل می‌شود و در درجه بعد می‌تواند دیابت و بیماری‌های اعصاب محیطی باشد.
زخم‌های مزمن دیابتی یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین عوارض بیماری دیابت محسوب می‌شود
فاتح اضافه کرد: ودر بررسی عمیق و همه‌جانبه‌ی زخم‌های مزمن مرتبط با بیماری دیابت، به‌ویژه زخم پای دیابتی، باید به این نکته توجه داشت که این عارضه یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین عوارض بیماری دیابت محسوب می‌شود. این نوع زخم‌ها نه‌تنها کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه در صورت عدم درمان مناسب می‌توانند منجر به عوارض جدی‌تری مانند عفونت‌های شدید و حتی قطع عضو شوند.
وی اظهار کرد: تشخیص دقیق و به‌موقع این نوع زخم‌ها نیازمند ارزیابی‌های دقیق و چندبعدی است که شامل معاینه‌ی فیزیکی کامل، بررسی دقیق سوابق پزشکی بیمار و ارزیابی عوامل خطر مرتبط می‌شود. در این فرآیند تشخیصی، پزشک باید به دقت وضعیت عمومی بیمار، کنترل قند خون و وجود سایر عوارض دیابت را نیز در نظر بگیرد.
سونوگرافی داپلر امکان ارزیابی دقیق جریان خون در عروق محیطی
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی تهران گفت: تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته نقش حیاتی در تشخیص و ارزیابی این زخم‌ها ایفا می‌کنند. سونوگرافی داپلر به عنوان یک روش غیرتهاجمی، ایمن و قابل اعتماد، امکان ارزیابی دقیق جریان خون در عروق محیطی را فراهم می‌آورد. این روش تصویربرداری اطلاعات ارزشمندی در مورد وضعیت خون‌رسانی به بافت‌های آسیب‌دیده ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا شدت اختلال در خون‌رسانی را به دقت ارزیابی کند.
فاتح بیان کرد: در کنار ارزیابی‌های همودینامیک، بررسی‌های آزمایشگاهی جامع و دقیق نیز از ضروریات تشخیصی محسوب می‌شوند. این بررسی‌ها شامل آزمایش‌های میکروبیولوژیکی پیشرفته برای شناسایی دقیق عوامل عفونی و تعیین الگوی حساسیت آنتی‌بیوتیکی آنهاست. در این فرآیند، نمونه‌گیری صحیح از زخم و انتقال سریع نمونه به آزمایشگاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی ادامه داد: در مواردی که عفونت به بافت‌های عمقی مانند استخوان گسترش یافته باشد، روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) با کنتراست بالا به کار گرفته می‌شود. این روش‌ها امکان تشخیص دقیق میزان و وسعت درگیری استخوانی را فراهم می‌آورند و به پزشک در برنامه‌ریزی درمانی کمک می‌کنند.
عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران گفت: در مرحله‌ی درمانی، رویکردهای مدرن مدیریت زخم‌های دیابتی شامل طیف گسترده‌ای از تکنیک‌های پیشرفته و نوین است. لارودرمانی به عنوان یک روش بیولوژیک مؤثر و ایمن، با استفاده از لاروهای استریل گونه‌های خاصی از مگس‌ها انجام می‌شود. این لاروها به‌صورت کنترل‌شده بر روی زخم قرار می‌گیرند و با مکانیسم‌های مختلفی به بهبود زخم کمک می‌کنند.
فاتح اضافه کرد: روش دبریدمان مکانیکی نیز یکی از روش‌های استاندارد در درمان این زخم‌ها محسوب می‌شود. این روش با استفاده از ابزارهای جراحی استریل و تکنیک‌های دقیق انجام می‌شود و نیاز به مهارت و تجربه‌ی بالای پزشک معالج دارد. در این فرآیند، بافت‌های نکروزه و آسیب‌دیده به دقت از سطح زخم برداشته می‌شوند.
وی بیان کرد: در زمینه‌ی پانسمان‌های پیشرفته، سیستم‌های مدرن بر پایه‌ی هیدروکلوئیدها و آلژینات‌های کلسیمی توسعه یافته‌اند. این پانسمان‌ها با دارا بودن ساختار نانولیفی و قابلیت جذب بالای ترشحات، محیط بهینه‌ای برای ترمیم زخم فراهم می‌آورند. فناوری هیدروفایبر در این پانسمان‌ها امکان تبادل گازهای حیاتی و حفظ رطوبت مناسب را فراهم می‌کند.
عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران گفت: در پانسمان‌های مدرن، از ترکیبات پیشرفتهای مانند نقره‌یونیک برای کنترل عفونت و تسریع روند بهبودی استفاده می‌شود. این مواد با آزادسازی کنترل‌شده‌ی یون‌های نقره، اثر ضدباکتریایی قوی‌ای از خود نشان می‌دهند و در عین حال برای سلول‌های انسانی بی‌خطر هستند.
