نگرانی از تشدید وابستگی نوجوانان به شبکه‌های اجتماعی

پروین عربی؛ مدرس آموزش خانواده و مدرس پیشگیری از آسیب های اجتماعی در گفت و گو با پانا با توجه به آسیب های روانشناختی ناشی از ویروس کرونا در دانش آموزان گفت: «یافته ها حاکی از آن است که استرس روانشناختی حاصل از این بیماری و قرنطینه، پیامدهای نامطلوبی در سطح فردی، بین فردی و آموزشی برای دانش‌آموزان ایجاد کرده است.»

او عنوان کرد: «در بعد فردی؛ دانش آموزان مشکلات روانشناختی چون اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از آسیب، استرس و ناکامی، ترس و خشم، پریشانی های روانشناختی، هیجانی و بی حوصلگی را تجربه کرده‌اند. در بعد مشکلات بین فردی در دانش آموزان، بیماری کرونا پیامدهایی چون محدودیت در ارتباط موثر با افراد خانواده، همسالان، معلمان، شبکه حمایت اجتماعی ناکافی و دریافت اطلاعات نامناسب را در پی داشته است و در بعد آموزشی، مشکلاتی مانند حضور شناختی و اجتماعی ضعیف دانش آموزان در فرایند آموزش آنلاین، ضعف انگیزه، مشکلات در مدیریت زمان و نگرانی از ارزشیابی پایانی را تجربه کرده‌اند.»

عربی ادامه داد: «با توجه به این مشکلات، آموزش مجازی و استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی برای دانش آموزان پیامدهایی را در پی دارد، بنابراین شناسایی عوامل تاثیرگذار بر آن می تواند دارای نتایج و تلویحات کاربردی ویژه برای آموزش و پرورش باشد.»

او با توجه به عملکرد تحصیلی دانش آموزان اذعان کرد: «کاهش زمان آموزش و کیفیت نامناسب خدمات آموزش آنلاین بدون زیر ساخت‌های آموزشی، نابرابری در استفاده از فرصت‌های آموزشی، عملکرد تحصیلی یادگیرندگان را کاهش داده است. از جمله آسیب های اجتماعی جامعه امروزی، وابستگی به شبکه های اجتماعی مجازی است که در کنار آموزش مجازی، با وجود میل باطنی والدین، در بین یادگیرندگان مشکلات عدیده ای را ایجاد کرده است.»

این مدرس پیشگیری از آسیب های اجتماعی، شبکه های مجازی امروزی را به عنوان یکی از فناوری های نوین جهانی فلج‌کننده در زندگی عادی جوامع انسانی دانست و گفت: «شیوع کرونا سبب تشدید گرایش و یا وابستگی شبکه های اجتماعی مجازی در بین دانش آموزان شده است که با تمام جذابیت ها و قابلیت های زیادی که دارد، تاثیرات منفی و مخربی در قشر نوجوان برجای گذاشته است.»

او همچنین اضافه کرد: « افزون بر مزایایی که این شبکه ها برای کاربران دارد استفاده بیش از حد از آن و عدم مدیریت زمان، وابستگی به این شبکه‌ها را برای کاربران به همراه داشته است که این وابستگی می‌تواند زمینه مشکلات روانشناختی و اجتماعی جدیدی را ایجاد کند؛ بر این اساس ضرورت دارد میدان پر از مین فضای مجازی را برای دانش‌آموزان در یابیم.»

عربی در ادامه بیان کرد: «با توجه به آسیب ها ی روانی-اجتماعی، شناخت عوامل مرتبط با این وابستگی می‌تواند دید گسترده‌ای نسبت به عوامل تاثیرگذار بر وابستگی به این شبکه ها را مشخص کند و از اثرات ناکارآمد احتمالی آن بکاهد. استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی می تواند روش مقابله‌ای برای ارضای نیاز به ارتباط، دوستیابی و کاهش تنهایی دانش آموزان باشد. همچنین نداشتن سواد فضای مجازی هم باعث ایجاد شکاف عمیقی بین والدین و دانش آموزان در بحث آموزش مجازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی شده است.»

عربی با اشاره به راهکارهای مقابله با این آسیب ها افزود: «برای مقابله با اضطراب و استرس ناشی از بیماری کرونا در بعد فردی لازم است دانش آموزان مهارت های مقابله با استرس و مهارت حل مسئله اجتماعی سازگارانه و تاب آوری را فراگیرند. آموزش شناختی- اجتماعی با تاکید بر مهارت های حل مسئله اجتماعی به عنوان راهکار موثر و کارآمد می تواند برای کاهش استرس به شمار رود.»

او تاکید کرد: «با توجه به اینکه برخی از مشکلات بین فردی دانش آموزان از جو روانی نامساعد خانواده نشات می گیرد، بنابراین سیاست گذاری برای تدوین اجرای برنامه آموزش خانواده و همچنین تمهیداتی در بکارگیری مهارت های ارتباطی موثر و راهبردهای حل تعارض به منظور امنیت روانی دانش آموزان اتخاذ شود.»

این روانشناس در پایان خاطر نشان کرد: «به منظور حضور شناختی و اجتماعی دانش آموزان معلم می تواند با بهره گیری بهتر از کلاس های آنلاین و الکترونیک، زمینه یادگیری های مشارکتی و تکالیف چالش برانگیز را در کلاس درس آنلاین فراهم کند و بستر مناسبی را برای درگیری شناختی فعال و درگیری هیجانی در دانش آموزان ایجاد کند؛ چرا که درگیری هیجانی شناختی به درک و فهم بهتر و ایجاد انگیزه در یادگیرندگان می کند و زمینه کاهش اهمال گری به بهانه ویروس کرونا را فراهم می‌کند. همچنین لازم است سیاستگذاری‌هایی برای تقویت صلاحیت حرفه ای روانشناسان تربیتی و مشاوران برای مداخله در بحران های سلامت اتخاذ و نیز در جهت بهره گیری بهینه از تدریس آنلاین، دوره های ضمن خدمت برای معلمان برگزار شود.»