علم اقتصاد در ایران هم کار می‌کند

اقتصاددانی به نام پویا ناظران اما نشان داده همه آن بلاهایی را که بر سر اقتصاد ایران در سال 1397 آمده با استناد به همان علم اقتصاد جریان اصلی، از دو سه سال قبل، پیش‌بینی کرده است. آدرس نوشته‌هایش درباره پیش‌بینی‌هایش را هم گذاشته است تا سند و مدرکش هم موجود باشد. من که طی همین دو سال نوشته‌های او را پیگیری کرده‌ام، تقریبا همه پیش‌بینی‌های او را به خاطر دارم. اقتصاددانان دیگری هم حتما چنین پیش‌بینی‌هایی داشته‌اند و من برخی از نوشته‌های ایشان را به یاد می‌آورم.

تحقق پیش‌بینی‌های این اقتصاددانان می‌تواند برای آینده درس‌آموز باشد. اقتصاد ایران حتما ویژگی‌های خاصی دارد که باید در هر نوع مواجهه سیاست‌گذارانه، آنها را لحاظ کرد. این در ذات علوم اجتماعی و انسانی است، اما علم اقتصاد در ایران هم کار می‌کند. نکته مهم این است که بقیه علوم هم همین وضعیت را دارند. علوم سیاست‌گذاری عمومی، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و بقیه علومی از این دست نیز در ایران کار می‌کنند. سیاستمداران، سیاست‌گذاران و مدیران هستند که برای توجیه کردارهای خود، پافشاری بر تصورات غلط‌شان و مهم‌تر از آن به دلیل ترس از مواجه شدن با پیامدهای تصمیم‌های درست مبتنی بر علم، یقه علم را می‌گیرند و آن‌را به ناکارآمد بودن در ایران متهم می‌کنند.

اگر اقتصاد جواب نمی‌دهد، عمدتا تقصیر علم اقتصاد نیست؛ اگر نظرسنجی‌ها نتایج ناخوشایندی دارند که دوست نداریم، تقصیر علوم اجتماعی نیست؛ اگر سیاست‌های ما جواب مناسب نمی‌دهند، تقصیر علم سیاست‌گذاری عمومی نیست. مشکل ما هستیم با تصورات، منافع، ترس‌ها، توهم‌ها و خودرأیی‌هایی که مانع عقلانیت و تصمیم سخت و درست شده‌اند. علم ما ناکافی و ناقص است، اما بهترین ابزاری است که در دست داریم. خود شکن، آینه شکستن خطاست.

منبع: آرمان

* استاد دانشگاه شهید بهشتی