آموزش متوسطه قلب تپنده تحول آموزشی است/ به دنبال این هستیم که تحول را در سطح ملی سیاست‌گذاری کنیم

به گزارش پانا، آیین افتتاحیه گردهمایی معاونان آموزش متوسطه ادارات کل آموزش و پرورش سراسر کشور صبح امروز ۱۷ آذرماه با حضور سیدمصطفی آذرکیش معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، معاونان آموزش متوسطه ادارات آموزش متوسطه سراسر کشور  و سایر مسئولان مربوطه در سالن جلسات باشگاه فرهنگیان برگزار شد. گفتنی‌ است که این گردهمایی ۱۷ تا  ۱۹ آذرماه ادامه خواهد داشت.

سیدمصطفی آذرکیش در این گردهمایی با تبریک ایام ولادت حضرت زهرا(س) خطاب به معاونان آموزش متوسطه ادارات کل آموزش و پرورش سراسر کشور گفت:  نقش شما در هدایت، انسجام‌بخشی و تحول در مدارس نقش بی‌بدیلی است و این توفیق را داریم که در دو روز و نیم بتوانیم درباره برنامه‌های آموزش متوسطه با شما گفت‌وگو کنیم.

آذرکیش ادامه داد: آنچه را که در آموزش متوسطه به دنبالش هستیم، بارها در جلسات مختلف بر آن تاکید کرده‌ایم. آموزش متوسطه در بسیاری از نقاط جهان به عنوان «قلب تپنده تحول آموزشی» شناخته می‌شود. دلایل مختلفی هم برای این موضوع مطرح است و شما به همه آن‌ها اشراف دارید.

وی افزود: این دوره، دوره‌ای است که شخصیت علمی، هویتی و مهارتی نوجوانان تکمیل می‌شود و جهت‌گیری آینده آنان دقیقا  در همین دوره رقم می‌خورد. هیچ دوره‌ای به اندازه دوره متوسطه در تعیین مسیر تحصیلی، شغلی و اجتماعی دانش‌آموزان نقش ندارد.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش اظهار کرد: مسئولیتی که ما در دوره متوسطه بر عهده داریم، یک مسئولیت معمولی نیست؛ بلکه مسئولیت ساختن آینده نوجوانان این سرزمین است. شما معاونان محترم، ستون‌های اصلی اجرایی این ماموریت بزرگ هستید. قدر خودتان را بدانید. خداوند این توفیق را به من و شما داده که در این مسیر قدم برداریم.

وی ادامه داد: اینکه چگونه می‌توانیم در این مسیر پیش برویم، بستگی به مدیریت بهینه، خردورزی و اراده شما دارد؛ اراده‌ای که ثمره‌اش باید در مدارس و کلاس‌های درس دیده شود. تاکید ما بر این است که تمامی فعالیت‌های ما نمود عینی خود را در کلاس‌های درس پیدا کند.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت: آنچه ما در دوره متوسطه، به‌ویژه در دولت چهاردهم، دنبال می‌کنیم، هم توسعه عدالت آموزشی است و هم ارتقای کیفیت آموزشی. در احادیث نیز آمده است: «العلم نور»؛ علم نور است. چه چیزی این نور را روشن‌تر می‌کند؟ قطعا کیفیت. اگر ما امروز از کیفیت صحبت می‌کنیم، یعنی از تغییر سخن می‌گوییم؛ تغییری در فرآیند یاددهی و یادگیری. ما به دنبال این هستیم که تحول را در سطح ملی سیاست‌گذاری کنیم؛ یعنی «تحول ملی و اجرای محلی». به این معنا که آنچه قرار است تغییر کند، باید به صورت بومی‌شده در استان‌ها و مدارس اجرا شود. تلاش ما همین است.

وی افزود: محور اول؛ ارتقای کیفیت آموزش است که ما بسیار بر آن تاکید داریم؛ زیرا برنامه‌ریزی‌هایمان نیز ناظر بر همین موضوع است. مهم‌ترین ماموریتی که یک رئیس آموزش‌وپرورش منطقه، یک معاون آموزش، یک مدیرکل و معاونان محترم ادارات کل دارند، قطعا  توسعه عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت آموزش است. یعنی هر برنامه‌ریزی که می‌کنیم باید تناسبش را با این دو اصل بسنجیم.

