غدیر خم ، بیعتی در موازات تاریخ 

از سال ششم هجری که ندای بیعت در میان کاروان به حج رفته ، نو مسلمانان طنین انداز شد مفهوم اجتماع برای تاکید بر اصول و اهداف اساسی دین مبین و اعلام همبستگی با آرمان ها و فرامین خداوند و پیامبر (ص) مطرح گردید ...

بیعت رضوان به عنوان نخستین اجتماع گسترده مسلمانان با جمعیتی بالغ بر ۱۶۰۰ نفر در دروازه ی های مکه مکرمه ؛ پیام ها و پیامد های مختلف و متعددی را برای مسلمان و مشرکان در بر داشت .

دستور الهی مبنی بر لزوم انعقاد بیعت اولا موجب انسجام بخشی به آراء و اهداف مسلمین و هموار شدن مسیر فتح مکه مکرمه در سال بعد شد ، در ثانی نقش مهمی در شتاب بخشی به حرکت موفقیت آمیز مسلمانان به سمت پیشرفت روحی و نظامی داشت به گونه ای که مسلمانان به رغم شکست تلخ احد که پیش از بیعت شجره متحمل شده بودند در همه ی غزوات پس از بیعت به پیروزی گسترده و مهم دست یافتند ....

لذا می توان نتیجه گرفت که بیعت رضوان و یا همان بیعت شجره که پس از صلح حدیبیه رخ داده است ؛ در بخش نخست استقرار حکومت اسلامی نقش مهم و اساسی ایفا کرده است ؛ علاوه بر این سنگ بنای بیعت راستین و مورد آزمایش قرار گرفته شده را نیز به منصه ظهور رساند .

سال ها بعد و در ۱۸ ذی الحجه ۱۰ هجری قمری در نخستین حج واجب پیامبر (ص) و در. میان بیش از ۱۲ هزار نفر ؛ زمان بیعتی دیگر فرا رسید !

اینبار مفهوم ، محتوا و علت بیعت بسیار متفاوتر از آن چیزی بود که در حدیبیه اتفاق افتاده بود ... نازل شدن آیه ای الزام آور در لزوم اجرای دستور الهی در زمینه این بیعت در منطقه غدیر خم واضح ترین اختلافی است که نشان دهنده اهمیت بیعت غدیر است !

در واقع می توان گفت ، آینده جهان اسلام و بیش از ۲۵ سال جهاد خستگی ناپذیر پیامبر (ع) برای تثبیت پایه های نوبیاد آن ، با بیعت غدیر خم گره خورده و ارتباط تنگاتنگ داشت . روند حرکت پرتطلاتم کشتی اسلام تا به اینجا دلیلی بود که آینده استقرار حکومت اسلامی را در اذهان سخت جلوه می داد !

میتوان گفت ، اصرار و بیان احادیث مختلفی همچون حدیث منزلت تا تاکید بر شان نزول آیه ولایت در خصوص امام علی علیه السلام نشانه واضحی بر تلاش های پیامبر (ص) در جهت بستر سازی برای بیعت مسلمان در روز غدیر است .

مسلمانان اینبار نه با پیامبر (ص) بلکه باید طبق دستور خداوند با جانشین ایشان بیعت می کردند ؛ و عهد می بستند که همانگونه که پیامبر (ص) را صاحب اختیار خود میدانستند ، از این پس علی بن ابی طالب را صاحب اختیار خود بدانند .

بیعت غدیر گرچه که در ۱۸ ذی الحجه سال ۱۰ هجری به ثبت رسید و انجام گرفت ، لیکن کارشکنی ها و دست اندازی ها به اصل اساسی جانشینی پیامبر (ص) و بهره گیری افرادی از ایادی قدرت در آن زمان ؛ اجرای آن را سال ها و تا زمانی که امام علی (ع ) پس از کشته شدن عثمان بن عفان در دوره ای ۴ ساله به خلافت رسید به تعویق افتاد ؛ اما به صورت تمام و کمال به اجرا گذاشته نشد!

*پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع