محمد امامی*
ابعاد امنیتی حکمرانی جهانی غذا
چند ماه پس از آغاز بحران نظامی مابین روسیه و اوکراین و در پی مشکلات به‌وجود آمده در نظام توزیع غذا در سطح بین الملل، امنیت غذایی ابعاد جدیدی به خود یافته است، به گونه‌ای که امروز به صراحت از غذا به مثابه سلاح نام برده می‌شود. در این میان دخالت سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی در حکمرانی جهانی کشاورزی و غذا، بعد از بحران اوکراین شدت بیشتری گرفته است. دخالتی که البته سابقه دیرین دارد.
یکی از معروف‌ترین مثال‌ها در این زمینه کنت کویین(1) آمریکایی است. کوئین پس از 32 سال کار در بالاترین سطوح امنیتی وزارت خارجه آمریکا و عضویت در شورای امنیت ملی امریکا، از اول ژانویه سال 2000 رهبری بنیاد جایزه جهانی غذا(2) را به عهده گرفت، بنیادی که سعی دارد با پرداخت جایزه سالانه 250 هزار دلاری جایگاهی همچون نوبل اما در زمینه کشاورزی و غذا داشته باشد.
فعالیت کوئین در راس این بنیاد یکی از مهمترین مداخلات نیروهای امنیتی - اطلاعاتی آمریکا در زمینه امنیت جهانی غذاست. این بنیاد اگرچه تاکید می‌کند که یک نهاد خصوصی است اما افراد برجسته سیاسی ــ از جمله دو رئیس‌جمهور پیشین آمریکا ــ جزو گروه مشاوران رسمی آن قرار دارند. این دیپلمات پیشین آمریکایی به واسطه فعالیت در این بنیاد، اقدامات گسترده‌ای در سراسر دنیا انجام داده است.
در جدیدترین فعالیت نیروهای امنیتی - اطلاعاتی در مقوله امنیت غذایی، الیزا منینگهام بولر رئیس سابق سرویس امنیت داخلی بریتانیا (MI5) سخنرانی مفصلی در خصوص امنیت غذایی داشته است. وی هشدار داده است که تامین مواد غذایی، موضوع امنیت ملی بریتانیا است. خانم بولر هفته گذشته در جمع اعضای اتحادیه ملی کشاورزان انگلستان اعلام کرده امنیت عرضه غذا(3) در این کشور، با تعریف دولت بریتانیا از امنیت ملی(4) مطابقت دارد.
خانم منینگهام بولر بیان داشته که این به معنی تقویت عرضه داخلی غذا است و تصریح کرده که بریتانیا باید تا جایی که می تواند غذای مورد نیاز خود را در داخل تولید کند. وی در ادامه تاکید ویژه ای هم بر خودکفایی در غذا داشته است: «هرچه بیشتر بتوانیم خودکفا باشیم، شانس بیشتری برای مقاومت در برابر افزایش قیمت‌ها، جهش‌ها، شوک‌ها و غیره - و سیاست داریم.»
اظهارات مانینگهام بولر در حالی صورت می‌گیرد که بریتانیا با سیاست غذایی خود پس از برگزیت دست و پنجه نرم می‌کند و پس از حمله روسیه به اوکراین و به خطر افتادن جریان‌های غلات بین‌المللی، عرضه غذا در این کشور در کانون توجه ویژه قرار گرفته است. اهمیت این موضوع تا بدان جایی است که منینگهام در این سخنرانی از غذا به عنوان سلاح نامبرده است.
محتوای سخنان رئیس سابق ام آی 5 در خصوص امنیت غذایی نشان از وجود نگرانی های سطح بالا در خصوص آینده امنیت غذایی در جهان دارد که باید به طور دقیق ارزیابی گردد. فعالیت این مقام ارشد امنیتی در بحث امنیت غذایی، به خصوص با در نظر گرفتن سوابق عملیاتی او حائز اهمیت و نیازمند توجه ویژه است.
خانم مانینگهام که در حال حاضر از مدیران ارشد چاتم هاوس(5) (مؤسسه سلطنتی روابط بین‌المللی) است، بیش از سی سال در نهادهای امنیتی بریتانیا مشغول به کار بوده و به مدت 5 سال از سال 2002 تا 2007 ریاست سرویس جاسوسی داخلی بریتانیا را بر عهده داشته است. حوزه فعالیت او در این مدت بسیار وسیع بوده و بخش عمده آن فعالیت های ضدتروریستی و ضد جاسوسی را شامل می شده و محدوده جغرافیایی وسیعی را از لیبی و شوروی سابق گرفته تا خلیج فارس در برمی‌گرفته است.
صحبت های وی در خصوص امنیت غذایی، آخرین نمونه از فعالیت مقامات امنیتی اطلاعاتی سرویس های جاسوسی در امنیت غذایی نخواهد بود. تاریخ روابط بین کشورها نشان می‌دهد که کشورهای قدرتمند از مواد غذایی به عنوان اهرمی سیاسی علیه کشورهای کمتر توسعه یافته بهره گرفته‌اند، کشورهایی که وابستگی فناورانه آنها به جهان توسعه یافته‌تر باعث آسیب‌پذیری سیاسی‌شان شده و بدین ترتیب امنیت ملی‌شان همواره از طریق امنیت غذایی در معرض تهدید بوده است.
(1) Kenneth M. Quinn
(2) World Food Prize
(3) Security of food supplies
(4) National security
(5) Chatham House
*کارشناس حوزه امنیت غذایی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری
ارسال دیدگاه