آدرکیش تصریح کرد: ما بر این اساس، ارتقای کیفیت آموزشی را ناظر بر حرکت از آموزش حافظه‌محور به‌سمت یادگیری عمیق، مهارت‌محور و تحلیلی می‌دانیم؛ کاری که در برنامه‌ریزی دوستان ما در سه دفتر، به‌صورت ویژه در حال انجام است. برنامه ملی بهبود یاددهی–یادگیری که اکنون با شما در حال اجراست، ناظر بر ارتقای توانمندی‌های حرفه‌ای و تخصصی معلمان، سفر یادگیری شمیم و الگوی مدرسه تراز است.

وی اظهار کرد: محور بعدی که به آن اشاره کردیم و  در دوره متوسطه مهم است؛ هدایت تحصیلی و توازن رشته‌ها و البته شاخه‌های تحصیلی است. در برنامه هفتم توسعه تکالیفی داریم و بر اساس همان تکالیف، لازم می‌دانم از همه شما عزیزان تشکر کنم. قطعا بخشی از گزارش‌مان را در حضور مقام عالی وزارت ارائه خواهیم کرد و در آنجا اشاره می‌کنیم که تقریبا در تمام شاخص‌هایی که در برنامه هفتم توسعه تعیین شده بود، امسال آموزش متوسطه بهبود داشته است.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت: تنها شاخصی که محل اختلاف است، بخش مربوط به جدول ۲۰ برنامه هفتم است که افزایش معدل دوره دوم متوسطه در آن مطرح شد. در همان‌جا هم بیش از ۶۷ درصد معدل، باز هم بهتر از سال قبل در کل کشور بوده است. در برنامه هفتم توسعه، تکلیف افزایش معدل دوره دوم متوسطه است که تحقق یافته است.

وی ادامه داد: برخی دوستان اشاره می‌کنند که قبلا چون پایه دهم امتحان نهایی داشت و بعد حذف شد، شاید این موضوع تاثیرگذار بوده است، اما این موضوع با سالی که امتحان نهایی در پایه دهم نبود نیز مقایسه شد. بر اساس آماری که مرکز سنجش و ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش‌وپرورش ارائه داد، در پایه دهم غیرنهایی هم بیش از ۴۲ درصد رشد مشاهده می‌شود. این وضعیت کلی است.

آذرکیش اظهار کرد: امسال قطعا یکی از برنامه‌های ما افزایش میانگین نمره امتحان نهایی خواهد بود؛ یعنی این مورد از برنامه‌های اصلی ما است. در کنار آن، افزایش معدل نیز مدنظر است.

وی ادامه داد: موضوع بعدی، بحث مهارت‌آموزی است. ما در حوزه آموزش فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش تقریبا  دو و نیم درصد رشد و افزایش سهم در سه پایه در سراسر کشور داشته‌ایم و از نظر تعدادی هم بیش از ۱۲ هزار هنرجو نسبت به سال قبل افزایش نشان می‌دهد. در سامانه BI نرخ ترک‌تحصیل نیز از ۱.۹۵ به ۱.۶۵ رسیده و این بهبود را نشان می‌دهد. این اطلاعات نیز مستند به سامانه BI است.

آذرکیش افزود: یکی دیگر از محورهای برنامه ما هدایت تحصیلی و توازن رشته‌ها است. ما باید هدایت تحصیلی را از یک فرایند شکلی و اداری، به یک فرایند اجتماعی–آموزشی هوشمندانه تبدیل کنیم؛ کاری که باید در طول سال انجام شود. چون دوره اول متوسطه، دوره هویت‌یابی و استعداد‌یابی است و بخشی از ماموریتش همین هدایت تحصیلی است. وقتی صحبت از توازن بین‌رشته‌ای و بین‌شاخه‌ای می‌کنیم، تکلیف برنامه هفتم را مدنظر داریم.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش تاکید کرد: محور سوم، توسعه و تقویت مهارتی هنرستان‌ها و آموزش یک مهارت است. امسال نیز این فعالیت در جلسات کارگروه مهارت‌آموزی با حضور مقام عالی وزارت در حال پیگیری است. اخیرا  مصوب شد که به‌صورت پایلوت در چند منطقه یا مدرسه بتوانیم آموزش یک مهارت را به‌ویژه از پایه‌های هفتم، هشتم و نهم آغاز کنیم. البته در مدارس شبانه‌روزی و برخی مناطق دیگر این وضعیت پررنگ‌تر است.