فاتح افزود: در زمینه‌ی درمان‌های بیولوژیک، فناوری مهندسی بافت پیشرفتهای چشمگیری داشته است. استفاده از ماتریکس خارج سلولی مشتق از پرده‌ی آمنیوتیک انسانی که حاوی فاکتورهای رشد مختلف است، امکان القای فرآیندهای ترمیمی را فراهم می‌آورد. این مواد با تحریک تشکیل عروق جدید و تسهیل مهاجرت سلول‌های ترمیمی به محل زخم، روند بهبود را تسریع می‌کنند.
وی اظهار کرد: تکنیک‌های پیشرفته‌ی جداسازی و کشت اگزوزوم‌های مشتق از سلول‌های بنیادی مزانشیمی نیز تحولی در درمان زخم‌های مزمن ایجاد کرده‌اند. این اگزوزوم‌ها حاوی مولکول‌های سیگنال‌دهنده‌ای هستند که می‌توانند به‌صورت هدفمند فرآیندهای التهابی و ترمیمی را در محل زخم تنظیم کنند.
عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی تهران ادامه داد: در نهایت، رویکردهای ترکیبی که شامل کنترل دقیق قند خون، درمان مؤثر عفونت‌های همراه، بهبود خون‌رسانی موضعی و استفاده از پانسمان‌های پیشرفته است، می‌تواند نتایج درمانی بسیار مطلوبی در مدیریت زخم‌های دیابتی به همراه داشته باشد. این رویکرد جامع نیازمند همکاری تیم‌های چندرشته‌ای متشکل از متخصصان مختلف است.
متوسط ابتلا مردم جهان به بیماری دیابت ۱۱ درصد و در ایران ۱۳ درصد است
معصومه نصیری، دکترای مهندسی بافت، مدرس در پژوهشگاه رویان و پزشک در خصوص اوضاع ایران در روش‌های درمان زخم‌های مزمن گفت: متاسفانه اوضاع بیماری دیابت نسبت به جهان بدتر است یعنی متوسط ابتلا مردم جهان به این بیماری ۱۱ در صد است و در ایران ۱۳ درصد است. در واقع حدود یک چهارم افراد مبتلا یه بیماری دیابت دچار زخم‌های مزمن می‌شوند و از این تعداد نیز یک سوم آنها مجبور به قطع عضو می‌شوند. قطع عضو ممکن است مثلا فقط نوک یک انگشت باشد ولی میزان مرگ و میر افرادی که قطع عضو می‌کنند، حتی از سرطان‌های پرستات و پستان هم بیشتر است بنابراین چالش زخم‌های دیابتی در ایران بسیار پر رنگ است البته در دنیا نیز همینطور است اما در کشور ما شایع‌تر است.
وی بیان کرد: در کل دنیا درمان ترمیمی زخم‌های دیابتی هزینه زیادی دارد. درست است که درمان‌های کلاسیک وجود دارد اما آنها مقلوب و جواب‌گو نیستند. معمولا خون‌رسانی، سیستم هورمونی، اکسیژن رسانی و... در بیماران دیابتی مشکل دارد اما همه‌ی این‌ها برای ترمیم خوب زخم لازم است بنابراین این افراد نیازمند درمان‌های ترمیم کننده هستند. درمان‌های قدیمی که بر پایه استفاده از گاز استریل و پماد‌های آنتی بیوتیک بودند دیگر مقلوب نیستند.
این پزشک متخصص افزود: در کشور‌های پیشرفتهای که به تکنیک‌های جدید مهندسی بافت و سلول درمانی دسترسی دارند از خود سلول‌های بنیادی، سلول های پوستی یا ترشحات آنها استفاده می‌کنند و آنها را لود می‌کنند. این درمان‌ها بر پایه فاکتورهای رشد زیستی و سلول‌های بنیادی است.
نصیری ادامه داد: اما این روش‌ها بسیار گران قیمت هستند. در ایران معمولا کسانی که بر اثر این بیماری دچار قطع عضو می‌شوند کسانی هستند که برای دنبال کردن روند درمان بیماری مشکل مالی دارند و به همین خاطر دسترسی ای به روش های نوین درمان که در کشور‌های پیشرفته موجود است ندارند. از طرفی هم واردات زخم‌پوش به ایران ممنون شده است و ما باید برپایه همان روش‌های سنتی مثل استفاده از لارو، آنتی‌بیوتیک و مواردی که در داخل کشور موجود است درمان را انجام دهیم.
