تله «توافق موقت»

دور هشتم مذاکرات وین در هتل کوبورگ شهر وین در جریان است و این روزها اخبار ضد و نقیضی به نقل از منابع آگاه منتشر می‌شود، اخباری که بلافاصله از سوی طرف مقابل تکذیب می‌شود. در تازه‌ترین این موارد در روزهای اخیر تهران ادعاهای مطرح‌‌شده توسط منابع آمریکایی درباره «توافق موقت» را رد کرد. روز گذشته یک منبع نزدیک به مذاکرات تصریح کرد «در حال حاضر به هیچ‌وجه موضوع توافق موقت در مذاکرات وین مطرح نیست و هیأت ایرانی بر دستیابی به توافقی پایدار و قطعی متمرکز است». منبع ایرانی همچنین در واکنش به گزارش‌هایی درباره طرح توافق موقت در وین، به یکی دیگر از رسانه‌های داخلی گفت «همان‌طور که بارها اعلام شده، طرح توافق موقت هرگز در دستور کار ایران نبوده است و تیم ایرانی همچنان به‌دنبال دستیابی به توافقی پایدار و قابل اتکاست و توافق موقت همچنان در دستور کار تیم ایرانی نیست». واکنش منابع ایرانی نزدیک به تیم مذاکره‌کننده در وین در حالی است که شبکه آمریکایی «ان‌بی‌سی نیوز» هم روز گذشته به نقل از دو نفر از مقام‌های ارشد آمریکا از جمله یک مقام کنگره و یک مقام سابق آمریکایی و چهار منبع آگاه از مذاکرات وین، مدعی شد «روسیه» در هفته‌های اخیر به عنوان بخشی از تلاش برای احیای برجام، درباره یک «توافق موقت احتمالی هسته‌ای» با ایران گفت‌وگو کرده است که شامل رفع محدود تحریم‌ها در قبال وضع مجدد برخی محدودیت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌شود.

یک دیگر از تازه‌ترین اتفاقات حول مذاکرات تغییر ترکیب تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات بود. دو منبع آگاه همچنین روز گذشته به «ان‌بی‌سی‌ نیوز» اعلام کردند تیم مذاکره‌کننده آمریکا در وین تغییر کرده و «ریچارد نفیو» این تیم مذاکراتی را ترک کرده است تا یک نقش متفاوت را در وزارت خارجه آمریکا بر ‌عهده بگیرد. این منابع گفتند: ریچارد نفیو و رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران بر سر مسیر مذاکرات وین اختلاف نظر داشته‌اند. یک مقام وزارت خارجه آمریکا نیز گفت: «ریچارد نفیو نقش مهمی در تیم مذاکراتی آمریکا داشته و حدود یک سال در این تیم خدمت کرده است. وی همچنان در وزارت خارجه آمریکا باقی خواهد ماند.

نفیو در دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در وزارت خارجه آمریکا حضور داشت و بخشی از تیمی بود که به تصویب 4 قطعنامه (1797، 1747، 1803، 1929) در شورای امنیت علیه ایران کمک کرد. او سال 2013 به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا پیوست و سرپرستی کارشناسان مسائل تحریمی در این تیم را بر عهده گرفت. از نفیو به ‌جهت نقشی که در همین دوران در طراحی شبکه تحریم‌ها علیه ایران داشته است به ‌عنوان یکی از اصلی‌ترین معماران شبکه تحریم‌های ضد ایران یاد می‌شود.

امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی درباره تازه‌ترین اتفاقات رخ داده در مذاکرات و حاشیه‌های ایجاد و اخبار ضدونقیض درباره توافق موقت با پانا گفت‌وگو کرده است که در زیر می‌خوانید. وی ابتدا به ضمانت‌‌های درخواستی ایران اشاره و اظهار کرد: «از آنجایی که آمریکایی‌ها مرتکب بدعهدی شدند و ترامپ بدون هیچ سختی از برجام خارج شد، جمهوری اسلامی ایران اصرار دارد که آمریکایی‌ها باید به ایران اطمینان دهند و این اطمینان در واقع به سرمایه‌گذاران و طرف‌های تجاری ایران است. دولت آمریکا ادعا می‌کند که ما نمی‌توانیم تضمینی بدهیم و این ادعا به لحاظ قانونی درست است یعنی طبق قانون اساسی آمریکا هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند برای دوره بعدی ریاست جمهوری تعیین تکلیف کند.»

بایدن نمی‌تواند تضمین‌های لازم را ارائه دهد/ آمریکا باید راهی برای مساله بی‌اعتمادی پیدا کند

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه هر رئیس‌جمهوری مسئول عملکرد دولت خود است و نمی‌تواند قول و قراری بدهد، افزود: «به لحاظ حقوق بین‌الملل، حاکمیت ملی تفکیک‌ناپذیر است و تعهدات یک کشور برای همه دولت‌ها ساری و جاری است. اما واقعیت این است که در عرصه عمل این اتفاق نمی‌افتد. دولت‌ها نه تنها تصمیمات دولت‌های قبلی را زیر پا می‌گذارند، بلکه در بسیاری از مواقع دولت‌ها تصمیمات قبلی دولت خود را نیز نقض می‌کنند و شیوه‌های دیگری را برمی‌گزیند؛ از این جهت رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند چنین تضمین‌هایی را بدهد.»