وی با بیان اینکه محور اصلی دیگر ما عدالت آموزشی است، گفت: ما نمی‌خواهیم عدالت آموزشی فقط یک شعار باشد؛ بلکه یک برنامه عملی است. طبق سیاست‌های وزارتخانه، هیچ دانش‌آموزی به‌دلیل شرایط اقتصادی، اجتماعی، جغرافیایی یا خانوادگی نباید از فرصت یادگیری باکیفیت محروم شود. در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش نیز دقیقا بر ایجاد فرصت‌های یادگیری باکیفیت، به‌ویژه در مناطق محروم و کمتر‌برخوردار، تاکید شده است. راهکار ۵–۳ سند تحول، توانمندسازی دانش‌آموزان ساکن در مناطق محروم، روستاها، حاشیه شهرها، عشایر کوچ‌نشین و مناطق دوزبانه را با تاکید بر ایجاد فرصت‌های آموزشی متنوع و باکیفیت مطرح می‌کند. بنابراین اگر محور عدالت آموزشی را قرار داده‌ایم، ناظر بر تکالیف سند تحول است.

آذرکیش ادامه داد: تحول دیجیتال و هوشمندسازی فرایندها نیز یکی از محورهای دیگر ما است که امسال به‌صورت ویژه دنبال می‌کنیم؛ هم در قالب آموزش برای دانش‌آموزان و معلمان و هم در قالب سامانه‌های دارای ارزش‌افزوده است.

وی افزود: اخیرا در یک سمپوزیوم فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در قرقیزستان شرکت کردیم و من به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران حاضر شدم. یکی از دغدغه‌های جدی کشورهای منطقه این بود که باید مراقبت کنیم. یونسکو هم در گزارش ۲۰۲۳ خود درباره فناوری در آموزش، چالش‌ها و فرصت‌ها را مطرح کرده است. در قرقیزستان نیز این دغدغه وجود داشت که باید هم از نظر امنیت و سلامت (Safety) مراقبت کنیم و هم اجازه ندهیم هوش مصنوعی جای معلم را بگیرد. بلکه باید هوش مصنوعی به‌عنوان مکمل و دستیار هوشمند معلم باشد. اکنون نیز در دفاتر مختلف ما برنامه‌ای برای «همیار هوشمند معلم» در حال پیگیری است؛ مشابه طرح «همیار معلم» در گذشته، اما با شرایط امروز متناسب‌سازی‌شده‌ است.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت: در متوسطه نظری نیز آموزش هوش مصنوعی تحت عنوان «مدیر مدرن، معلم معاصر» در حال برگزاری است که شما هم در آن حضور دارید و گزارش‌هایش به‌طور مستمر ارسال می‌شود.

وی تصریح کرد: آنچه که بسیار مهم است و ما باید به آن بپردازیم این است که تلاش ما این بوده و است که سامانه‌ها و داده‌ها یکپارچه‌تر بشوند. این تلاش از پیش‌تر نیز تحت عنوان «سامانه یکپارچه» در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر نیز به صورت ویژه‌تر آن را پیگیری می‌کنیم. یک سری انتظارات هم مشخصا از شما عزیزان در این حوزه داریم. یکی از آن‌ها داده‌محوری در تصمیم‌گیری و گزارش‌دهی است. آقای رئیس‌جمهور و آقای حاجی‌میرزایی تاکید می‌کنند که گزارشات معطوف به اقدام نباشد؛ گزارشات معطوف به نتیجه باشد. یعنی اگر می‌گوییم این اقدام را انجام داده‌ایم، باید بگوییم نتیجه آن چه شده است.

وی افزود: به عنوان مثال؛ می‌گوییم «الگوی مدرسه تراز را در ۵۰ درصد مدارس اجرا کردیم»؛ باید بگوییم منجر به چه شد یا  «۳۷ درصد از مدیران ما، یا ۷۰ درصد، یا ۸۰ درصد از مدیران ما الان برنامه‌ریزی راهبردی را در مدرسه انجام می‌دهند و شما اگر بروید، می‌بینید بر اساس این برنامه اقدام می‌کنند.»

