سوم خرداد؛ تثبیت امنیت ملی و حق حاکمیت در پرتو مقاومت فراگیر
مشهد(پانا)- سوم خرداد سال ۱۳۶۱، نقطه پایان یک اشغال نظامی و آغاز یک مکتب راهبردی در دفاع از تمامیت ارضی ایران بود. آزادی خرمشهر در عملیات بیت‌المقدس، پیروزی صرفاً نظامی نبود؛ بلکه سندی محکم بر مشروعیت دفاعی ایران، پایه‌گذار یک دکترین امنیتی نوین و الگویی ماندگار برای بازدارندگی مستقل در منطقه‌ای پرآشوب است.
در نخستین روزهای پاییز ۱۳۵۹، خرمشهر در نتیجه تهاجم سراسری رژیم بعث عراق سقوط کرد. شهری استراتژیک با موقعیتی ویژه در دهانه اروندرود، که در کمتر از یک ماه از آغاز جنگ به اشغال کامل ارتش متجاوز عراق درآمد. اشغال خرمشهر نه‌تنها نماد تحقیر حاکمیت ملی بود، بلکه با هدف تکه‌تکه‌سازی سرزمینی ایران و تثبیت مرزهای جعلی طراحی شده بود.
عملیات بیت‌المقدس که از ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز شد و تا سوم خرداد ادامه یافت، با هدف بازپس‌گیری خرمشهر و دفع کامل دشمن از غرب رود کارون طراحی شد. این عملیات در چهار مرحله اجرا و در نهایت به آزادی خرمشهر، شکست راهبردی ارتش صدام و بازپس‌گیری حدود ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران انجامید. در جریان این عملیات، بیش از ۱۹ هزار نیروی دشمن کشته و ۱۵ هزار نفر نیز به اسارت درآمدند؛ پیروزی‌ای که حتی ارتش‌های کلاسیک جهان را شگفت‌زده کرد.
ابعاد حقوقی آزادسازی خرمشهر: مشروعیت دفاع و ترمیم حاکمیت سرزمینی
از منظر حقوق بین‌الملل، اقدام ایران در آزادسازی خرمشهر مصداق کامل دفاع مشروع طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد است. عراق با حمله به ایران و اشغال خرمشهر، اصول اساسی حقوق بین‌الملل نظیر ممنوعیت توسل به زور، احترام به مرزهای بین‌المللی و عدم اشغال سرزمینی را نقض کرده بود. بنابراین، اقدام نظامی ایران در بازپس‌گیری این سرزمین‌ها، برخلاف برخی ادعاهای آن زمان، تجاوز نبوده بلکه دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود بود.
سوم خرداد همچنین موجب تقویت موضع حقوقی ایران در مذاکرات بعدی صلح و قطعنامه‌های بین‌المللی شد. برخلاف روایت‌های رسانه‌ای غرب که ایران را متهم به تداوم جنگ می‌کردند، پیروزی در بیت‌المقدس نشانه روشن از عزم تهران برای احیای مرزهای به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی و صیانت از استقلال ملی بود.
ابعاد امنیتی: تولد دکترین دفاعی ایران پس از انقلاب
سوم خرداد را می‌توان نقطه تولد دکترین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دانست؛ الگویی که بر پایه مقاومت مردمی، حضور بسیج، تاکتیک‌های نامتقارن، و وحدت میان نیروهای ارتش و سپاه شکل گرفت. در دل این عملیات، فلسفه «امنیت برخاسته از مردم» تحقق یافت؛ مدلی که در مقابل الگوی غربی مبتنی بر موازنه تسلیحاتی و قراردادهای دفاعی ایستاد.
پیروزی بیت‌المقدس به دشمن نشان داد که در صورت تجاوز، پاسخ ایران تنها دفاع انفعالی نخواهد بود؛ بلکه واکنشی هوشمندانه، بازدارنده و گاه پیش‌دستانه خواهد بود. امروز نیز مفاهیمی چون «عمق راهبردی»، «نبردهای ترکیبی» و «امنیت بومی‌شده»، ریشه در همین عملیات دارند.
ابعاد سیاسی: شکست نظم ساختگی خاورمیانه‌ای و بازتعریف نقش ایران
سوم خرداد نه‌تنها پایان اشغال یک شهر، بلکه شکست سنگین پروژه ژئوپلیتیکی بلوک غرب و برخی رژیم‌های عربی بود که قصد داشتند با استفاده از صدام، یک ایران ضعیف، محصور و منزوی بسازند. شکست عراق در خرمشهر، پیام روشنی داشت: ایران، محور تحولات منطقه است، نه حاشیه آن.
آزادسازی خرمشهر، تغییر معادله‌های سیاسی داخلی نیز به همراه داشت؛ از تقویت مشروعیت نظام در افکار عمومی گرفته تا تثبیت نقش رهبری دفاعی امام خمینی(ره) و اتحاد ملی. این رویداد همچنین به الگویی الهام‌بخش برای ملت‌های تحت ستم تبدیل شد و به‌ویژه در تحرکات مقاومت در لبنان و فلسطین نمود یافت.
بُعد راهبردی و منطقه‌ای: آغاز یک جریان مقاومتی فراسرزمینی
خرمشهر فقط یک شهر بندری نبود؛ سقوط و بازپس‌گیری آن، نماد جنگ اراده‌ها در خاورمیانه بود. آزادسازی خرمشهر، نه با کمک ناتو، نه با حمایت قدرت‌های جهانی، بلکه با تکیه بر ایمان، دانش نظامی بومی و انسجام ملی رخ داد. این اتفاق، الگویی به جهان نشان داد که در آن «مردم» محور اصلی امنیت هستند، نه پایگاه‌های نظامی خارجی.
در سال‌های بعد، این الگو در مقاومت حزب‌الله لبنان در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۶، در نبرد سوریه با تروریسم تکفیری و در شکست داعش در عراق، بارها تکرار شد. امروز خرمشهر، بیش از آن‌که شهری در جغرافیای ایران باشد، نشانه‌ای در جغرافیای راهبردی مقاومت در جهان اسلام است.
سوم خرداد، فقط جشن یک پیروزی نیست؛ روز بازسازی اعتماد ملی، تجلی مقاومت هوشمند و تثبیت جایگاه ایران به‌عنوان کنش‌گر امنیت‌ساز منطقه‌ای است. سالروز آزادسازی خرمشهر باید نه فقط گرامی داشته شود، بلکه به‌مثابه یک مدل تحلیل امنیتی و سیاسی در سیاست‌گذاری ملی بازخوانی شود. پیروزی در خرمشهر، نتیجه باور به ملت بود؛ و حفظ آن نیز جز با همین باور، ممکن نخواهد بود.
ارسال دیدگاه