وی اضافه کرد: «حتی تأیید در کنگره آمریکا نیز تضمین‌دهنده نیست یعنی در چارچوب پیمان اگر تأیید سنا نیز داشته باشد، خود کنگره می‌تواند آن را نقض کند. در دولت ترامپ نیز شاهد بودیم که دولت آمریکا از چند نمونه از پیمان‌هایی که این کشور به آن پیوسته بود و توسط سنا تایید شده بود،خارج شد. اما این مشکل آمریکایی‌ها است. به هر حال آمریکا باید برای مسأله بی‌اعتمادی که در ایران وجود دارد و همه نیز می‌پذیرند که رفتار دولت آمریکا موجب این بی‌اعتمادی شد، راهکاری پیدا کنند.»

رویکرد تیم مذاکره‌کننده مهم است نه ترکیب اشخاص آن/ نبود ریچارد نفیو به خودی خود برای ما مهم نیست

ابوالفتح ضمن اشاره به اخبار منتشر شده مبنی بر تغییر تیم مذاکره‌کننده آمریکا، بیان کرد: «برای ایران مهم نیست که ترکیب تیم مذاکره‌کنندگان آمریکایی از چه کسانی باشد چون خروجی تیم مذاکره‌کننده مهم است نه ترکیب اشخاص آن؛ بود و نبود ریچارد نفیو به خودی خود برای ما مهم نیست مگر اینکه در رویکرد آمریکا تغییری ایجاد شود که فعلاً اصل خبر تأیید نشده است. در صورتی که اصل خبر تأیید شود باید منتظر بمانیم و ببینیم که در رویکرد آمریکا تغییر ایجاد می‌شود یا خیر. از آنجایی که تصمیمات در سطوح بالا گرفته می‌شود و شورای امنیت ملی آمریکا و شخص رئیس‌جمهور در خصوص مذاکرات نظر می‌دهند، به نظر من ترکیب تیم مذاکره‌کننده تأثیری در رویکرد ندارد و کارمندی در میانه وزارت خارجه آمریکا قدرت چندانی ندارد که بتواند جهت‌گیری‌ها را تغییر دهد.»

اگر توافقی حاصل نشود نقطه ضعف دولت بایدن خواهد بود

وی در خصوص تأثیر احیای برجام و به نتیجه‌رسیدن مذاکرات بر انتخابات دو ماه کنگره آمریکا نیز گفت: «به نتیجه رسیدن مذاکرات برای رأی‌دهندگان آمریکایی موضوع مهمی نیست اما به نتیجه نرسیدن آن شاید مهم باشد؛ آن هم از این جهت که اگر توافقی حاصل نشود و ایران فعالیت هسته‌ای خود را توسعه بدهد، به عنوان نقطه ضعف دولت بایدن است. هیچ رئیس‌جمهوری دوست ندارد که کشورهای خاورمیانه‌ای به سلاح هسته‌ای دست یابد. از این جهت تلاش صورت می‌گیرد تا توافقی حاصل شود، اگر توافقی هم حاصل نمی‌شود، دولت بایدن تلاش خواهد کرد تا حداقل شرایط از وضع کنونی بحرانی‌تر نشود. برای رأی‌دهندگان معمولی آمریکا، این مباحث سطوح میانی جامعه، حائز اهمیت نیست بلکه برای آنان، بیکاری، بیمه، مالیات و مهاجرت موضوعات با اهمیت است.»

طرح «توافق موقت» فضاسازی و برای تحت الشعاع قرار دادن سفر رئیسی به روسیه است

ابوالفتح در خصوص پیشنهاد روسیه برای توافق موقت هسته‌ای نیز اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که به هیچ عنوان با قرارداد موقت موافقت نمی‌کند این خبر نیز پایه و اساس ندارد. به هر حال این اخبار علیه دولت آقای رئیسی که اخیراً سفری به روسیه داشته‌اند، بوده است و بلافاصله پس از این سفر این خبر منتشر شد تا فضاسازی کنند؛ شاید تلاش می‌شود که این سفر تحت‌الشعاع قرار بگیرد. از این جهت امیدوارم که یکی دو روز آینده منابع رسمی این خبر را تکذیب کنند. تا آنجا که ما در جریان هستیم بحثی برای توافق موقت وجود ندارد.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص عمر مفید برجام نیز گفت: «برجام یک سری جداول زمانی دارد، برخی از آن‌ها پشت سر گذاشته شده و برخی نیز باقی مانده است. تحریم تسلیحاتی ایران منقضی شد و ایران امروز تحریم تسلیحاتی نیست. طی سه سال آینده نیز تحریم‌های موشکی منقضی خواهد شد. ده سال بعد از اجرای برجام نیز نوبت برداشته شدن محدودیت‌ها برای کار روی سانتریفیوژهای جدید نیز منقضی خواهد شد. یک محدودیت ۲۵ ساله نیز برای نحوه بهره‌برداری از معادن اورانیوم در نظر گرفته شده است. برخی از محدودیت‌ها هم ابدی است؛ به عنوان مثال دسترسی ایران به سلاح اتمی تعهدی دائمی است که ایران متعهد شده به آن سمت حرکت نکند.»