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش اظهار کرد: در حوزه توانمندسازی معلمان می‌گوییم «دوره‌های سفر یادگیری را اجرا کردیم»؛ باید بگوییم منجر شد که چند درصد از کلاس‌ها چینش خود را تغییر دادند یا چند درصد از معلمان از فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند.گزارشات باید معطوف به نتیجه باشد. داده‌محوری هم در تصمیم‌گیری و هم در گزارش‌دهی باید وجود داشته باشد. اجرای خلاقانه برنامه‌ها متناسب با شرایط بومی استان‌ها و مناطق بسیار اهمیت دارد. ما نیاز داریم اجراهای خلاقانه داشته باشیم.

وی ادامه داد: مورد بعدی، افزایش توجه به کیفیت، در کنار افزایش کمیت است. در برخی جاها گزارشات کمی خوبی ارائه می‌شود ولی وقتی وارد کلاس درس می‌شویم ممکن است کیفیت لازم مشاهده نشود. پس تاکید بر کیفیت حتی بیشتر از کمیت است.

آذرکیش گفت: ایجاد شبکه‌های یادگیری میان استان‌ها بسیار مهم است؛ یعنی بین خودتان شبکه‌های یادگیری شکل دهید. بخشی از این شبکه‌ها در قالب گروه‌ها و کانال‌های موجود است، بخشی هم از طریق کانال‌های ارتباطی مختلفی که ما داریم. نظارت مستمر و میدانی با نگاه حمایتی و رشددهنده یکی از انتظارات جدی ما است؛ به‌طوری که شما در واحدهای آموزشی یا مناطق، هر جا می‌روید بتوانید به این موضوع توجه کنید و آن را پیگیری نمایید.

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: کار گروهی و تیمی نیز اهمیت بالایی دارد. در قرآن کریم هم می‌گوییم «تعاوَنوا علی البرّ والتقوی». یعنی یکی از بنیادی‌ترین اصول مدیریت آموزشی، همکاری، همدلی و کار گروهی است. این موضوع اکنون بخشی از تکالیفی است که ما در قالب برنامه‌هایمان با رئیس‌جمهور محترم دنبال می‌کنیم.

وی ادامه داد: تقویت مهارت‌های زندگی، سوادهای جدید و آمادگی برای آینده‌ای متحول نیز در دل برنامه‌هایی است که ما و شما، با برش استانی، آن‌ها را تدوین و اجرا می‌کنیم. شما می‌توانید این موارد را در قالب برنامه‌های بومی پیش ببرید. وقتی می‌گوییم اجرای برنامه‌ها و اجرای خلاقانه متناسب با شرایط بومی، این اصلی است که در برخی استان‌ها به آن تاکید کرده‌ام.

آذرکیش گفت: یکی از بیماری‌های رایج در نظام‌های دولتی دنیا این است که هر کسی می‌گوید «شرایط ما متفاوت است». البته درست هم می‌گویند؛ شرایط متفاوت است. اما اصول بهبود در تمام دنیا یکسان است. هر کدام از ما متناسب با شرایط استان خود عمل می‌کنیم. ما در مدارس مختلف کار کرده‌ایم و می‌دانیم حتی دو مدرسه نزدیک به هم هم شرایط یکسانی ندارند. به عنوان مثال؛ در آموزش‌وپرورش منطقه ۴ تهران، که من هم تدریس کرده‌ام و هم در اداره کار کرده‌ام، می‌بینید از یک خیابان به سمت دیگر، شرایط کاملا متفاوت می‌شود. یا مناطقی مثل ۱۵ یا مناطق پرجمعیت، با ۱۳۵ هزار دانش‌آموز، شرایط متفاوتی دارند. ولی اصول بهبود ثابت است؛ مهم این است که بتوانیم این اصول را درست درک و اجرا کنیم.

وی افزود: یکی از کارهایی که چهارشنبه هفته قبل، با حضور رئیس‌جمهور انجام شد، «به‌کارگیری نوآوری و فناوری برای عدالت آموزشی» بود. این طرح در ۳۲ مدرسه شبانه‌روزی آغاز شده و همان روز نیز اجرا شد. مقرر شده است با اولویت مدارس شبانه‌روزی، تمام کلاس‌های درس به تلویزیون هوشمند مجهز شوند.