وی افزود: یک سری از عوامل مثل ناکارآمدی روش‌های درمانی گذشته و دنبال نشدن روند درمان توسط بیمار، یعنی مثلا شخص وقتی کمی بهبود پیدا می‌کند، به خانه برمی‌گردد و چون توانایی مالی ندارد یا از مراقبت‌های لازم اطلاعی ندارد، دفعه بعد دیر به پزشک مراجعه می‌کند. اما در آن زمان دیگر بافت‌ها از بین رفته است و ناچار به قطع عضو جزئی یا کلی می‌شود.
در حال حاضر، رفع زخم پای دیابتی که نیازمند درمان‌های نوین و پیشرفته است، بسیار گران‌قیمت است. به همین خاطر نیاز است که تمرکزی بر ابداع و ساخت زخم‌پوش‌های مبتنی بر فاکتورهای رشد یافته سلول‌های بنیادی یا از این دست فاکتورهای زیستی انجام شود. تا حدودی تحقیقات در این قضیه ملزوم هستند. یعنی گرنت‌های تحقیقاتی زیادی وجود ندارد وگرنه پژوهشگر متخصص به میزان لازم موجود است، اما ساز و کاری که برای پشت سر گذاشتن روال تحقیقاتی از حیوان به انسان و دریافت مجوز‌ها وجود ندارد، راه سختی برای پژوهشگر ایجاد می‌کند.
در حال حاضر، دنیا به محصولاتی تحت عنوان «درمگرف» که در آمریکا وجود دارد، روی آورده است. وی ادامه داد: تولید آن سخت نیست یعنی فرمولی ساده دارد. در واقع، در ساخت این محصول از برخی ترشحات سلول‌های خود بدن استفاده می‌کنند و آنها را روی یک سری داربست‌ها می‌برند و از آن به عنوان زخم استفاده می‌کنند که نتیجه خیلی خوبی نیز داده است.
امروزه ما در ایران کمبود درمان‌های نوین و پیشرفته را داریم. البته تکنولوژی و علم آن را داریم و می‌توانیم تولید کنیم، اما مواد اولیه و تحقیقات نیازمند بودجه است و الان هزینه کارهایی که در این حوزه انجام می‌شود توسط خود شرکت‌های دانش‌بنیان تامین می‌شود.
در حال حاضر، شرکت‌های دانش‌بنیان حرف‌های خوبی برای گفتن دارند. دارو‌های جدیدی ساخته شده‌اند اگرچه نه مثل دارو‌های اِف‌دی‌افروب هستند، چون ما یک معیار جهانی داریم که مثلا یک تاییدیه جهانی اِف‌دی‌آر هست که وقتی دارو آن تاییدیه را می‌گیرد، یعنی اثر‌بخشی دارد به اثبات رسیده است. تا الان داروهایی که در ایران ساخته شده‌اند نتوانسته‌اند این تاییدیه را کسب کنند.
به عنوان مثال، پزشک برای بیمار پنج جلسه اوزون‌تراپی تجویز می‌کند، اما بیمار پول این درمان را ندارد. پس این یعنی به هر حال این بیمار نمی‌تواند درمان شود و این یعنی پیشرفتی نکردیم، حتی با اینکه این فناوری وجود دارد. تکنولوژی زمانی پیشرفت محسوب می‌شود که قیمتش در حد توانمندی بیمار پایین بیاید، در غیر این صورت اینکه دارو و روش درمان در آسمان باشد و بیمار در زمین پیشرفتی حاصل نمی‌کند.
با توجه به بررسی‌های انجام شده در این گزارش به این نتیجه می‌رسیم که یکی از چالش‌های مهم بهداشتی در سطح جهانی و به‌ویژه در ایران، زخم‌های مزمن دیابتی به شمار می‌روند. این نوع زخم‌ها، علاوه بر تاثیرات شدید بر کیفیت زندگی، در صورت عدم درمان مناسب، می‌توانند به عوارض جدی‌تری مانند اثرات شدید و قطع عضو منجر شوند. با توجه به رشد قابل توجه بیماری در ایران و مشکلات مرتبط با درمان‌های سنتی و هزینه‌های مصرف، نیاز به استفاده از روش‌های نوین درمانی، درمان سلولی و درمان‌های پیشرفته برای مدیریت این زخم‌ها احساس می‌شود.
از سوی دیگر، در حالی که پژوهش‌ها و فناوری‌های جدید در ایران در حال توسعه هستند، محدودیت‌های مالی و منابع پژوهشی، به ویژه در زمینه سایر مواد اولیه برای تولید محصولات درمانی نوین، مانع از پیشرفت سریع در این حوزه می‌شود. این موضوع را نشان می‌دهد.
در نهایت، برای حل این مشکل، همکاری میان متخصصان مختلف و افزایش استفاده از بیماران به درمان‌های نوین نیاز است.
همچنین، توجه به آموزش به بیماران برای مراقبت‌های بهداشتی و پیگیری به موقع درمان‌ها می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت زخم‌های کندی و قطع عضو ایفا داشته باشد.
ارسال دیدگاه